Konya Müzelerinde Bulunan Yazı Bezemeli İşleme Örneklerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 15, 1194 - 1208, 28.04.2024

Kezban Sönmez

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1421397

Öz

İşleme; çeşitli kalınlıkta kumaşlar veya deri üzerine, iğne ve benzeri aletler yardımı ile, elde veya makinede, birçok cins ve renkte iplik ya da sim, sırma, pul, boncuk ve şerit gibi malzemeler kullanılarak, düz veya kabartılı şekilde yapılan süslemeler olarak tanımlanmaktadır.
Çeşitli kaynaklara göre; işleme sanatının Türk sanatları ve çeyiz kültürü içerisinde farklı dönem ve bölgeleri kapsayan zengin örnekleri bulunmaktadır. Yapılan araştırmalarda, işleme sanatı içerisinde, tekniklerin, malzemelerin, motiflerin ve üslupların, bir taraftan geleneksel çizgisini koruduğu, diğer taraftan dönemden döneme büyük farklılıklar gösterdiği dikkat çekmektedir. Türk işleme sanatında seçilen konular arasında bitkisel, geometrik, figürlü, nesneli gibi bezeme türlerinin yer aldığı görülmektedir. Bunun yanı sıra diğer sanat dallarında olduğu gibi yazılı bezemelerin de yoğun bir biçimde kullanıldığı yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Bu araştırmanın amacı; Konya müzelerinde bulunan yazı bezemeli işleme örneklerini tanıtmak ve tarihi bir kaynak niteliğindeki bu eserlerin belgelenmesine katkıda bulunmaktır.
Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Öncelikle Türk işleme sanatı ile ilgili literatür taraması yapılmış, araştırma konusu ile alakalı birçok kaynak gözden geçirilmiştir. Sonraki aşamada Konya müzelerinde bulunan yazı bezemeli işleme örneklerinin fotoğrafları çekilmiş ve eserlerle ilgili envanter defterleri incelenmiştir. Tüm süreçler tamamlandıktan sonra elde edilen veriler bir araya getirilerek analiz edilmiş ve çalışmanın sonunda bu analiz sonuçlarına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Konya, işleme, yazılı bezeme, Türk kültürü.

Examination of Script Decorated Embroidery Samples Found in Konya Museums

Öz

Embroidery; it is defined as flat or embossed ornaments made on fabrics or leather of various thicknesses, with the help of needles and similar tools, by hand or machine, using yarns of many types and colors or materials such as glitter, yarns, sequins, beads and ribbons.
According to various sources; there are rich examples of embroidery art covering different periods and regions within Turkish arts and dowry culture. In the studies carried out, within the art of embroidery, techniques, materials, motifs and styles preserve their traditional line, on the other hand, it is noteworthy that it varies greatly from period to period. It is seen that ornament types such as vegetal, geometric, figurative and object-based are among the subjects chosen in Turkish embroidery art. In addition, it has been revealed as a result of research that written ornaments are used extensively, as in other branches of art.
The purpose of this research; to introduce examples of text decorated embroidery samples found in Konya museums and to contribute to the documentation of these works, which are a historical resource.
Qualitative research method was used in this study. First of all, a literature review on Turkish embroidery art was conducted and many sources related to the research topic were reviewed. In the next stage, photographs of the script ornament embroidery samples in Konya museums were taken and and inventory books related to the works were examined. After all processes were completed, the data obtained was brought together and analyzed, and the results of this analysis were included at the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Konya, embroidery, script ornament, Turkish culture.

Kaynakça

• Akpınarlı, F. vd. (2014). Kahramanmaraş El Sanatları, C. I. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları.
• Anonim (1971). İşleme. Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi (C. 6, s. 567-570). İstanbul: Meydan Yayınevi.
• Anonim (1993). İşlemeler. Türk El Sanatları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Barışta, Ö. (1984). Türk İşleme Sanatı Tarihi. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Barışta, Ö. (1994). Selçuklu Dönemi İşlemeleri Üzerine. IV. Milli Selçuklu Kültür Ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, 25- 26 Nisan 1994, Selçuk Üniversitesi, Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırma Merkezi Yayınları, 157-164.
• Barışta, Ö. (1999). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Barışta, Ö. (2001). Cumhuriyet Dönemi Türk Halk İşlemeciliği Desen ve Terminolojisinden Örnekler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Berker, N. (1980). Türk El İşlemelerinde Semboller. Sanat Dünyamız Dergisi, (20), 32-36.
• Berker, N. (1974). Türk İşlemeleri. Sanat Dünyamız Dergisi, (2), 2-11.
• Delibaş, S. (1982). Türk İşlemeleri. Sanat Dergisi VII, (7), 140-143.
• Demirli, A. (2006). Sandıklarda Saklı Saray Yaşamı. İstanbul: TBMM Milli Saraylar Yayınları.
• Gönül, M. (1971). Türk Nakış ve İşlemeleri. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 13, 6140–6144.
• Gönül, M. (1973). Türk El İşleri Sanatı XVI- XIX. Yüzyıl. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Köklü, H. (2002). El İşlemeleri. İstanbul: YA-PA Yayınları.
• Övüç, R. (1986). Türk İşleme Desenleri. İstanbul: Akbank Kültür Sanat Merkezi.
• Sönmez, K. (2005), Gaziantep İli Nizip İlçesinde Bulunan Geleneksel Antep İşlemeleri. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Sözen, M. ve Güner, Ş. (1998). Geleneksel Türk El Sanatları. İstanbul: Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık.
• Sürür, A. (1974). Türk İşlemelerinde Bölge Özellikleri. Türkiyemiz Dergisi, (14), 26-29.
• Sürür, A. (1976). Türk İşleme Sanatı. İstanbul: Ak Yayınları.
• Tansuğ, S. (1996). Anadolu Elişlerinde Bin Bir Motifli Uçkurlar. Kültür ve Sanat Dergisi, (30), 24-27.
• Tuncay, E. – vd. (1995). Maraş İşi- Türk İşi- Tel Kırma. Konya: Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesini Yaşatma ve Geliştirme Vakfı Yayını.
• Ünal, İ. (1956). Türk İşlemeleri. Türk Etnografya Dergisi, (1), 83-85