Merkez Bankalarının Bağımsızlığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)’nın Bağımsızlık Tartışması Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2010, Sayı: 19, 121 - 144, 01.06.2010

Nadir Eroğlu İlhan Eroğlu

Öz

Fiyat istikrarını yakalamada başarılı bir para politikasının en karakteristik özelliği „kredibiliteye‟ sahip olmasıdır. Bu anlamda, kredibilitenin ön plana çıkması, merkez bankalarının siyasi eksenden uzak, bağımsız bir kimliğe sahip olması gerekliliğini ortaya koymuş ve bağımsızlık tartışmalarını da gündeme taşımıştır. Bu çerçevede, Türkiye‟de de 4651 Sayılı Kanun ile, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) yasal bağımsızlığına kavuşturulmuştur. Ancak bağımsızlığın tesisinde yasal düzenlemelerin yeterli olmadığı anlaşılmış ve TCMB‟ nin Başkanlık ataması ile başlayan fiili bağımsızlık tartışması, son gelişmelerle, TCMB‟nın bağımsızlığını tartışılır hale getirmiştir. Bu çalışmada, TCMB‟nin fiili bağımsızlığını olumsuz etkileyen etmenler üzerinde durulmuş ve TCMB‟nin fiili bağımsızlığının henüz istenilen seviyeye gelmediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçta, siyasi ve iktisadi çevrenin tam olarak fiili bağımsızlığı sindirememesi ve TCMB‟ nın Kredibiliteyi olumsuz etkileyecek tutum sergilemesinin etkili olduğu kanaatine varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Fiyat İstikrarı, Merkez Bankalarının Bağımsızlığı, TCMB

Independence of the Central Banks and An Evaluation Concerning the Discussion of the Independence of CBRT

Öz

The most characteristic side of a successful monetary policy in capturing
the price stability is based on its having a credibility. Raising importance of the
credibility has shown that central banks should be away from the political axis and
have an independent identity; and so it has initiated the daily discussions on
independence. In this concept, the Central Bank of the Republic of Turkey has
become independent due to the law in number 4651. However, in the establishment
of the independence it has been found that legal regulations are not sufficient. In
addition to this, discussion on the de facto independence beginning with the
appointment of a president actualized by the Central Bank of the Republic of
Turkey has made the independence of the Central Bank of the Republic of Turkey questionable. In this study, it has been dealt about the elements that affect the
independence of the Central Bank of the Republic of Turkey negatively, and also it
has been displayed that the independence of the Central Bank of the Republic of
Turkey has not been in a sufficient level yet. This result depends on the fact that
the political and economic milieu has not been absorbed the de facto independence
of the Central Bank of the Republic of Turkey, and in addition to that the Central
Bank of the Republic of Turkey has shown attitudes to affect the credibility in a
negative way.

Anahtar Kelimeler

Price stability, independence of central banks , CBRT

Kaynakça

• Aktan, C.C, S. Tugay ve U.Utkulu, (2005), “Merkez Bankası Bağımsızlığı:Teorik Modeller” http://www.sobiadacademy.net/sobem/e-ekonomi/merkez-bankacilik/teorik.htm (Erişim:7.11.2009)
• Akyazı, Haydar (2008),“Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası‟nın (TCMB) Önemsenmeyen Bağımsızlığı”, Atatürk Üni. İİBF Dergisi, 22 (2): 81–99
• Alesina, Alberto. and Lawrence.H. Summers (1993), “Macroeconomic Performance: Some Comparative Evidence”, Journal of Money, Credit and Banking, 25(2) http://www.jstor .org/ stable/pdfplus/2077833.pdf (Erşim:10.10.2007): 151–162
• Altuğ, N. (2001), İstikrar Politikaları ve Ülke Örnekleri, 2. Baskı, İstanbul: Türkmen Kitabevi
• Barro, Robert J. and David B. Gordon (1983), “Rules, Discretion and Reputation in a Model of Monetary Policy”, NBER Working Paper Series (1079) http://www.nber.org/ tmp/9992-w1079.pdf (Erişim:7.11.2009): 1–33
• Berger, Helge et.al (2001) “Central Bank Independence: An Update of Theory and Evidence”, CESifo Working Paper No 255,1-53
• Büyükakın, Tahir (2007), “Yeni Keynesyen İktisat mı, Yeni Neo-Klasik Sentez mi?”, Kocaeli Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1): 22–36
• Cukierman, Alex (1986), “Central Bank Behavior and Credibility: Some Recent Theoritical Developments” Federal Reserve Bank of St.Louis, (68), http://research.stlouisfed.org/ publications/review/86/05/Central_May1986.pdf, (Erişim: 20.09.2008): 5–16
• Cukierman, Alex, Steven B.Webb and Bilin Neyapti (1992), “Measuring The Independence of Central Bank and Its Effect on Policy Outcomes” The Word Bank Economic Review, 6 (3) http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/IW3P/IB /1 (Erişim: 20.09.2008): 353–399
• Çolakoğlu, Bayram (2003), “TC Merkez Bankası Para Politikasının Güvenilirliği” Finans-Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 40 (475) http://www.econturk.org/Turkiyeekonomisi/ bayram.doc (Erişim: 20.09.2008): 63–74
• Danes, M.K. Anyadike (1995), “Comment on “Measuring The Indepence of Central Banks and Its Effect on Policy outcomes” by Cukierman, Webb, and Neyapti,” The world Bank Economic WDSContentServer/IW3P/IB/1 (Erişim: 20.05.2009): 305–335 9(2)
• http://www-wds.worldbank.org/external/default/
• Debelle, Guy and Stanley Fischer (1994) “How Independent Should a Cenrtal Bank Be?”, http://www.bos.frb.org/economic/conf/conf38/conf38f.pdf (Erişim: 5.06.2010): 195- 221.
• Devine, Máiréad and Daniel Mccoy (1998), “The Formulation of Monetary Policy in EMU”, Central Bank of Iceland http://www.centralbank.ie/data/techpaperfiles/2rt98.pdf (Erişim: 20.05.2009): 1–25
• ECB (2004), The Monetary Policy of the ECB, http://www.ecb.int/pub/pdf/other/ monetarypolicy 2004en.pdf (Erişim:20.05.2009)
• Eğilmez, Mahfi (2009), “Merkez Bankası‟nın Bağımsızlığı”, (29 Eylül), Radikal
• Eijffinger, Sylvester C.W. and Jakob De Haan (1996), “The Political Economy of Central- Bank http://www.princeton.edu/~ies/IES_Special_Papers/SP19.pdf (Erişim:5.05.2010)
• Erçel, Gazi. (2000), “Enflasyon Hedeflemesi Konulu Konferans”, Açılış Konuşması, TCMB, Ankara www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/konusma/tur/2000/HEDEFLEME.html (Erişim: 20.08.2009)
• Eroğlu, İ. (2009), Enflasyon Hedeflemesi Rejimi ve Türkiye‟deki Uygulamanın Performans Analizi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: Marmara Üni. SBE
• Eroğlu, Nadir (1996), “Merkez Bankası‟nın Bağımsızlığı”, Marmara Üni. SBE Öneri Dergisi, 3(1/4): 143–146
• Eroğlu, Nadir ve Anar Abdullayev (2005), “CWN Bağımsızlık Ölçütlerinin TCMB‟ ye Uygulanması”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(1): 67–79
• Eroğlu, Ömer ve Halil Altıntaş (1997), “Merkez Bankası‟nın Bağımsızlığı Sorunu: Enflasyon ve Ekonomik Performans Üzerine Bir Değerlendirme”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 12 (135): 48–63
• Franzese, Robert. J. Jr. and Peter A. Hall(2000) “Institutional Dimension of Coordinating Wage-Bargaining and Monetary Policy”, http://www-personal.umich.edu/~franzese/i-p- s.hfcbwb4.pdf (Erişim:5.06.2010)
• Goodfrıend, Marvin (2002), "Monetary Policy in the New Neoclassical Synthesis: A Primer”, International economicresearch/economic_quarterly/pdfs/summer2004/goodfriend.pdf 20.08.2008): 21–45 5(2),
• http://www.richmondfed.orgpublications/ (Erişim:
• Gökçe, Deniz (2009a), “Merkez Bankası‟nı Hırpalamayalım Lütfen”, (27 Ekim), Akşam
• Gökçe, Deniz (2009b), “Merkez‟i Anlayın Lütfen ” , (30 Mart), Akşam
• Grilli, Vittorio, Donato Masciandaro and GuidoTabellini (1991), “Political and Monetary Institution and Public Financial Policies in Industrial Countries”,Economic Policy, 6(13), http://www.jstor.org/stable/pdfplus/1344630.pdf (Erişim: 20.08.2008): 342–392
• Gültekin, N.Bülent ve Kamil Yılmaz (1996), Para Kurulu Nedir? Ne Zaman Gerekir? , Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı Yayını
• Gürses, Uğur (2009a), “ „Sıkıntı‟ Duygudaşlığı”, (30 Ekim), Radikal
• Gürses, Uğur (2009b), “İşte Bu Olmadı”, (4 Kasım), Radikal
• Gürses, Uğur (2009c), “Merkez‟in Hazine Finansmanına Kılıfı Hazır”, (30 Ekim), Radikal
• Karaçor, Zeynep vd. (2005), “Güvenilirlik İhtiyacı ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon Hedeflemesi Politikaları”, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 12(2): 211–226
• Kydland, Finn E. and Edward C. Prescott (1977), “Rules Rather than Discretion:The Inconsistency of Optimal Plans”, The Journal of Political Economy, 85(3) http://links.jstor.org/sici?sici=0022-3808%28197706%2985%3A3%3C473% 3ARRTDT%3E2.0.CO%3B2-A (Erişim:20.08.2008): 473–492
• Loungani, Prakash and Nathan Sheets (1995) “Central Bank Independence, Inflation, and Growth in Transition Economies”, International Finance Discussion Paper, No.519 http://www.federalreserve.gov/pubs/ifdp/1995/519/ifdp519.pdf (Erişim: 5.06.2010) :1–35
• Meyer, Laurence. H. (2000) “The Politics of Monetary Policy: Balancing Independence and Accountability”, Remarks, At the University of Wisconsin, The Federal Reserve Board, http://www.federalreserve.gov/boarddocs/speeches/2000/20001024.htm 5.06.2010) (Erişim:
• Mishkin, Frederic S. (1997), “Strategies for Controlling Inflation”, NBER Working Paper (6122) http://www.nber.org/papers/w6122.pdf (Erişim:20.08.2008): 1–37
• Mishkin, Frederic S. (1999), “ International Experiences With Different Monetary Policy Regimes”, NBER Working Paper, (6965), http://papers.nber.org/papers/w6965.pdf , (Erişim: 10.05.2009): 1-46
• Oktar, S. (1996), Merkez Bankasının Bağımsızlığı, Birinci Basım, İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi
• Oktar, S. (1998), Enflasyon Hedeflemesi, Birinci Basım, İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi
• Orhan, O.Z. ve S. Erdoğan (2007), Para Politikası, 4.Baskı, Ankara: Yazıt Yayın Dağıtım
• Parasız, İ. (2003), Türkiye Ekonomisi-1923‟den Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları, Bursa: Ezgi Kitabevi,
• Resmi Gazete (2001), “TCMB Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, Kanun No. 4651, Sayı: 24393, (5 Mayıs)
• Sağlam, Erdal (2007), “Şimşek, Merkez Bankası Adaylarıyla Konuşmuş, Beğenmemiş”, (29 Aralık), Hürriyet
• Savaş, V. F, (1999), Çağımızın Deneyi EURO, Ankara: Siyasal Kitabevi,
• Schaling, Eric (1998), “Institutions and Monetary Policy: Credibility, Flexibility and Central Bank Indepence”, Journal Public Choice 94(3–4), http://www.springerlink.com/content/ q6073844781u828m/fulltext.pdf (Erişim: 10.05.2009): 429–433
• Serdengeçti, Süreyya (2003), “I- Merkez Bankası Bağımsızlığı” Finansal Politik Ekonomik Yorumlar Dergisi, 3(477): 41–51
• Serdengeçti, Süreyya (2004), 72.Hissedarlar Genel Kurul Olağan Toplantısı Açış Konuşması, Ankara: TCMB, www.tcmb.gov.tr (Erişim:10.05.2009)
• TCMB (2003), “2003Yılı Para ve Kur Politikası Genel Çerçevesi”, Basın Duyurusu, Sayı: 2003–2, Ankara
• TCMB (2004), “2005 Yılında Para ve Kur Politikası ”, Basın Duyurusu, Sayı: 2004–49, Ankara
• TCMB (2005), “Enflasyon Hedeflemesi Rejiminin Genel Çerçevesi ve 2006 Yılında Para ve Kur Politikası”, Basın Duyurusu, Sayı:2005–56, Ankara
• TCMB, (2006), Enflasyon Hedeflemesi Rejimi, Ankara: TCMB
• Tokgöz, Erdinç (1995), “Merkez Bankalarının Bağımsızlığı”, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, (113), 1–20.
• Törüner, Yaman (2009), Bağımsızlık, (29 Eylül), Milliyet
• Uygur, Ercan (2002), “Kriz Nereden Nereye- Panel 2- Finansal Yapı ve Krizler”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 17(194): 60–89
• Yılmaz, Durmuş (2008), “Küresel Mali Kriz ve Türkiye Ekonomisine Etkileri; Nasıl Başladı, Hangi Aşamadayız” 75Küresel Bunalım ve Türkiye Ekonomisi Konulu Çalıştayda Yaptığı Konuşma, www.tcmb.gov.tr , (Erişim:10.10.2009): 1–11
• Yılmaz, Durmuş (2009), “Bakanlar Kurulu/TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Sunumu”, TCMB, (Nisan) www.tcmb.gov.tr , (Erişim:10.10.2009): 1–74
• http://www9.gazetevatan.com/haberdetay.asp?Categoryid=1&Newsid=260115 (Erişim:10.11.2009)