The Scientific Background of Russian Empire’s Policy in Turkestan: Pyotr Petrovich Semyonov’s Expeditions

Yıl 2024, Sayı: 16, 559 - 576, 28.06.2024

Oktay Berber

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1471481

Öz

It was very important to explore the unknown aspects of Turkestan’s geography for the expansionist policy of Russia. Therefore, it is known that expeditions were sent to the region at different times since the 17th century. This policy was developed over time with more comprehensive expeditions. In addition, the information gained from the expeditions led to the creation of academic institutions and the evaluation of knowledge in these institutions. Thus, in the universities founded in the 18th century, attempts were made to create specialties. The Imperial Russian Geographical Society, which was founded by the Russian government in 1845, was an institution that brought together people who were interested in geography and exploration. Pyotr Petrovich Semyonov, as a well-educated, intellectual person who was interested in geography and had a strong desire to explore, undertook various trips sponsored by the Society. He shared the data that he had obtained during his travels in a number of publications in Russia and in Europe. Semyonov, who is especially famous for his journeys to the area of Tien Shan, is considered one of the producers of scientific knowledge, the findings of which were to form the background of the expansionist policy of Russia. The article provides information about Semyonov’s short life story and concludes that his expeditions contributed to the policies of the Russian government.

Anahtar Kelimeler

Russian Geographical Society, Tian Shan, Issık-Kul Lake.

Rusya İmparatorluğu’nun Türkistan Siyasetinin Bilimsel Arka Planı: Pyotr Petroviç Semyonov’un Keşif Gezileri

Öz

Rusya’nın yayılma siyaseti açısından Türkistan coğrafyasının bilinmeyen yönlerinin keşfedilmesi oldukça önemliydi. Bu nedenle 17. yüzyıldan itibaren farklı zamanlarda bölgeye keşif heyetlerinin gönderildiği bilinmektedir. İzlenen bu politika zamanla daha kapsamlı keşif seferlerinin yapılmasıyla geliştirilmiştir. Ayrıca keşif seferlerinden elde edilen bilgiler akademik kurumların ortaya çıkmasını ve bu kurumlarda bilginin değerlendirilmesini sağlamıştır. Böylelikle 18. yüzyılda kurulan üniversitelerde özel uzmanlık alanları oluşturulmaya çalışılmıştır. Rus yönetimi tarafından 1845 yılında kurulan İmparatorluk Rus Coğrafya Topluluğu da coğrafya ve keşfetme merakı olan kişileri bir araya toplayan bir kurumdur. Pyotr Petroviç Semyonov ise coğrafyaya meraklı, keşfetme arzusu yüksek, yetişmiş, entelektüel bir kişi olarak bu topluluğun çatısı altında çeşitli geziler gerçekleştirmiştir. Gezilerden elde ettiği verileri Rusya ve Avrupa’daki çeşitli yayınlarda paylaşmıştır. Özellikle Tanrı Dağları bölgesine düzenlediği keşif seferleriyle ünlenen Semyonov, elde ettiği neticelerle Rusya’nın yayılma siyasetinin arka planını oluşturacak bilimsel bilgiyi üretenlerden biridir. Makalede Semyonov’un kısa hayat hikâyesi hakkında bilgi verilerek geçekleştirdiği keşif faaliyetlerinin Rus idaresinin politikalarına katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rus Coğrafya Topluluğu, Tanrı Dağları, Issık Göl.

Kaynakça

• Anisimov, E. V. (2022). Eastward Motion of Peter the Great’s Empire. RUDN Journal of Russian History, 21(3), 312-321.
• Azatyan, A. A. - vd. (1969). İstoriya, Otkrıtiya i İssledovaniya Sovetskoy Azii. Moskva: İzdatelstvo Mısl.
• Bagrow, L. (1937). Ivan Kirilov, Compiler of the First Russian Atlas, 1689-1737. Imago Mundi, 2, 78-82.
• Barthold, V. V. (2004). Rusya ve Avrupa’da Oryantalizm. İstanbul: Küre Yayınları.
• Bazarbayeva, L. (2017). Çokan Velihanov (Eserleri). Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Bogutskaya, N. G., Kiyaşko, P. V. & Naseka, A. M. (2013). İstoriya Zoologiçeskih i Promıslovıh İssledovaniy (razvitiye predstavleniy o faune rıb i mollyuskov). Opredelitel Rıb i Bespozvonoçnıh Kaspiyskogo Morya, Sank-Peterburg-Moskva: Tovarişestvo Nauçnıh İzdanii KMK, T. 1, 35-66.
• Çelebi, E. & Saginbaevna, B. Z. (2020). Çarlık Rusya’sı Akademik ve İlmî Kuruluşlarında Avrasya Göçebelerinin Tarihi ve Kültürü’nün Araştırılması Üzerine Tespitler (XVIII-XX. Yüzyılın Başları). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(1), 183-206.
• Golev, İ. A. (2023). Vizaimootnoşeniya i Nauçnoe Sotrudniçestvo G. N. Potanina i P. P. Semyonova-Tyan-Şanskogo. Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo Universiteta Kulturologiya i İskusstvovedenie, 49, 265-271.
• İsmailova, C. & Altıok E. (2020). Kasım Tınıstanov’un Akademiyalık Keçeler (Akademi Geceleri) Eseri Üzerine Bir Bakış. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 16, 161-169.
• Murzayev, E. M. (1956). V Dalekoy Azii: Oçerki po istorii izuçeniya Sredney i Tsentralnoy Azii v XIX-XX vekah. Moskva: İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR.
• Kerimoğlu, H. (2022). Tanrı Dağlarının Kaşifi Pyotr Petroviç Semyonov-Tyan-Şanskiy (Tanrı Dağları)/2. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 422, 44-49.
• Kerimov, H. (2019). Türkistan Genel Valiliği’nde İdari Sistemin Oluşumu ve Gelişim Süreci (1865-1897). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Koç, D. (2017). Çokan Valihanov’un Mançu İşgali Altındaki Altı Uygur Vilayeti’nin İdari Yapısı Üzerine Bazı Müşahedeleri. Tarih Dergisi, 66, 107-128.
• Koşarov, P. M. (2018). Risunok, Jivopis, Grafika: Katalog-album. Tomsk: İzdatelskiy Dom Tomskogo Gosudarstvennogo Universiteta.
• Kozlov, İ. V. & Kozlova, A. V. (1991). Pyotr Petroviç Semenov-Tyan-Şanskiy 1827-1914. Moskva: Akademiya Nauk SSSR.
• Kukrak, S. İ. (2012). “Memuarıy” P. P. Semenova-Tyan-Şanskogo- Vıdayuşeyesya Yavlenie Russkoy Kulturıy. Dilya Polzıy Oteçestva: k 185-letiyu so dnya Rojdeniya P. P. Semenova-Tyan-Şanskogo: Bibliografiçeskiy Spravoçnik, Ryazan: Servis, 26-55.
• Özkan, M. (2018). Bekoviç Gibi Kaybetmek: Aleksandr Bekoviç Çerkasskiy’in 1717 Hive Seferi. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5(1), 93-111.
• Özkan, M. (2023). Bir Sömürge Yöntemi Olarak Coğrafyayı Adlandırmak: Türkistan’dan Orta Asya’ya Rus Kaynaklarında Türk Coğrafyası (XIX.-XX. Yüzyıllar). Tarihi ve Edebi Metinlerde Türkistan (ed. Bülent Bayram- Cengiz Tomar). C. 1, Almatı: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Avrasya Araştırma Enstitüsü, 487-571.
• Radişçev, A. N. (1992). Puteşestviye iz Peterburga v Moskvu. Sankt-Peterburg: Nauka S.Peterburgskoye Otdeleniye.
• Rogers, S. (2022). Alexander Bekovich – Cherkassky: Beginning of Russia’s Imperialistic Expansion in Central Asia. Kafkasya Calışmaları - Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 87-121.
• Semyonov, P. P. (1851). Pridonskaya Flora v ee Otnoşeniyah s Geografiçeskim Raspredeleniem Rasteniy v Evropeyskoy Rossii. Sankt-Peterburg: Tip. Eduarda Veymara.
• Semyonov, P. P. (1884). Zapadnaya Sibir v eya Sovremennom Ekonomiçeskom Sostoyanii. Jivopisnaya Rossiya. Zapadnaya Sibir, C. 11, S. Peterburg-Moskva: İzdanie Tavarişestva M. O. Volf, 349-370.
• Semyonov, P. P. (1885). Nebesnıy Hrebet i Zailiyskiy Kray. Jivopisnaya Rossiya. Russkaya Srednyaya Aziya, C. 10, S. Peterburg-Moskva: İzdanie Tavarişestva M. O. Volf, 333-376.
• Semyonov, P. P. (1896). İstoriya Poluvekovoy Deyatelnosti İmparatorskogo Russkogo Geografiçeskogo Obşestvo 1845-1895. C. I, S.Peterburg: Tip. V. Bezobrazova.
• Semyonov, P. P. (1911). Epoha Osvobojdeniya Krestyan v Rossii (1857-1861). T. I, S.Peterburg: Tipografiya Ministerstva Putey Soobjeniya.
• Semyonov, P. P. (1913). Epoha Osvobojdeniya Krestyan v Rossii (1857-1861). T. II, S.Peterburg: Tipografiya Ministerstva Putey Soobjeniya.
• Semyonov, P. P. (1917). Memuarı. Deststvo i Yunost (1827-1855). T. I, Petrograd.
• Semyonov, P. P. (1946). Memuarı. V 1856-1857 Godah. T. II, Moskva: Gosudarstvennoe İzdatelstvo Geografiçeskoy Literaturıy.
• Stein, G. M. ve Iarukova L. I. (2008). Polar Honours of the Russian Geographical Society 1845–1995. The Journal of the Hakluyt Society, 1, 1-38.
• Şulgin, P. M. ve Ştele, O. E. (2017). Nasledie Vdayuşegosya Uçenogo (k 190-letiyu so dnya Rojdeniya P. P. Semyonova-Tyan-Şanskogo). Rossiya i Sovremennıy Mir, 94(1), 209-217.
• Yılmaz, Ö. (2019). Kraliyet Coğrafya Derneği ve Anadolu’ya Yönelik Faaliyetleri (1835-1845). Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(33), 319-348.
• Yilmaz, S. T. & Özçağlar, A. (2016). Beşeri Coğrafyanın Öncüsü Carl Ritter’in Coğrafya Bilimine Getirdiği Yenilikler ve Bugüne Yansımaları. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildirileri, 499-508