Kırgız Destanlarıyla Cengiz Aytmatov Romanlarında Kadının Gücü ve Geleneği Koruyucu Kimliği

Yıl 2024, Sayı: 16, 173 - 180, 28.06.2024

Zhyldyz Dogan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1317308

Öz

Türk toplumları içinde çok güçlü bir kültür yapısına ve edebi geleneğe sahip olan Kırgızlar, zaman içinde savaşlar, baskılar ve pek çok olumsuz durumlar yaşasa da bu olaylar onların milli hafızalarının oluşmasına engel olmayıp bilakis güçlendirmiştir. Yaşadıkları acı olayları sayısız edebi esere yansıtarak kuşaktan kuşağa aktaran Kırgız Türkleri, kültürel birikimlerini ve kimliklerini, asimilasyona uğratmadan bugüne kadar yaşatmayı başarmışlardır.
Kırgız Türklerinde örf, adet ve geleneklerin kesintiye uğramadan yaşamasını ve milli hafızanın canlı kalmasını sağlayan en temel unsur ise güçlü ve sağlam bir yapıya sahip olan aile kurumlarıdır. Erkeğin yanında kadına da büyük bir önem veren ve sorumluluk yükleyen Kırgız Türkleri, sosyal hayatın yanı sıra aile kurumu içerisinde kadını en üst makama oturtarak söz sahibi yapmışlardır. Sağlam bir ulus bilinci içerisinde yetişen Kırgız kadını da atalarından aldığı bu mirası ve terbiyeyi çocuklarına aktararak zor bir coğrafyada, güç koşullar altında, tarihini ve kültürünü bilen nesiller yetiştirmeyi başarabilmiştir.
Bu makalede, Kırgız destanlarıyla, Cengiz Aytmatov romanlarındaki kadın tiplerinin gücü ve geleneğe bağlılığı gibi benzer özellikler ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, Kırgız destanlarındaki kadınlarla, modern Kırgız romanlarındaki kadınların aradan geçen yüzyıllara rağmen milli kimliklerini ve geleneklerini muhafaza ederek yozlaşmaya karşı verdikleri mücadeleyi ortaya koymaktır. Bu bağlamda makaleye konu olan destanlar, Manas Destanı, Kız Darıka Destanı, Cañıl Mırza Destanıyla; Romanlar ise Gün Olur Asra Bedel, Toprak Ana ve Cemile adlı eserlerle sınırlandırılmış ve çalışmanın kapsamı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırgız toplumu, destan, kadın, gelenek, Cengiz Aytmatov romanları.

Women’s Identity in Kyrgyz Epic and Cengiz Aytmatov Novels

Öz

Kyrgyz, who have a very strong cultural structure and literary tradition in Turkish societies, have experienced wars, oppressions and many negative situations over time, but these events have not prevented their national memories from forming, on the contrary, they have strengthened them. The Kyrgyz Turks, who have transferred their painful events from generation to generation by reflecting on numerous literary works, have managed to keep their cultural accumulation and identities alive until today without assimilation.
The most basic element that ensures the customs, traditions and traditions of the Kyrgyz Turks to live without interruption and to keep the national memory alive is the family institution, which has a strong and solid structure. Kyrgyz Turks, who attach great importance and responsibility to women as well as men, have made women have a say in the family institution as well as in social life. The Kyrgyz woman, who grew up with a strong national consciousness, has succeeded in raising generations who know her history and culture in a difficult geography, under difficult conditions, by transferring this heritage and upbringing from her ancestors to her children.
In this study, the importance of women in Kyrgyz epics and Cengiz Aytmatov's works, their self-sacrifice, upright stance, courage and heroism in difficult times are emphasized. Emphasis is placed on the role of women.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyz society, epic, woman, national culture, Chingiz Aitmatov novels.

Kaynakça

• Akça, N. U. (2017). Cengiz Aytmatov’un Romanlarında Tipler. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
• Akyüz, Ç. (2010). Manas Destan’ında Alp Kadın Tipi. Mukaddime, 1(1), 169 -180.
• Alımanov K., Orozova. G., Akmatalıyev, A. vd. (2010). Kırgız Destanları 8 Kız Darıka. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Asanaliev, K. (1988). Körköm nark.-Frunze,-s. 142.
• Aytmatov, C. (2000). Toprak Ana (Çev. R. Özdek, 7. baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Aytmatov, C. (2009). Gün Olur Asra Bedel. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Aytmatov, C. (2015). Şafak Sancısı (çev. Damira İbrahim). Ankara: Bengü Yayınları.
• Boratav, P. N. (2016). Yüz Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Hança, B. B. (2012). Cañıl Mırza Destanında Kahraman Tipolojisi Açısından Kadın, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII(2), 499-512.
• İnan, A. (1992). Manas Destanı. İstanbul: MEB.
• Yılmaz, M. (2008). Kırgız Kahramanlık Çağı. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(4), 984-1000.
• Yıldız, N. (1995). Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü ile İlgili Tespit ve Tahliller. Ankara: Atatürk Kültür, Dil Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 623