Sünni ve Alevi Zazaların Siyasi Tercihleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz

Yıl 2017, Sayı: 34, 19 - 43, 31.12.2017

Yılmaz Bingöl Murat Kaçer

Öz

Bu çalışma Türkiye’de yaşayan Zazaların mezhepsel farklılıkları çerçevesinde siyasal davranışlarını incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın temel tezi Alevi-Sünni inanç farklılıklarına sahip olan Türkiye Zazalarının mezhepsel kimliklerinin siyasal davranışlarını etkilediğidir. Çalışmada 1950 – 2015 yılları arasındaki genel seçim sonuçları doğrultusunda Sünni ve Alevi Zazaların seçmen davranışları incelenmiştir. Çalışmanın amacı ve kapsamı düşünülerek Sünni ve Alevi Zazalarını temsilen nüfusunun çoğunluğu Sünni Zazalardan oluşan Bingöl ile Alevi Zazaların nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu Tunceli illeri seçilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda, siyasetin sağ ve sol yelpazede gerçekleştiği erken dönemde sağ partileri destekleyen Bingöllü Sünni Zazalar, Milli Görüş hareketinin ortaya çıkmasıyla birlikte siyasal tercihlerini bu hareketin temsilcisi İslamcı partilerden yana kullanmaya başladıkları görülmüştür. Geleneksel olarak sol partileri destekleyen Tuncelili Alevi Zazalar ise etnik Kürt hareketinin siyasallaşmasıyla siyasal tercihlerini sol ve etnik Kürt partileri arasında ayrıştırmışlardır. Alevilik mezhebini baskın kimlik olarak gören Zazaların sol kesimi desteklemelerine karşın, Kürt kimliğini önceleyen Zazaların etnik Kürt siyasal hareketini tercih ettikleri söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Siyasal Katılım, Seçmen Davranışları, Alevi Zazalar, Sünni Zazalar, Türkiye

A Comparative Analysis on the Political Preferences of Sunni and Alevi Zazas

Öz

This article aims to examine the political behaviors of Zazas of Turkey within the scope of their sectarian differences. The basic thesis of this article is that the political behaviors of Zazas in Turkey, primarily consisting of two different sects, Alevi-Sunni, are influenced by their sectarian identities. In this study, voter behaviors of Sunni and Alevi Zazas in the general elections (1950- 2015) have been examined. Tunceli has been chosen as the representative of Alevi Zazas and Bingol as of Sunni Zazas, considering the population composition ratio. This study is concluded as follows: Sunni Zazas, who supported the right-wing parties when politics was divided between two dominant poles, the right and left, began to use their political preferences in favor of Islamist parties with the emergence of the National Outlook Movement. Alevi Zazas, who traditionally supported the left-wing parties, have divided their political support between the leftist parties and ethnic Kurdish parties after the politicization of ethnic Kurdish movement. It can be argued that Alevi Zazas, who see the sect of Alevism as the dominant identity, have supported the left-wing parties and Alevi Zazas, who prioritize Kurdish ethnic identity, have supported the ethnic Kurdish political movement.

Anahtar Kelimeler

Political Participation, Electoral Behavior, Alevi Zazas, Sunni Zazas, TurkeyPolitical Participation, Turkey

Kaynakça

• Akdoğan, Y. (2004), AK Parti ve Muhafazakâr Demokrasi. İstanbul: Alfa
• Almond, G. A. & Verba, S. (1963). The Civic Culture, Political Attitudes and Democracy in Five Nations., Princeton: Princeton University Press
• Başbuğ, H. (1984), İki Türk Boyu Zazalar ve Kurmançlar, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü
• Beşikçi, İ. (2013), Kürtlerin Mecburi İskânı., İstanbul: İsmail Beşikçi Vakfı Yay
• Bingöl, Y. (2009). "Siyaset ve Güven İlişkisi: Bingöl İli Örneğinde 1950-2007 Genel Seçimleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz", Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 1-27
• Bruinessen, M. V. (2001), Kürtlük, Türklük, Alevilik-Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri. 3. Baskı, Çev. Hakan Yurdakul, İstanbul: İletişim Yayınları
• Campbell, A. Converse, P.E. Miller, W.E. And Stokes, D.E. (1960). The American Voter, New York: Wiley
• Çağlayan, E. (2016). Zazalar: Tarih, Kültür ve Kimlik. İstanbul: İstanbul Bilgi Üni. Yayınları
• Çiçek, C. (2015). Ulus, Din, Sınıf, Türkiye'de Kürt Mutabakatının İnşası, İstanbul: İletişim
• Çiğdem, A. (2001), Taşra Epiği: Türk İdeolojileri ve İslamcılık, İstanbul: İletişim
• Dalton, R. J. (2008) Citizen Politics, Public Opinion And Political Parties in Advanced Industrial Democracies, 5th Ed. Cq Press, Washington
• Downs, A. (1957). An Economic Theory of Democracy, New York: Harper And Row
• Easton, D. (1965). A Systems Analysis of Political Life. New York: Wiley
• Gezik, E. (2004), Alevi Kürtler, 2. Baskı, Ankara: Kalan
• Gökalp, Z. (1992), Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler, İstanbul: Sosyal Yayınlar
• Gülalp, H. (2003), Kimlikler Siyaseti: Türkiye’de Siyasal İslam’ın Temelleri, İstanbul: Metis
• Güneş-Ayata, A., & Ayata, S. (2002). Ethnic and religious bases of voting. Political Parties and Elections in Turkey (Ed.) Sabri Sayarı ve Yılmaz Esmer, ss.137-155 Boulder and London Lynne Rienner
• Heper, M. (2007). The State and Kurds in Turkey, The Question of Assimilation, New York: Palgrave
• Hür, A. (2013). “Alevistan, Zazaistan ve Kürdistan”, Radikal Gazetesi, 17/03/2013, (erişim: 10 Aralık 2016)
• Issı, M. (2013), Kürt Özerkliği Sözü, Radikal2, 03.02.2013 (erişim, 24.12.2017).
• Kalafat, Y. (2015). Türk Etnolojisinde Zazalar, Ankara: Berkan
• Keskin, M. (2010) “Zazaca Üzerine Notlar”, Herkesin Bildiği Sır: Dersim, Der. Şükrü Aslan, İstanbul: İletişim Yayınları
• Kirişçi, K. Winrow, G. M. (1997). Kürt Sorunu, Kökeni ve Gelişimi, Çev. Ahmet Fethi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı
• Kurt, Ü. (2009), AKP: Yeni Merkez Sağ Mı?, Ankara: Dipnot
• Malmisanij (1996). Kırd, Kırmanc, Dımıli veya Zaza Kürtleri, , İstanbul: Deng Yayınları
• Massicard, E. (2007), Alevi Hareketinin Siyasallaşması: Türkiye’den Avrupa’ya, İstanbul: İletişim
• Melikoff, I. (2006), Uyur İdik Uyardılar: Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları, 3. Baskı, İstanbul: Demos Yayınları