TÜRK EDEBİYATININ İLK AVANGART HAREKETİ: “YENİ LİSAN”

Yıl 2012, Sayı: 24, 113 - 136, 01.12.2012

Hakan Sazyek

Öz

1911 yılında başlayan Yeni Lisan hareketi, Türk edebiyatında ilk avangart toplu girişimdir. Millî bir edebiyat için öncelikle dilin Arapça ve Farsça ögelerden arındırılması gerektiğini savunan hareket, daha geniş plânda özellikle gençlerde milliyetçiliği uyandırmayı amaçlamıştır. Mevcut dil ve edebiyat anlayışını ısrarla yadsıyan ve bu anlayışı savunan kesimlerle sert tartışmalara giren hareket, başlayan savaşlar yüzünden sona ermekle birlikte, getirdiği yeni ilkeleri kendisinden sonraki sürece yerleştirmeyi başarmıştır

Anahtar Kelimeler

Avangart, yaratıcı yıkıcılık, edebiyat, “yeni lisan”, “genç kalemler”

The First Avantgarde Movement of Turkish Literature: “Yeni Lisan”/”New Language”

Öz

Movement of “Yeni Lisan” (New Language) that has started in 1911 is first
avantgarde collective approach in Turkish literature. This movement
primarily argues avoidance of Arabic and Persian for a national literature.
And more generally it tried to awake young nationalism. This movement
had hard discussions with some groups who deny present language and
literature understanding and with some groups who support this
understanding and it ended because of wars and it achieved to hand new
policies down to the next process.

Anahtar Kelimeler

avantgarde, creative destruction, literature, “New Language”, “Young Pens

Kaynakça

• Alangu, Tahir (2010), Ömer Seyfettin-Ülkücü Bir Yazarın Romanı, 2.b., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilgin, Nuri (ed.; 1988), Sosyal Psikolojiye Giriş, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Budak, Selçuk (2003), Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Bu anket kapsamındaki soru ve cevapların metinleri için Öksüz’ün ve Çelik’in
• kitaplarına, ayrıca Parlatır ve Çetin’in hazırladığı Genç Kalemler külliyatına bakılabilir.
• Bürger, Peter (2003), Avangard Kuramı, çev.: Erol Özbek, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Calinescu, Matei (2010), Modernliğin Beş Yüzü, çev.: Sabri Gürses, İstanbul: Küre Yayınları.
• Cevizci, Ahmet (2005), Felsefe Sözlüğü, 6.b., İstanbul Paradigma Yayınları.
• Çelik, Hüseyin (1995), Genç Kalemler Mecmuası Üzerinde Bir Araştırma, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yay.
• Çetişli, İsmail (2011), “Ömer Seyfettin’in Şiir ve Mensur Şiirleri Örneğinde “Yeni Lisan” ve/veya “Millî Edebiyat” Hareketinin Sonuçları”, 100.Yılında Yeni Lisan Hareketi ve Millî Edebiyat Çalıştayı Bildirileri, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, s.63-88.
• Güneş, Serkan (2011), “Değer Yaratma Bağlamında Güncel Dört Yenilik Modeli”, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat ve Tasarım Dergisi, S.7, Haziran 2011, s.71-89.
• Innes, Christopher (2010), Avant-garde Tiyatro 1892-1992, çev.:Beliz Güçbilmez- Aziz V.Kahraman, 2.b., Ankara: Dost Kitabevi.
• Kahraman, Hasan Bülent (1997), Yahya Kemal Rimbaud’yu Okudu mu?, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Levend, Âgah Sırrı (1972), Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, 3.b., Ankara: TDK Yayınları.
• Ömer Seyfettin (2000), Bütün Eserleri, C.5, haz.: Hülya Argunşah, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Öksüz, Yusuf Ziya (1995), Türkçenin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, Ankara: TDK Yayınları.
• Parlatır, İsmail (1985), “Genç Kalemler Hareketi İçinde Ömer Seyfettin”, Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin, Ankara: AKM Yayınları, s.87-111.
• Parlatır, İsmail-Çetin, Nurullah (1999), Genç Kalemler Dergisi, Ankara: TDK Yayınları.
• Polat, Nazım H. (2011), “Yeni Lisan-Yeni İnsan”, 100.Yılında Yeni Lisan Hareketi ve Millî Edebiyat Çalıştayı Bildirileri, Ankara: Türk Edebiyatı Vakfı Yay., s.245-255.
• (Sevük), İsmail Habip (1931), Edebî Yeniliğimiz, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Sazyek, Hakan (1991), “Ali Canib (Yöntem)’in Şiirleri I”, DTCF Dergisi, C.XXXV,, S.1, s.263-288.
• Sazyek, Hakan (1992), “Ali Canib (Yöntem)’in Şiirleri II”, Türkoloji Dergisi, C.X, S.1, s.177-226.
• Şaylan, Gencay (1999), Postmodernizm, Ankara: İmge Kitabevi.
• Yöntem, Ali Canip (1935), Ömer Seyfeddin Hayatı ve Eserleri, İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.
• Yücel, Hasan Âli (1957), Edebiyat Tarihimizden, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.