Birinci Dünya Savaşının Kazakistan’a Etkileri

Yıl 2018, Sayı: 35, 103 - 120, 01.07.2018

Vecihi Sefa Fuat Hekimoğlu

Öz

1914-1918 yılları arasında gerçekleşen ve milyonlarca insanın ölümü, on milyonlarca insanın yaralanmasıyla sonuçlanan Birinci Dünya savaşı, coğrafi yayılım alanı savaşa katılan ülke ve insan sayısı bakımından dünya tarihinin gördüğü ilk büyük ve genel savaştır. Savaşın bitiminde ülkelerin siyasi haritaları yeniden çizilmiş, birçok imparatorluk tarihe karışmış, yeni siyasi rejimler ortaya çıkmış ve onlarca şehir yerle bir olmuştu. Savaş yıllarında Çarlık Rusya müstemlekesi olan Kazakistan, cephelere doğrudan bağlantısı olmasa da sosyal ve ekonomik açıdan savaşın tüm olumsuzluklarını yaşamış, 1916 yılındaki ayaklanmayla da adeta savaşın yeni bir cephesi haline gelmişti. Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşının Kazakistan’a ekonomik ve siyasi etkileri incelenecek ve savaş devam ederken gerçekleşen ulusal bağımsızlık ayaklanması hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Birinci Dünya Savaşı, 1916 Ayaklanması

The Effects of First World War on Kazakhstan

Öz

The First World Warbetween 1914 and 1918, whichresulted in thedeaths of millions of people, the injuries of tens of millions of people,wasthe first major and general battle seen in world history in terms of the number of countries and people participating in the war.At the end of the war, the political maps of the countries were redrawn, many empires were wiped out, new political regimes emerged, and dozens of cities were destroyed. Kazakhstan, which was the Tsarist Russia in the war, experienced all the negativities of the war in social and economic terms, although it was not directly connected with the paghalites and became a new frontier in the war with there volts in 1916. This study will examine the economic and political impact of the First World War to the war while continuing to take place in Kazakhstan and will be given information about the national independence uprising.

Anahtar Kelimeler

World War I, 1916 Revolt

Kaynakça

• Abdulkadir,(Fe. Sin.) (2005). “1916 Senesi Türkistan Genel İsyanı”, Türkistan’ın Bağımsızlığına Hizmet Eden “Yeni Türkistan’dan” Seçilmiş Makaleler.Editör: Tülay Duran. İstanbul: Ayaz-Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı Yayınları. s. 66-68.
• Aspendiyarov,Sanjar (1994).KazakstanTarihınınOçerkteri. Almatı:Sanat Baspası.
• Bekmahanov,Ermahan (2012).Kazak Yelinin Tarihı, 3. Baskı. Almatı.
• Çokay, Mustafa (1988).1917 Yılı Hatıra Parçaları. Ankara:Yaş Türkistan Neşriyat.
• Devlet, Nadir (1985).Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi: 1905-1917. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Kara, Abdulvahap (2014) “Türkistan’da I. Dünya Savaşının Etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin Oluşumu”.Türk Dünyası Araştırmaları.Yıl:36, Cilt:108, Sayı:213, Aralık.s. 9-26.
• Karatayeva, T. E (2016). “Birinşi Düniye jüzilik Sogıs Tutkındarının Kazakstan LagerindegiJağdayı”.İzvestiya Natsionalnoy Akademik Nauk Respubliki Kazkhstan Seriya Obşestvennıh i Gumanitarnıh Nauk. Volume: 5, Number: 309. s. 78-82.
• Kerenov, Raşit (2000), “Alaştın Bas Kösemi”.Aziya-Tranzit. № 2. s. 5-13. “Kazahstan v Godı Pervoy Mirovoy Voynı”, http://ibrain.kz/istoriya- kazahstana/kazahstan-v-gody-pervoy-mirovoy-voynyErişim Tarihi: 25.12.2017. (1979). Kazak S.S. R. Tarihı-KöneZamannanBuginge Deyin. C. III. Almatı.
• Koygeldiyev,Mambet (2008).Alaş Kozgalısı.C.I.Almatı: Mektep Baspası.
• Kozıbayev, M.,Nurpeyis, K., Jükeşev K. (2013).KazakstanTarihı (XX.Gasırdın Bası-Bugingi Künge Deyin) Almatı: Mektep Baspası.
• Kurat, Akdes Nimet (1993).Başlangıçtan 1917’ye Kadar Rusya Tarihi. Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Muhamedov, Murat, SırımbetulıBekmırza (2009).KazakstanTarihı, Almatı: Sanat Baspası Tulbasiyeva,S. K. “M. TınışbayevJane 1916 JılgıUlt-Azattık Köterilis”, http://elibrary.kz/download/zhurnal_st/st3471.pdf. Erişim Tarihi: 26.12.2017
• Yesmagambetov,Köşim (2015).Mustafa Çokay, Türkistan Bağımsızlık Mücadelesine Adanmış Bir Ömür.Çev. Vecihi Sefa Fuat Hekimoğlu. İstanbul:Ötüken Neşriyat. “XX. Gasır Basındagı Kazakstannın Әleumettik-ekonomikalılJәne Sayasi Jagdayı” http://testetent.ru/load/ucheniku/istorija/Birnshi_d_nie_zh_zilik_so_ys_zh_ ne_aza_stan_1916_zhyl_y_lt_ Azatty_oz_alys/21-1-0-941. Erişim Tarihi 25.12.2017