Hazînedarzâde Fıtnat Hanım’ın Bilinmeyen Şiirleri

Yıl 2024, Sayı: 16, 42 - 76, 28.06.2024

Mümine Çakır

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1472501

Öz

Edebiyatçıların mektupları onların hayatına, sanatına, eserlerine ve yazıldığı dönemin edebiyatına ışık tutan metinlerdir. Klasik Türk edebiyatı sanatçılarının özellikle de kadın şairlerin mektupları bu noktada birçok açıdan eşsiz bir kaynak durumundadır. Kadın şairlere ait sınırlı sayıdaki mektuplar arasında yer alan 19. yüzyılda yaşamış klasik Türk şiirinin son temsilcilerinden kabul edilen Hazînedarzâde Fıtnat Hanım’a ait mektuplar bu açıdan oldukça önemlidir. Mektuplar; devrin yaşantısına, şiir ve nesir anlayışına, daha da önemlisi şairin bilinmeyen hayatına, sanatına, eserlerine ait önemli bilgiler içermektedir. İstanbul Belediye Kütüphanesi Atatürk Kitaplığında tespit edilen “Fıtnat” isimli kişinin “Ferhat” isimli sevgilisine yazdığı, “Münşeat” başlığıyla kaydedilmiş tutkulu aşk mektupları, edebî bir nesir örneği olmasının yanı sıra içeriğindeki beyitler, gazeller, kıt’alar, murabbalar, muhammesler, mesnevîler, rubâî ve tuyuğlar ile önemli bir edebî eser niteliğindedir. Hazinedarzâde Fıtnat Hanım’a ait olduğu anlaşılan mektuplardaki bu şiirler, şairin yaşadığı devir matbuatında yayımlanmış sınırlı sayıdaki şiirlerinin dışında tespit edilen ve bugüne kadar bilinmeyen şiirlerdir. Bu önemli tespit sayesinde Fıtnat Hanım’ın bilinen on adet şiirinin dışında birçok şiirinin de varlığı ortaya konmuştur. Bu makalede Fıtnat Hanım’a ait mektuplarda bulunan ve yeni tespit edilmiş şiirler bir araya getirilip şekil ve içerik açısından incelenecektir. Ayrıca şairin edebî yönü bu şiirler üzerinden ortaya konulacaktır. Şaire ait yeni şiirler ilim âlemine tanıtılarak klasik Türk edebiyatı çalışmalarına bir katkı sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hazînedarzâde Fıtnat Hanım, şiir, klasik Türk edebiyatı.

Unknown Poems of Hazînedarzâde Fıtnat Hanım

Öz

The letters of literary figures are texts that shed light on their life, art, works and even the literature of the period in which they were written. The letters of the artists of classical Turkish literature, especially the letters of female poets, are a unique source in many respects. One of these letters is that of Hazînedarzâde Fıtnat Hanım, one of the last representatives of classical Turkish poetry who lived in the 19th century. These letters are important in terms of being the letters of a female poet. These letters contain important information about the life of the period, the understanding of poetry and prose, and more importantly, the unknown life, art and works of the poet. The letters were identified in the Atatürk Library of the Istanbul Municipality Library. These letters written by a person named “Fıtnat” to her lover named “Ferhat” were recorded under the title "Münşeat". The letters are also important as an example of literary prose. However, the couplets, ghazals, kıt'a, murabba and muhammes, masnavi, rubai and tuyugs in it make this work even more important. These poems belonging to Hazinedarzâde Fıtnat Hanım are in addition to the limited number of poems of the poet published in the period's press and are unknown until today. In this article, the newly identified poems found in Hazinedarzâde Fıtnat Hanım's letters will be brought together. These newly identified poems will be analyzed in terms of form and content. In addition, the literary direction of the poet will be revealed in a right way through these poems. New poems of the poet will be introduced to the scholarly world and a contribution to the studies of Classical Turkish Literature will be presented.

Anahtar Kelimeler

Hazinedarzâde Fıtnat Hanım, poem, classical Turkish literature.

Kaynakça

• Arslan, M., Duru, N. F. (2022). Hazinedar-zâde Fıtnat Mehveş Hanım. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fitnat-fitnat-hanim-trabzonlu. [Erişim Tarihi: 15. 12. 2022].
• Bayraktar, N. (1997). İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kütüphaneler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları, Cevdet Paşa Yazmaları ve Kur’an-ı Kerimler Alfabetik Kataloğu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphaneler ve Müzeler Müdürlüğü Yayınları.
• Bursalı Mehmet Tahir (1972). Fıtnat Hanım, Hazinedarzade. Osmanlı Müellifleri. (C. 2, s. 123-124). İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Can, S. (1939). Ordu’lu Şair Fıtnat. Ordu: Ordu Halkevi Neşriyatı, Gürses Matbaası.
• Çakır, M. (2022). Divan Şiirinin Son Temsilcilerinden Hazînedarzâde Fıtnat Hanım’ın Aşk Mektupları. Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü’nün Kuruluşunun 30. Yılı Anısına, Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu 2-3 Aralık 2022, Bildiri Tam Metin Kitabı 2.Cilt: Türk Dili ve Edebiyatı. Aralık 2022, İzmir: Asos Yayınları, 2/66-97.
• Çakır, M. (2023a). Melek Ferhad’ım, Ciğerpârem (Divan Edebiyatının Son Temsilcilerinden Fıtnat Hanım’ın Aşk Mektupları). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Çakır, M. (2023b). Hazinedârzâde Fıtnat Hanım ve Eserleri, Trabzonlu Müellifler ve Eserler: Osmanlı Dönemi (ed. Süleyman Gür, Ahmet Cevdet Karaca). Trabzon: Ensar Neşriyat, s. 211.
• Çakır, Ö. (2005). Türk Edebiyatında Mektup. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Fıtnat. Münşeat Mecmuası, Aşk Mektupları. İstanbul: İBB Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları, Bel. Yz. O.115. Fıtnat Hanım (1297). Gazel. Hazine-i Evrak, 35 (1), 550.
• Hacı Beyzâde Ahmet Muhtar (1311). Fıtnat. Şair Hanımlarımız (s. 42-46). İstanbul: Matbaa-i Safa ve Enver.
• İpşirli, S. A. (2008). Trabzonlu Kadın Divan Şairlerimiz: Fıtnat, Saniye ve Mahşah Hanım. Karadeniz Araştırmaları, 16, 113-115. Koçu, R. E. (1971). Fitnat Hanım (Hazînedarzâde). İstanbul Ansiklopedisi, (C. 2, s. 5805-5806). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kurnaz, C. (2007). Osmanlı Şair Okulu. Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Mehmet Zihnî. (1295). Kitâb-ı Meşâhirü’n-Nisâ. C. 2. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Özalp, Ö. H. (2022). Son Nefese Kadar Büyük Aşkın Mektupları Ahmed Midhat Efendi ile Şaire Fıtnat Hanım Mektuplaşmaları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Rafet Avni. (1327). Fıtnat Hanım. Servet-i Fünûn, 42, 202.
• Tâhirül-Mevlevî. (1994). Edebiyat Lugati. Enderun Kitabevi.
• Tuğluk, A. (2016). Süleyman Nazif’in Kaleminden Bir Silsile-i Makâlât: Garb Edebiyatının Edebiyatımıza Te’sîri (İnceleme-Metin). Said Paşa ve Süleyman Nazif Özel Sayısı, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 243-268.
• Us, H. T. (1948). Ahmed Midhat Efendi ile Şair Fıtnat Hanm, İstanbul: Vakit Matbaası.
• Yağar, A. S. (2022). Yeni Türk Şiirinde Sevgili Tipolojileri (1860-1960). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Yeni Fitnat. (1300). Müfred, Hanımlar, 1(1), 28.