Dede Korkut Hikâyelerindeki Alkış ve Kargışlara İşlevsel Bir Yaklaşım

Yıl 2012, Sayı: 23, 1 - 17, 01.06.2012

Meriç Harmancı

Öz

İnsanoğlunun duygu ve düşüncelerini başkalarına iletme ihtiyacının bir uzantısı olarak dile gelen alkış ve kargışlar bir nevi duygusal tepkiler olarak değerlendirilebilir. İyi, güzel, doğru olan her türlü varlık ve değer, övgü sözü olan alkışla taltif edilirken, kargış; kötünün, yanlışın, çirkinin yergisi ve bunlara maruz kalan insanın haykırışı olarak algılanmalıdır. Aynı zamanda, kendinden güçlü olandan yardım isteyen kişinin yakarışının söze döküldüğü alkış ve kargışlar, pek çok edebi eserde olduğu gibi Türk kültürünün temel eserlerinden olan ve sosyal bir tablo özelliği gösteren Dede Korkut Hikâyeleri’nde önemli yer tutar ve pek çok farklı işlevde kullanılır. Bu çalışmada Dede Korkut Hikâyelerinde yer alan alkış ve kargışlar işlevsellik metodu ile anlamlandırılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Alkış, kargış, Dede Korkut Hikâyeleri, işlev

Functional Approach to the Applauses and Imprecations in the Dede Korkut Stories

Öz

Applauses and imprecations that are used by people as an extension of a need to
communicate feelings and thoughts can be considered as a kind of emotional
reactions. While any kind of being and value, which or who is good, honest, and
beautiful, are rewarded with applauses, imprecation should be perceived as a satire
of bad, wrong and ugly and an outcry of people who are exposed to them.
Additionally, applauses and imprecations in which the appeals of the one asking for
help from a stronger one are expressed in words, as in many literary works, have an
important place in the Stories of Dede Korkut, which are one of the fundamental
works of the Turkish Culture and show a characteristics of a social Picture, and they
are used for several functions. In this study, applauses and imprecations in the
Stories of Dede Korkut will be tried to be explained by means of functionality
method.

Anahtar Kelimeler

Praise, curse, Dede Korkut Tales, function

Kaynakça

• Akalın, L. Sami (1990), Türk Dilek Sözlerinde Alkışlar ve Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Atalay, Besim (1940), Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi Cilt I. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Çobanoğlu, Özkul (2002), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Bir Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Duymaz, Ali (2000), “Sihir Şiirlerinin Bir Türü Olarak Alkışlar”. Millî Folklor, 6(45): 15-21.
• Düzgün, Dilaver (2002), “Dede Korkut Kitabı’nda Alkışlar ve Kargışlar”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, 3: 806-810.
• Ergin, Muharrem (2004), Dede Korkut Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gökyay, Orhan Şaik (2004), Dedem Korkut Kitabı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Haviland, W. A. (2002), Kültürel Antropoloji (Çev. H. İnanç, S. Çiftçi). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• İnan Abdülkadir (1987), “Al Ruhu Hakkında”, Makaleler ve İncelemeler, Türk Tarih Kurumu, I: 259-267.
• Kaya Doğan (2001), Folklorumuzda Beddua Söyleme Geleneği ve Türk Halk Şiirinde Beddualar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Malinowski, Bronislaw (1990), İnsan ve Kültür (Çev. F. Gümüş). Ankara: Verso Yayıncılık.
• Malinowski, Bronislaw (1992), Bilimsel Bir Kültür Çevirisi (Çev. S. Özkal). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.