Öz
Osmanlı ekonomisi tarihine göz atıldığında gerçekleştirilen uygulamalar arasında, ekonominin özgünlüğü bağlamında, bir devamlılığın varlığına inanmak için yeterli kanıt bulunabilir. Ancak, farklılaşan iktisadî ve malî uygulamalar için de bu böyledir. Her iki duruma ilişkin örnekler de rahatlıkla bir arada barınabilmektedir. Sonuç olarak hepsi aynı amacı desteklemekte ve Osmanlı iktisadî hayatının devam etmesini sağlamaktadırlar. Dolayısıyla, Osmanlı iktisadî tarihinde devamlılığın takibi nasıl açıklayıcı olabiliyor ve Osmanlı ekonomisinin anlaşılmasına katkıda bulunuyorsa, farklılaşan uygulamaların takibi de aynı ölçüde yararlı olabilir. Devamlılık ve/veya farklılıkların, ortaya çıktıkları tarihi süreç boyunca bir arada ele alınması daha geniş bir perspektif sağlayabilir. En azından, devamlılık ve iktisadî tercihler, ortak bir hafıza; farklılıklar ise ekonomik yapının problem çözme potansiyeli hakkında ipuçları kazandırabilir. Bu çalışma böyle bir çabayı denemek ve test edilmesini sağlamak amacıyla kaleme alınmış ve Osmanlı ekonomisinde köle emeğinin istihdamının; birbirini destekler nitelikte veya birlikte değerlendirilmeye uygun olduğu düşünülen üç farklı örnek ile ele alınması amaçlanmıştır. Birlikte değerlendirilmeye imkân sağlayan özelliklerinden birinin mükatebe denilen hukuki ve/veya iktisadi uygulama olduğu kabul edilmiştir. Bir diğerinin ise, toplu veya yaygın olarak Osmanlı ekonomisinde köle emeğinin istihdamına dair bilinen nadir örnekler olmalarıdır. Daha yaygın olan köle kullanımı, ev içi kölelik diyebileceğimiz bir türdür. Her üç örnek birlikte değerlendirilerek, Osmanlı ekonomisinde, üretim sürecine toplu olarak dahil olan köle emeğine dair bir yaklaşım üretilmeye çalışılmıştır. Sonuçlar kimi zaman spekülatif bulunabilir. Ancak Osmanlı kölelik tarihi üzerine pek çok çalışma olmadığı düşünülürse, bu durum göz ardı edilebilir
Anahtar Kelimeler
Osmanlı ekonomisi kölelik köle emeği istihdam mükatebe dönemlendirme
Kaynakça
- Arşiv Belgeleri
- İrade Dahiliye: 5462 / 28 Şevval 1270.
- İrade Meclis-i Mahsus: 1407 / 24 Zilkade 1283. Basılı Kaynaklar
- Afyoncu, Erhan (2001), “Ders Kitaplarında Osmanlı Tarihinin Dönemlere Ayrılması Meselesi”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi (4): 2001: 113-124.
- Barkan, Ö. L (1980), “XV ve XVI’ınca Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Toprak İşçiliğinin Organizasyonu Şekilleri” [ (1980) Türkiye’de Toprak Meselesi-Toplu Eserleri, İstanbul] için- de: 575-724.
- Berkes, N. (1972), “Ekonomik Tarih ile Teori İlişkileri Açısından Türkiye’de Ekonomik Düşünün Evrimi”, [ (1972)Türkiye’de Üniversitelerde Okutulan İktisat Üzerine] içinde: 39-55.
- Bilmen, Ö. N. (1969), Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu (4) İstanbul: Bilmen Yayı- nevi.
- Çelik, Gülfettin (1999), “Osmanlı Devleti’nin Nüfus ve İskân Politikası”, Dîvân (6) 1999: 49-110.
- İnalcık, H. (1990), “Köy, Köylü ve İmparatorluk” [ (1990)V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İkti- sat Tarihi Kongresi, Ankara: Türk Tarih Kurumu] içinde: 1-11.
- Kanbolat, Hasan ve Erol Taymaz (1990), “Kafkas-Osmanlı İlişkileri ve Köle Ticareti”, Tarih ve Toplum (14/79) 1990: 35-44.
- Koraltürk, Murat (1995), “Türkiye’de Toplumsal ve Ekonomik Tarih Araştırmaları Üzerine Son Gelişmeler”, Öneri (3) Haziran: 1995: 215-219.
- Mardin, Ş. (1992), Türk Modernleşmesi-Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Öz, M. (1997), OsmanlıdaÇözülme ve Gelenekçi Yorumcuları, İstanbul: Dergah Yayınları.
- Özvar, Erol (1999), “Osmanlı Tarihinin Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü”, Dîvânn (7) 1999: 135-150.
- Quataert, D. (1999), Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, İstanbul: İletişim Yayın- ları.
- Sahillioğlu, Halil (1983), “Onbeşinci Yüzyıl Sonunda Bursa’da Dokumacı Köleler”, Atatürk Konferasları (8) 1983: 217-229.
- Şen, Ömer (1994), “19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki Köle Ticaretinde Kafkasya Göçmenlerinin Rolü”, Dünü ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi (6) Mayıs: 1994: 171-192.
- Tabakoğlu, Ahmet (1990), “İktisadi ve Sosyal Yönlerden Tanzimat” [(1990) 150. Yılında Tanzi- mat, İstanbul: Aydınlar Ocağı] içinde: 41-45.
- Toledano, E. R.. (1994), Osmanlı Köle Ticareti 1840-1890, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Öz
When we look at the history of the Ottoman economy, one can discover in the
context of the singularity of its economy sufficient evidence to support a belief in the
existence of a continuity from among the implementations that were carried out. This is
also true for the economic and fiscal policies that were undergoing differentiation. As a
result, practices reflecting both positions could without difficulty be encompassed
together. All were working toward the same end and ensuring the continuity of Ottoman
economic life. For this reason, in the same way that it is illuminating to trace the
continuity in Ottoman economic history and contribute to an understanding of the
Ottoman economy, it may be equally enlightening to track the differentiating
implementations. A broader perspective may be gained by treating both continuity
and/or differentiation throughout the historical process from which they emerged. At
the very least, continuity and economic choices can endow a common memory while the
differences can offer clues regarding the problem-solving potential of the economic
structure. The present study was undertaken with the aim of undertaking such an
attempt and testing it. The objective was to consider three different examples of the
employment of slave labor in the Ottoman economy that would mutually reinforce each
other or be appropriate for evaluation as a group. One shared feature that allows for
the possibility of a group evaluation is the acceptance of the legal and/or economic
practice of the contract of manumission. Another group represents a rare example of a
known instance of collective or widespread employment of slave labor in the Ottoman
economy. The more common use of slaves was of the type that can termed domestic
slavery. By evaluating all three kinds together, an attempt was made to formulate an
approach concerning slave labor as a group incorporated in the production process in the
Ottoman economy. The conclusions are perhaps somewhat speculative. But this may be
discounted when one considers that so few studies exist on Ottoman slavery history.
Anahtar Kelimeler
Ottoman economy slavery slave labor employment contract of manumission periodization
Kaynakça
- Arşiv Belgeleri
- İrade Dahiliye: 5462 / 28 Şevval 1270.
- İrade Meclis-i Mahsus: 1407 / 24 Zilkade 1283. Basılı Kaynaklar
- Afyoncu, Erhan (2001), “Ders Kitaplarında Osmanlı Tarihinin Dönemlere Ayrılması Meselesi”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi (4): 2001: 113-124.
- Barkan, Ö. L (1980), “XV ve XVI’ınca Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Toprak İşçiliğinin Organizasyonu Şekilleri” [ (1980) Türkiye’de Toprak Meselesi-Toplu Eserleri, İstanbul] için- de: 575-724.
- Berkes, N. (1972), “Ekonomik Tarih ile Teori İlişkileri Açısından Türkiye’de Ekonomik Düşünün Evrimi”, [ (1972)Türkiye’de Üniversitelerde Okutulan İktisat Üzerine] içinde: 39-55.
- Bilmen, Ö. N. (1969), Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu (4) İstanbul: Bilmen Yayı- nevi.
- Çelik, Gülfettin (1999), “Osmanlı Devleti’nin Nüfus ve İskân Politikası”, Dîvân (6) 1999: 49-110.
- İnalcık, H. (1990), “Köy, Köylü ve İmparatorluk” [ (1990)V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İkti- sat Tarihi Kongresi, Ankara: Türk Tarih Kurumu] içinde: 1-11.
- Kanbolat, Hasan ve Erol Taymaz (1990), “Kafkas-Osmanlı İlişkileri ve Köle Ticareti”, Tarih ve Toplum (14/79) 1990: 35-44.
- Koraltürk, Murat (1995), “Türkiye’de Toplumsal ve Ekonomik Tarih Araştırmaları Üzerine Son Gelişmeler”, Öneri (3) Haziran: 1995: 215-219.
- Mardin, Ş. (1992), Türk Modernleşmesi-Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Öz, M. (1997), OsmanlıdaÇözülme ve Gelenekçi Yorumcuları, İstanbul: Dergah Yayınları.
- Özvar, Erol (1999), “Osmanlı Tarihinin Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü”, Dîvânn (7) 1999: 135-150.
- Quataert, D. (1999), Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, İstanbul: İletişim Yayın- ları.
- Sahillioğlu, Halil (1983), “Onbeşinci Yüzyıl Sonunda Bursa’da Dokumacı Köleler”, Atatürk Konferasları (8) 1983: 217-229.
- Şen, Ömer (1994), “19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki Köle Ticaretinde Kafkasya Göçmenlerinin Rolü”, Dünü ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi (6) Mayıs: 1994: 171-192.
- Tabakoğlu, Ahmet (1990), “İktisadi ve Sosyal Yönlerden Tanzimat” [(1990) 150. Yılında Tanzi- mat, İstanbul: Aydınlar Ocağı] içinde: 41-45.
- Toledano, E. R.. (1994), Osmanlı Köle Ticareti 1840-1890, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA46ZD94KT |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Haziran 2009 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2009 Sayı: 17 |
**