İlyas Salman’ın Ateistliği Üzerine

Yıl 2024, Sayı: 16, 703 - 717, 28.06.2024

Nesuh Kaya , Rıfat Atay

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1474446

Öz

İlyas Salman, oynadığı birçok sinema filmi ile Anadolu insanının gönlünde yer edinmiş meşhur bir sanatçıdır. Türkmen Alevi’si Malatyalı bir ailenin içerisine doğan sanatçı, küçükken yaşadığı kötü olayların etkisi ile inancını yitirmiştir. Sosyalist ve sol görüşe mensubiyetini sıklıkla dile getiren Salman, yer yer ideolojik ateist olduğu izlenimini verse de kardeşlerinin birçoğunu küçükken kaybetmiş olmasının sonucu teorik ateizme yönelmiş görülmektedir. Duygu ve düşüncelerini çekinmeden aktaran sanatçı, hem görsel medya araçlarına verdiği röportajlarında hem de kitaplarında ateist olduğunu açıkça dile getirmektedir. Yaşadığı travmatik tecrübeler nedeniyle ateizmi benimsese de Salman’ın bazı ifadeleri, onun bir agnostik olabileceği yorumunu mümkün kılmaktadır. Çalışmada, kitap, şiir ve röportajlarından hareket edilerek Salman’ın Tanrı tasavvuru ve ateistliğine dair açıklamaları incelenmektedir. Dokümanter analiz yönteminin kullanıldığı çalışma, Salman’ı ateizme götüren sebeplerin tespiti ve yorumlanması ile sınırlıdır.
Ülkemizde ateizm çalışmalarına yoğunluk verilmiş olsa da Türk ateistlere dair çalışmaların sınırlı kaldığı tespit edilmiştir. Bu meyanda çalışmanın din felsefesi alanı yanı sıra Türkiye’de ateizm çalışmalarına katkı sunması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din felsefesi, tanrı, ateizm, sinema, İlyas Salman.

On Ilyas Salman’s Being an Atheist

Öz

Ilyas Salman is a famous artist who has won a place in the hearts of Anatolian people with many cinema films he has played. Born into a Turkmen Alevi family from Malatya, the artist lost his faith with the effect of the events he experienced when he was young. Although Salman, who frequently expresses his socialist and leftist views, sometimes gives the impression that he is an ideological atheist, he seems to have turned towards theoretical atheism as a result of the loss of many of his siblings when they were young. The artist, who conveys his feelings and thoughts without hesitation, clearly expresses that he is an atheist both in his interviews with visual media tools and in his books. Although he adopted atheism due to his traumatic experiences, some of Salman's statements make it possible to interpret that he may be an agnostic. The study examines Salman’s statements about his conception of God and atheism based on his books, poetry and interviews. The study, in which the documentary analysis method is used, is limited to the determination and interpretation of the reasons leading Salman to atheism.
Although there hes been a focus on atheism studies in our country, it has been observed that research on Turkish atheists remains limited. In this context, it is hoped that the study will contribute not only to the field of philosophy of religion but also to atheism studies in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of religion, god, atheism, cinema, Ilyas Salman.

Kaynakça

• Altan, A. (2005). Cami Işıklarına Bakan Çocuk. https://www.hurriyet.com.tr/cami-isiklarina-bakan-cocuk-3424465 [Erişim Tarihi: 23.10.2005].
• Altan, A. (2012). Benim Camilerim. https://www.yuksekovahaber.com.tr/haber/benim-camilerim-80108.htm [Erişim Tarihi: 29.07.2012].
• Atay, R. (2009). Din-Bilim İlişkisini Yeniden Düşünmek: Antony Flew’in Fikir Değiştirmesi Üzerine. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14 (21), 65-87.
• Atay, R. ve Kesenci, M. (2020). Aziz Nesin Düşüncesinde Ateizmin Yansımaları. Turkish Academic Research Review, 5(4), 519-535.
• Aydemir, S. (2010). Küresel Dünyada Küçük Dini Grupların Varoluşsal Sorunları ve Entegrasyonel Asimilasyonu Yezidiler Örneği. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24, 7-33.
• Aydın, H. (2008). İslam’ın Klasik Çağında İnsan İmgesi ve İrade Özgürlüğü Sorunu. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 1(2), 49-103.
• Aydın, M. S. (1992). Din Felsefesi. İstanbul: Selçuk Yayınları.
• Bulut, H. İ. (2016). İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: DİB Yayınları.
• Büyük, C. (2013). Tanrı İnancının Rasyonelliği ve Kanıt İhtiyacı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (40), 93–120.
• Cevizci, A. (2017). Büyük Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Daha Neler Tv. (2021). İlyas Salman: Ben Hiçbir Dine İnanmıyorum/ Allah’ın Cebinden Peygamberi Çaldılar. https://www.youtube.com/watch?v=ilBKR9XSgis&t=55s [Erişim Tarihi:05.02.2021].
• Deniz, M. F. (2018). Toplumsal Sözleşme Teorisi Açısından Din Siyaset İlişkileri Üzerine Bir Analiz. Turkish Academic Research Review, 3(1), 45-59.
• Deniz, M. F. (2021). Politika ve Ahlak İlişkisinde Bir Rönesans Figürü Olarak Machiavelli Hükümdarı. Felsefe Dünyası, (73), 294-320.
• Deniz, M. F. (2023). Klasik İktidar Tipinin Meşruiyet Argümanları ve İnsan Anlayışının Sorgulanması. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, (60), 97-107.
• Doğan, S. (2024). Antik Dünya’da Ateizm. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 1(32), 165-188.
• Dostoyevski, F. M. (1969). Karamazov Kardeşler. (Çev: Engin Altay). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınları.
• Ersoy, M. A. (2018). Safahât. (Ed: Furkan Öztürk). İstanbul: Beyan Yayınları.
• Gazetemag. (2021). İlyas Salman Ahirete İnanmıyorum dedi Canlı Yayında Ortalık Karıştı. https://www.youtube.com/watch?v=Bvx1yUvKpbc&t=893s [Erişim Tarihi:26.01.2021].
• Gilson, E. (1999). Tanrı ve Felsefe. (Çev: Mehmet S. Aydın). İzmir: Birleşik Yayınları.
• Gray, J. (2019). Seven Types of Atheism. Londra: Penguin.
• Gray, J. (2022). Ateizmin Yedi Türü. (Çev: Nurettin Elhüseyni). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Haberler. (2022). Yaşadıklarım Beni Tanrı Tanımaz Hale Getirdi. https://www.youtube.com/watch?v=6DlGL_HHjQo&t=1084s [Erişim Tarihi:25.07.2022].
• Hick, J. ve Meltzer, E. S. (1993). Is God Real?. California: Library of Philosophy and Religion.
• Hume, D. (1947). Dialogues Concerning Natural Religion. New York: Bobbs-Merrill.
• Karademir, E. Ö. (2015). Türk Sinemasında Güldürü: İlyas Salman örneği. Yüksek Lisans Tezi. Lefke: Lefke Avrupa Üniversitesi.
• Katarsis (2021). Kardeşlerimin Yasını Tamamlayamadım. https://www.youtube.com/watch?v=cXpiiwRHEL4 [Erişim Tarihi: 19.11.2021].
• Kaya, N. (2022). Kötülük Problemine Bir Yaklaşım Olarak Aşk Teodisesi: Yunus Emre Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
• Kuvancı, C. (2002). Özgür İrade Savunması. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(12), 313-329.
• Mackie, J. L. (1992). Evil and omnipotence. The Problem of Evil: Selected Readings. (Ed: Michael L. Peterson vd.), İndiana: University of Notre Dame Press.
• Özdemir, C. (2023). Tanrı-Bilim Tartışması – Caner Taslaman Vs Ali Nesin. https://www.youtube.com/watch?v=-jyO7kIy9k0&t=629s [Erişim Tarihi: 26. 03. 2023].
• Plantinga, A. (1975). God, Freedom and Evil. London: George Allen and Unvin.
• Rosten, L. (1974). Bertrand Russell and God: A memoir. New York: New Directions.
• Salman, İ. (2020a). Faşo Ağalara Karşı Birleşelim!. İstanbul: İleri Yayınları.
• Salman, İ. (2020b). Hasretim Sansürlüdür. İstanbul: İleri Yayınları.
• Salman, İ. (2020c). Hem Sosyalistim Hem Kemalist. İstanbul: İleri Yayınları.
• Salman, İ. (2020d). Kırmızı Beyaz. İstanbul: İleri Yayınları.
• Salmon, W. C. (1978). Religion and Science: A New Look at Hume’s Dialogues. Philosophical Studies, 33 (2), 143–176.
• Şeriati, A. (2022). Dine Karşı Din Anne Biz Suçluyuz. (Çev: Doğan Özlük). Ankara: Fecr Yayınları.
• Tayfur, H. (2022). Dip Dalga. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Tele 1. (2023). İlyas Salman’dan Gündeme Dair Çarpıcı Açıklamalar. https://www.youtube.com/watch?v=qQgQyOF4upM&t=11s [Erişim Tarihi: 10.01.2023].
• Topaloğlu, A. (1998). Ateizm ve Eleştirisi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• T24 (2014). Abdurrahman Dilipak Akp’nin Abd, İngiltere ve İsrail’in Desteğiyle kurulduğunu Söyledi. https://t24.com.tr/haber/abdurrahman-dilipak-akpnin-abd-ingiltere-ve-israilin-destegiyle-kuruldugunu-soyledi,280678 [Erişim Tarihi: 17.12.2014].
• Yaran, C. S. (2000). Günümüz Din Felsefesinde Tanrı İnancının Aklîliği. Samsun: Etüt Yayınları.
• Yeni Şafak. (2007). Prof. Dr. Mete Tunçay Günümüz Kemalistleri Geçmiştekilerinden Çok Daha Dogmatik. https://www.yenisafak.com/roportaj/prof-dr-mete-tuncay-gunumuz-kemalistleri-gecmistekilerden-cok-daha-dogmatik-33056 [Erişim Tarihi: 05.03.2007].
• 196Sekiz (2007). İlyas Salman Mezara Giden Fikrin Hiç Kimseye Faydası Yok. https://www.youtube.com/watch?v=Y1-O5p1btOI&t=8s [Erişim Tarihi: 22.06.2007].