NAZİ ALMANYASI’NDA VE SAVAŞ SONRASINDA ÇOCUK OLMAK SEÇİLİ ÖYKÜLERDEKİ ÇOCUK KARAKTERLERİN DÖNEM EDEBİYATI BAĞLAMINDA KARŞILAŞTIRMALI ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 33 - 54, 19.07.2023

Sıla Özdil , Gökhan Şefik Erkurt

Öz

İnsanlık tarihine bakıldığında savaşlar, hem sebepleri hem de sonuçları bakımından toplumları derinden etkileyen en uzun süreli ve kalıcı olaylardan biridir. İnsanın hayatında silinmez izler bırakan savaşlar ve onu izleyen dönemlerin yarattığı yıkım, insanın kendini ifade etme arzusuyla birleşerek çeşitli sanat eserlerine konu olmuştur. Birçok alanda olduğu gibi edebiyata yansıyan savaş olgusu, Almanya düşünüldüğünde özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında yazılan eserlerde yaygın olarak görülmektedir. İkinci Dünya Savaşı sonrasında Almanya, ekonomik, sosyal ve siyasal anlamda değişime uğramış, bu değişimler edebiyatta biçim ve içeriği etkilemiştir. Yeni bir edebi tür olarak ortaya çıkan ‘‘Alman Kısa Öykü’’ (Kurzgeschichte) türü ile dönemin sosyo-politik durumu konu edinilmiş, yazarlar savaşın anlamsızlığını, etkilerini ve neden olduğu maddi ve manevi yıkımı bu edebi türde eserler vererek işlemişlerdir. Savaşın etkisinin en çok, savaş döneminde yaşanan vahşeti anlamlandıramayan ve yaşama şansı ellerinden alınmış olan çocuklar üzerinde olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Savaş sonrası Alman Kısa Öykülerinde çocuk karakterlerin sıkça yer alması, bilinçli bir kullanımı gösterir niteliktedir. Çalışmanın bel kemiğini oluşturan bu düşünce, Heinrich Böll’ün Dayım Fred ve Wolfdietrich Schnurre’nin Jenö Arkadaşımdı (Jenö war mein Ferund) adlı öykülerinde yer alan çocuk karakterlerin, dönemin özellikleri bağlamında karşılaştırmalı çözümlemesi yapılarak ortaya konulmak istenmiştir. Bu nedenle çalışmanın amacı, dönemin sosyo-politik tutumu göz önünde bulundurularak seçili iki Kısa Öykü örneğine çocuk karakterler üzerinden yorum getirmek ve İkinci Dünya Savaşı’nın etkilerini çocuk gözünden ortaya koymaktır. Çalışmada Yorumsama (Hermeneutik) ve Alımlama Estetiği (Rezeptionsaesthetik) yöntemleri doğrultusunda bir çözümleme yoluna gidilmiştir. Çözümleme sonucunda her iki öyküde de savaşın acımasızlığının çocuk karakterler kullanılarak tüm şeffaflığıyla ele alındığı ve evrensel değerlerden bahsedilerek öykülerin Weltliteratur (Dünya Edebiyatı) kavramına dâhil edildiği gözlemlenmiştir. Böylelikle Kısa Öykülerde çocuk karakterlerin kullanılmasının dünyada kalıcılığı sağladığı ve her insanın içindeki saflığa ulaşılmaya çalışıldığı düşünülmüştür. Bu sayede okurun geçmiş ile bugün arasında bir çıkarım yaptırılarak, savaş döneminde yaşanmış tüm gerçekleri yeniden düşünebilme zeminine çekildiği ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler

Heinrich Böll, Wolfdietrich Schnurre, Savaş Sonrası Alman Edebiyatı, Çocuk Karakter, Hermeneutik.

Kaynakça

• Arnold, H. L. (2004). Die Gruppe 47. Reinbeck bei Hamburg: Rowohlt Verlag.
• Altunbay, M., & Çakır, E. (2018). Çocuk Edebiyatı Ürünlerinde Savaş ve Göç Olgusu (Uçurtma Avcısı ve Kuş Olsam Evime Uçsam Adlı Eserler Örneklemi). Çocuk Edebiyatı Ürünlerinde Savaş ve Göç Olgusu, 96-110.
• Aumayr, K. (2023). Der Lebensborn e.v. Zwischen Mythos und Realität – Ideologie. Masterstudium Lehramt Sekundarstufe Allgemeinbildung Geschichte und Sozialkunde/Politische Bildung Linz: Johannes Kepler Universität
• Aytaç, G. (2012). Çağdaş Alman Edebiyatı.Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• Baştürk, B. (2013). İtalya ve Almanya Örnekleri Bağlamında Faşizmde Kadın İmgesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Anabilim Dalı Siyaset Bilimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Tez Koleksiyonu.
• Berg, J. ve Böhme, H. vd. (1981). Sozialgeschichte der deutschen Literatur von 1918 bis zur Gegenwart. Frankfurt am Main: Fischer Verlag
• Böll, H. (1967). Dayım Fred. Cüce ile Bebek içinde (s. 96-100). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Ekinci, O. (2017). Edebiyat Sosyolojisi Bağlamında II. Dünya Savaşı Sonrası Alman Edebiyatı Üzerine Bir İnceleme. Folklor/Edebiyat, 87-104. Erkurt, G. Ş. (2021). Savaş Sonrası Alman Edebiyatı Hermeneutik ve Alımlama Estetiği Odaklı Karşılaştırmalı Çözümlemeler. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Frenzel, H.A. ve Frenzel, E. (1977). Daten deutscher Dichtung Chromologisher Abriß der deutschen Literaturgeschichte – Bandı I von Anfängen bis zur Romantik. München: Deutscher Taschenbuch Verlag
• Gebhardt, M. (2016). Askerler Geldiğinde. Ankara: Astana Yayınları.
• Gelfert, H. D. (2004). Wie interpretiert man eine Novelle und eine Kurzgeschichte. Stuttgart: Philipp Reclam
• Haffner, E. (2019). Blutsbrüder. Berlin: Aufbau Taschenbuch Verlag.
• Hawes, J. (2017). Kısa Almanya Tarihi. (Çev. Y. Alogan). Ankara: Say Yayınları.
• Karasubaşı, İ. (2015). II. Dünya Savaşı Çocukları. Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 441- 450. Kargı, B. (2019). Wolfdietrich Schnurre’nin Karşı Çıkmak Gerekiyordu Kitabını Oluşturan Kısa Hikayelerin Savaş Sonrası Alman Edebiyatında Rolü. Çankaya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23-48.
• Kurt, G. (2019). Kısa Hikayeler II. Dünya Savaşı Sonunda Almanya’da Yıkıntılardan Doğan Yeni Bir Edebi Tür. Filoloji Alanında Araştırma Makaleleri (s. 129-146). içinde Ankara: Gece Akademi.
• Opdyke, I. G. (1999). In May Hands – Memories of a Holocaust Rescuer. New York: Anchor Books. 54
• Selçuk, İ. (1996). Wolfdietrich Schnurre’nin ‘’Als Vaters Bart Noch Rot War’’ Adlı Yapıtında İdeal Değerlerle Gerçeklik Çatışması. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum, Türkiye: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• Fedeli S. ve Migotto A. (Yönetmen). (2019). Anne Frank Prallel Stories (Uzun Metrajlı Belgesel Kurgu Filmi) Erişim Tarihi: 03.06.2023, https://www.netflix.com/tr/title/81264660.