Gölcük-Saraylı’ya Ait Bir Grup İşleme Örneği Üzerine

Yıl 2024, Sayı: 15, 1246 - 1260, 28.04.2024

Mine Can

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1420427

Öz

Kocaeli ili Gölcük ilçesi Saraylı köyündeki geleneksel Türk işleme örneklerinin teknik ve estetik özelliklerinin incelendiği bu çalışma saha taramasına dayalı betimsel bir araştırmadır. Çalışmanın örneklem grubuna 10 adet çevre ve 7 adet peşkir olmak üzere toplam 17 adet işlemeli ürün alınmıştır. Araştırma kapsamında incelenen çevre ve peşkirler; malzeme, renk, motif ve kompozisyon özellikleri bakımından var oldukları haliyle incelenmiş, elde edilen bulgular bilgi formlarına kaydedilmiş ve ürünlerin fotoğrafları çekilmiştir. İncelenen ürünlerin zemininde hammaddesi pamuk ve keten olan yöresel el dokumaları kullanılmıştır. Ürünlerin işlemelerinde yoğun olarak pamuklu iplik ve daha az oranlarda ise ipek iplik kullanıldığı tespit edilmiştir. İşleme tekniklerinin incelenmesi sonucunda çevrelerde yoğun olarak sarma iğnesi, peşkirlerde ise kanaviçe tekniğinin kullanıldığı belirlenmiştir. Motiflerin natüralist bir üslûpla ve polikrom olarak renklendirildiği görülmüştür. Peşkir örneklerinde kullanılan zengin bitkisel kaynaklı motiflerin birbirine bağlantılı sıralamalarla oluşturulmuş kompozisyonlar şeklinde uygulandığı tespit edilmiştir. Çevrelerin tamamında, ürünün köşelerine yerleştirilen tek motiflerin bir merkeze yönlendirilmiş kompozisyon tarzında işlendiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevre, el sanatları, işleme, maddi kültür, peşkir.

Teşekkür

Sayın editör, Bu çalışma 21-24 Kasım 2023 tarihleri arasında Afyon/Sandıklı’da düzenlenen 8. Uluslararası Türk Kültür ve Sanatlarını Tanıtma Sempozyumu’nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. Derginizin özel sayısında yayımlanmak üzere sisteme yüklediğimi belirtir, teşekkür ederim.

Work on the Group of Embroidery Samples belong to Gölcük-Saraylı

Öz

This study, which examines the technical and aesthetic characteristics of traditional Turkish embroidery samples of Saraylı village of Gölcük district of Kocaeli province, is a descriptive research based on field survey. A total of 17 embroidered traditional textile products, 10 of which are napkin and 7 of which are towel, were included in the sample group of the study. The napkin and towel examined within the scope of the research were examined as they existed in terms of material, colour, motif and composition features, the information obtained was recorded in information forms and photographs of the products were taken. The products analysed within the scope of the research are based on local hand weavings, the raw materials of which are cotton and linen. It was determined that cotton yarn was used intensively in the embroidery of the products and silk yarn was used to a lesser extent. As a result of the examination of the embroidery techniques, it was determined that the winding needle technique was used extensively in the napkins and the cross-stitch technique was used in thetowels. It was observed that the motifs were coloured in a naturalistic style and polychrome. It was determined that the rich floral motifs used in the towel samples were applied in the form of compositions arranged in interconnected sequences. In all of the napkins, single motifs placed in the corners of the product were found to be processed in a composition style directed to a centre.

Anahtar Kelimeler

Handicrafts, emboridery, material culture, napkin, towel.

Kaynakça

• Açıl, B. (2015). Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 5, 1-28.
• Akpınarlı, H. F. ve Çoban Çalışkan, M. G. (2021). Kumaş Dokumacılığının Anadolu’daki Dağılımı, İdil Dergisi, 78 (Şubat), 285-303.
• Apak S., M., Gündüz, O., F. ve Eray, Ö., F. (1997). Osmanlı Dönemi Kadın Giyimleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Yayın No: 362. Ankara: Minpa Matbaacılık.
• Arık, R. (2000). Kubad Abad Selçuklu Saray ve Çinileri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Balcı, N. (2012). Türk Halı Sanatında Mitolojik Kaynaklı Bazı Motifler. Arış Dergisi, 8, 38-51.
• Barışta, H. Ö. (1999). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları/2342.
• Barışta, H. Ö. (1997). Türk İşlemelerinden Teknikler. Ankara: Gazi Üniversitesi Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi Yayın No: 2.
• Barışta, H. Ö. (1995). Türk İşleme Sanatı Tarihi. Gazi Üniversitesi Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi Yayın No: 1. Ankara: G.Ü. İletişim Fakültesi Basımevi.
• Barışta, H. Ö. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Halk İşlemeciliği Desen ve Terminolojisinden Örnekler. Ankara: Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu Basımevi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Kültür Dairesi Yayınları: 55.
• Berker, N. ve Durul, Y. (1970). Türk İşlemelerinden Örnekler. Ak Yayınları, Türk Süsleme Sanatları serisi: 1. İstanbul: Apa Ofset Basımevi.
• Berker, N. (1981). İşlemeler. Topkapı Sarayı Müzesi: 6. İstanbul: Yapı ve Kredi Bankası Kültür ve Sanat Hizmetlerinden.
• Beşoğul, İ. (1982). Türk Motifleri ve İşlemeleri. İstanbul: Gonca Yayınevi.
• Bozcu, M. M. (2009). Bezeklik Mağara Tapınaklarındaki Duvar Resimleri. Doktora Dersi Seminer Çalışması. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Can, M. (1997). Anadolu Türk Kültüründe Kanaviçe. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 20(10), 319-334.
• Çetintaş, D. (2013). Mitolojinin Güçlü Dalı: Gül. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Gül Özel Sayısı, 13-28.
• Develioğlu, Y. (2008). Kandıra Bezi Üzerine Yapılan İşleme Teknikleri. Gazi Üniversitesi 1. Ulusal El Sanatları Sempozyumu. 24-26 Nisan 2008, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, 99-105.
• Eronç, Y. P. (1984). Giyim Süsleme Teknikleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Galitekin, A. N. (2005). Gölcük Tarihçe ve Kültür Mirası Eserler. Gölcük Belediyesi Kültür Yayınları.
• Gönül, M. (1974). Türk El İşleri Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koçu, R. E. (1969). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Sümerbank Yayınları. https://drive.google.com/file/d/0BxxPvlfeR2OWZ3I1ZWkzakNrU00/edit?resourcekey=0-EY-TI8Matcrq-hMS12nEug [Erişim Tarihi: 01.12.2023]
• Korkusuz, S. (1980). Nakış. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Köklü, H. (2008). Aksaray Müzesi’nde bulunan Peşkirlerden Örnekler. I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, 24-26 Nisan 2008, Ankara: Sempozyum Bildiriler Kitabı.
• Köklü, H. (2002). El İşlemeleri. İstanbul: Turan Ofset. YA-PA Yayın Pazç San. ve Tic. A.Ş.
• Nas, E. (2012). Konya Yöresi El Sanatlarında Anlam Yüklü Motiflerin Halk Diline Yansıması. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1), 1619-1633.
• Özcan, F. (1994). Türk Nakışları Öğretim Yaprakları. Ankara: Önder Matbaacılık.
• Solger, M. (1985). Stickerei als Volkskunts -1. Nord – und Osteuropa. Stuttgart.
• Sürür, A. (1976). Türk İşleme Sanatı. Türk Süsleme Sanatları Serisi: 4, Ak Yayınları. İstanbul: Apa Ofset Basımevi.
• İnternet Kaynakları
• Url-1: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38474 [Erişim Tarihi: 02.05.2024].
• Url-2: TDK Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr, [Erişim Tarihi: 01.12.2023].
• Url-3: www.goblen.com/tr, [Erişim Tarihi: 01.12.2023].
• Url-4: http://www.asean-china-center.org/english/2010-05/27/c_13318523.htm [Erişim Tarihi: 21.02.2024].
• Url-5: Therese de Dillmont. Encyclopedie des Ouvrages de Dames. http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k62794921/f2.image [Erişim Tarihi: 21.02.2024].