EDEBİ TANIKLIK ÖRNEĞİ OLARAK ELIE WIESEL’İN “GECE, ŞAFAK VAKTİ, GÜNDÜZ” ÜÇLEMESİNDE TRAVMATİK DENEYİMLER

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 33 - 54, 31.12.2023

Hatice Genç

Öz

Travma, beklenmedik bir anda dışarıdan gelen olumsuz bir yaşantı sonucu, bireyde oluşan etkili ve derin bir yaralanma halidir. İnsan yaşamına derin etkiler yaratan kazalar, ciddi/ölümcül hastalıklara yakalanma, ani ölümler, doğal afetler, savaş, işkence, tecavüz gibi durumlar ruhsal travmanın nedenleri arasındadır. Bu gibi çok çeşitli boyutlarda gerçekleşebilen travma, bireysel ve toplumsal bellekte derin izler yaratmaktadır. Ancak özellikle şiddet, işkence ve terör gibi insan kaynaklı travmaların atlatılması, doğal felaketlere oranla daha zordur. Örneğin savaş esnasında ve sonrasında bizzat içinde yaşadığı topluma/dünyaya aidiyet duygusunu yitirme sonucunda, bireyin ruhsal yaralanması ve travması güvensizlik, korku ve paranoya gibi farklı biçimlerde tezahür etmektedir. Bu bağlamda bir Holokost mağduru olan yazar Elie Wiesel’in yapıtlarında geçmişin izi farklı şekillerde ve farklı tiplerde okurun karşına çıkmaktadır. Yazarın tarihten beslenen Gece, Şafak Vakti ve Gündüz adlı yapıtları belgesel bir nitelik taşıması ve –kısmen– gerçek gerçekliğe ait olması bakımından tanık edebiyatı; aynı zamanda yaşanan travmatik deneyimler ile bireysel ve kolektif bellek bağlamında travma edebiyatı kategorisine girmektedir. Yazarın yapıtların arka planlarına inmek ve yazarı şekillendiren yaşantıyı irdelemek adına psikoloji, sosyoloji ve tarih olmak üzere sosyal bilim dallarının yardımıyla Metni aşkın yöntem kullanılmıştır. Öte yandan yapıtlarda yer alan motif ve izlekler metin odaklı yaklaşımını benimsenmesine neden olmuştur. Dolayısıyla bu çalışma için karma bir yöntem kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Elie Wiesel, Tanıklık, Travma, Hatırlama, Geçmişin Üstesinden Gelme.

Kaynakça

• Améry, J. (2015). Suç Ve Kefaretin Ötesinde Alt Edilmişliğin Üstesinden Gelme Denemeleri, İstanbul: Metis Yayınları.
• Assmann, J. (1995). “Erinnern, Um Dazuzugehören. Kulturelles Gedächtnis, Zugehörigkeitsstruktur Und Normative Vergangenheit”. Kristin Platt, Mihran Dabag (Ed.). Generation Und Gedächtnis Erinnerungen Und Kollektive Identitäten (S.51-76). Opladen: Leske+Budrich.
• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bachmann, M. (2009). Life, Writing, and Problems of Genre in Elie Wiesel and Imre Kertész, Rocky Mountain Review, Spring, 2009, Vol. 63, No. 1 (Spring, 2009), 79-88.
• Barloewen, von C. (2000). “Wer einem Zeugen zuhört, wird selbt zum Zeugen – Der Friedensnobelpreisträger Elie Wiesel im Gespräch mit Constantin von Barloewen ”, Frankfurter Rundschau, 23.11.2000/273.
• Bauer, Y. (2002). Soykırımı Yeniden Düşünmek, Çev. Orhun Yakın, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Bloom, H. (2004). Literature of the Holocaust, Broomall: Chelsea House Publishers.
• Connerton P. (2014). Toplumlar Nasıl Anımsar?. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Daemrich, H. S. (1995). Themen und Motive in der Literatur, Tübingen: Francke Verlag.
• Genç, H. (2017). Jean Améry’nin “Lefeu oder der Abbruch” Adlı Romanında Ateş İmgesi. İdil, 6 (39), 3059-3074.
• Halbwachs M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. Ankara: Heretik Yayınları.
• Herbert, C. (2016). Travma Sonrası Psikolojik Tepkileri Anlamak, İstanbul: Psikonet.
• Levin, A. (2021): Breaking silences in the Aftermath of Holocaust Trauma in Elie Wiesel’s Day, Holocaust Studies, A Journal of Culture and History, Volume 27, 2021- Issue 3, 351-370.
• Müller, P. (2004). “Freitod – Die Beste Lösung Eine Abrechnung Mit Der Lebens-Bejahung”, Norderstedt: Books On Demand Gmbh.
• Sağır, A. (2014). Ölümün Sosyolojisi, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Sarlo, B. (2012). Geçmiş Zaman Bellek Kültürü ve Özneye Dönüş Üzerine Bir Tartışma. İstanbul: Metis Yayınları.
• Teber, S. (1993). Toplama Kampı Sendromu Ruhun Ölümü, İstanbul: Sorun Yayınları.
• Vinciguerra, T. J. (2003). Conversations With Elie Wiesel (with Richard D. Heffner), New York: Schocken Books.
• Wiesel, E. (2006), Night, New York: Hill and Wang.
• Wiesel, E. (1999a). Gece. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın.
• Wiesel, E. (1999b). Gündüz. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın.
• Wiesel, E. (2000). Şafak Vakti. İstanbul: E Yayınları
• İnternet Kaynakları
• Geschichte – Elie Wiesel: Schuld wird nicht vererbt, aber Verantwortung | Wissen, Süddeutsche Zeitung, 5 Ekim 2013. Erişim Tarihi: 22.11.2023 Geschichte - Elie Wiesel: Schuld wird nicht vererbt, aber Verantwortung - Wissen - SZ.de (sueddeutsche.de)
• Günther, I. Friedensnobelpreisträger Elie Wiesel gestorben 09.01.2019, Frankfurter Rundschau Erişim Tarihi: 10.11.2023, https://www.fr.de/politik/friedensnobelpreistraeger-elie-wiesel-gestorben-11092683.html
• Jeusette, J. (2022). “Von der Vergangenheit verurteilt Spuk, Ethik und Geschichte in Elie Wiesels ersten Romanen”, ZfBeg 2/3 Erişim Tarihi: 15.10.2023, https://zfbeg.org/ojs/index.php/cjbk/article/view/1089/894