Sağlık İşletmelerinde Etkinlik Analizi: Kocaeli Örneği

Yıl 2012, Sayı: 23, 127 - 162, 01.06.2012

Yusuf Bayraktutan Ferhat Pehlivanoğlu

Öz

İnsan yaşam kalitesi, işgücünün nitelik ve verimi bakımından doğrudan ve dolaylı önem arz eden sağlık hizmeti, kamusal ve/veya özel kurumlar biçiminde örgütlenen hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları, rehabilitasyon merkezleri gibi farklı birimler tarafından yürütülmekte ve bütün vatandaşları yakından ilgilendirmektedir. Kaynakların etkin kullanımı, sağlık hizmetini sunan hastaneler için de önem arz etmektedir. Kocaeli’ndeki devlet hastaneleri, özel hastaneler ve üniversite hastanesinden oluşan toplam 18 hastanenin göreceli etkinliklerini, veri zarflama analiziyle saptamayı amaçlayan bu çalışmada, sağlık sektörünün yapısı, sağlık hizmetlerinin örgütlenmesi ve sağlık harcamalarını kapsayan genel çerçeveyi, etkinlik ve veri zarflama analizine ilişkin metodolojik saptamalar izleyecek, nihayet Kocaeli’deki sağlık kurumlarının hastane bazında etkinlik analizi bulguları kullanılarak tam etkin çıkan ve referans alınan hastaneler belirlenecek ve diğerlerinin etkinsizlik nedenleri hakkında değerlendirmeler yapılacaktır

Anahtar Kelimeler

Sağlık Sektörü, Kocaeli, Etkinlik, Veri Zarflama Analizi

An Efficiency Analysis In Health Businesses: The Case Of Kocaeli

Öz

Health care which effects human life directly and indirectly, as well as the quality
and productivity of workforce is undertaken by various public and private
institutions organized as hospitals, community centers, and rehabilitation units.
Efficient use of resources is of prime importance for hospitals providing health care.
In this study, aiming to determine relative efficiencies of 18 public, private, and
university hospitals in Kocaeli, using data envelopment analysis, a general
introduction on the structure and organization of health services, and health
expenditures is fallowed by methodology issues on efficiency and data envelopment
analysis. Making use of findings of efficiency analysis for Kocaeli hospitals, perfectly
efficient and reference hospitals will be determined, and evaluations on the reasons
of inefficiencies of others will be done.

Anahtar Kelimeler

Health Sector, Kocaeli, Efficiency, Data Envelopment Analysis

Kaynakça

• Akal, Zühal (2002). İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi, MPM Yayınları, No: 473, Ankara.
• Aktan, Coşkun Can ve Kadir Işık (2011). “Sağlık Hizmetlerinin Sunumu ve Alternatif Yöntemler”, http://www.canaktan.org/ekonomi/saglik- degisim-caginda/pdf-aktan/sunum-alternatif.pdf/25.05.2011
• Al-Shammari, Minwir (1999). “A Multi–Criteria Data Envelopment Analysis Model for Measuring the Productive Efficiency of Hospital”, International Journal of Operations and Production Management, 19(9): 879-891.
• Athanassopoulos, Antreas, and Gounaris Chrysostomos (2001). “Assessing The Tecnical And Allocative Efficiency of Hospital Operations in Greece And its Resource Allocation Implications”, European Journal of Operational Research, 133(2): 416-431.
• Avcı, M. Ali ve Aysen Kaya (2008). ”Geçis Ekonomileri ve Türk Tarım Sektöründe Etkinlik ve Toplam Faktör Verimliliği Analizi (1992- 2004)”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2): 843-860.
• Bakırcı, Fehim (2006). Üretimde Etkinlik ve Verimlilik Ölçümü, Veri Zarflama Analizi: Teori ve Uygulama, Atlas Yayınları, Ankara.
• Baş, Melih ve Ayhan Artar (1991). İşletmelerde Verimlilik Denetimi, MPM Yayınları, No: 435, Ankara.
• Benli, Yasemin Keskin (2006). İstanbul Menkul Kıymet Borsası İmalat Sanayi İçin Etkinlik ve Toplam Faktör Verimliliği Analizi, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Candemir, Mehmet ve Ertuğrul Deliktaş (2006). TİGEM İşletmelerinde Teknik Etkinlik, Ölçek Etkinliği, Teknik İlerleme, Etkinlikteki Değişme ve Verimlilik Analizi: 1999-2003, TİGEM Yayın No: 141, Ankara.
• Chang, Hsi–Hui (1998). “Determinants of Hospital Efficiency: The Case of Central Goverment–Owned Hospital in Taiwan, Omega Int. Management Sciences, 26(2): 307-317.
• Çakmak, Erol H., Hasan Dudu ve Nadir Öcal (2008). Türk Tarım Sektöründe Etkinlik: Yöntem ve Hanehalkı Düzeyinde Nicel Analiz, ODTÜ Yayınları, Ankara.
• Çıraklı L. Zeynep ve Ferhat Sayım (2009), “Hastanelerdeki Sağlık Hizmetlerinde Kalite Yönetim Sistemlerinin Maliyet, Fayda, Maliyet Etkililik Analizi Göstergelerinin İncelenmesi”, Uluslararası Sağlıkta Kalite ve Performans Kongresi, 19-21 Mart, Antalya.
• Çoban, Orhan (2007). “Türk Otomotiv Sanayinde Endüstriyel Verimlilik ve Etkinlik”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29: 26.
• Döğücü, Şemsettin ve Ferhat Sayım (2009). “Hastanelerde Dış Kaynak Kullanımı: Kocaeli Örneği”, Uluslararası Sağlıkta Kalite ve Performans Kongresi, 19-21 Mart, Antalya.
• Egemen, Erdal (2010). “Rekabet Gücü, Ekonomik Etkinlik ve İs Güvencesi”, www.calisma.org/15.05.2010
• Farrell, M. J. (1957). “The Measurement of Productive Efficiency”, Journal of Royal Statistical Society, 120 (3): 253-281.
• Güçlü, Abdulkadir (1999). “Türk Silahlı Kuvvetleri Hastanelerinde Teknik Verimlilik Ölçümü”, Genel Kurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Gürak, Hasan (2009). “Teknolojik Verimlilik Artısı: Uzun Dönem Büyüme”, www.hasmendi. net/14.09.2009
• Güran, M. Cahit ve M. Umar Toeun (2005). “Türkiye Ekonomisinin Makroekonomik Performansı: 1951-2003 Dönemi İçin Parametrik Olmayan Bir Ölçüm”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(4): 89-115.
• Karsak, Ertuğrul ve Firuzan İşcan (2000). “Çimento Sektöründe Göreli Faaliyet Performanslarının Ağırlıklı Kısıtlamaları ve Çapraz Etkinlik Kullanılarak Veri Zarflama Analizi İle Değerlendirilmesi”, Endüstri Mühendisliği Dergisi, 11 (3): 2-17.
• Kavuncubaşı Şahin ve Ersoy Korkut (1995), “Hastanelerde Teknik Verimlilik Ölçümü”, Amme İdaresi Dergisi, 28(3): 3.
• Kayalı, Cevdet Alptekin (2009). “2007 Yılı Tekstil İşletmelerinin Finansal Karlılık Açısından Etkinliklerinin Değerlendirilmesi”, Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, Ocak-Mart:2-8.
• Kirigia, Joses M., Ali Emrouznejad, and Luis G. Sambo (2002). “Measurement of Technical Efficiency of Public Hospitals in Kenya: Using Data Envelopment Analysis”, Journal of Medical Systems, 26(1): 39-45.
• Kök, Recep ve Orhan Çoban (2002). “Kitlere İlişkin Bir Regülasyon Modelinin Gerekliliği ve Kaynak Kullanım Etkinliği Üzerine: Nevşehir Tekel Rakı Fabrikası Örneği”, 6. METU International Conference in Economics, Ankara.
• Levent, Pınar (2010). İzmir İli Devlet ve Üniversite Hastanelerinde Göreceli Etkinlik Analizi: Veri Zarflama Analizine Dayalı Bir Uygulama (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Özbay, Hüseyin vd (2007). Türkiye’de Sağlığa Bakış 2007 (Editör: Salih Mollahaliloğlu vd), T. C. Sağlık Bakanlığı Hıfzıssıhha Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Şahin, İ. (1998), “Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin İllere Göre Karşılaştırmalı Verimlilik Analizi: Veri Zarflama Analizine Yönelik Bir Uygulama”, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Tarım, Armağan (2001). Veri Zarflama Analizi: Matematiksel Programlama Tabanlı Göreli etkinlik Ölçümü Yaklaşımı, Sayıştay Başkanlığı Y., No: 15, Ankara.
• T. C. Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (2010). Türkiye Sağlık Sektörü Raporu, Ankara.
• T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı (2011), Bir Bakışta Sağlık Avrupa 2010, http://www.abgs.gov.tr/files/tprb/birbakissaglik.pdf/10.09.2011
• Temür, Yusuf ve Fehim Bakırcı (2008). “Türkiye’de Sağlık Kurumlarının Performans Analizi: Bir VZA Uygulaması”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, X(3):161-182.
• Yavuz İlknur (2001), Sağlık Bakanlığı’nda Etkinlik Ölçümü, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Yayın No: 654, Ankara.
• Yavuz, İlknur (2003). Verimlilik Ve Etkinlik Ölçümüne Yeni Yaklaşımlar ve İllere Göre İmalat Sanayinde Etkinlik Karşılaştırmaları, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, No: 667, Ankara.
• Yeşilyurt, Cavit ve M. Ali Alan (2002). “Fen Liselerinin 2002 Yılı Göreceli Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemi İle Ölçülmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2):91-104.
• Yeşilyurt, M. Ensar (2007). “Türkiye’de Eğitim Hastanelerinin Etkinlik Analizi”, Pamukkale Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1): 63.
• Yolalan, Reha (1990). Veri Zarflama Yöntemi, MPM Verimlilik Dergisi, Ankara, 3:132-145.
• Yolalan, Reha (2009). “Bankacılıkta Verimlilik”, Türkiye Bankalar Birliği Konferansı/2001, www.tbb.org.tr/14.09.2009