İki Askeri Müdahale arasında Türk Solu: 27 Mayıs 1960’tan 12 m Mart 1971’e

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 49, 1 - 12, 25.07.2025

Erkan Doğan

https://doi.org/10.35343/kosbed.1589700

Öz

1950 sonrası Türkiye siyasal tarihinin dönemlendirilmesinde geleneksel yaklaşım 1960, 1971 ve 1980 askeri müdahalelerini temel dönüm noktaları olarak ele alır. Aslında bu türden bir dönemlendirmeyi sosyalizmin Türkiye’deki tarihi için de yapabiliriz. Sosyalizm 1960 askeri darbesinden sonra Türkiye kamuoyunda gözle görülebilir bir siyasal güç haline geldi. 1971 askeri müdahalesi bu tarih içerisinde bir kırılmaya işaret eder. Bir ara dönemden sonra sosyalizm, 1970’lerin geri kalan döneminde tekrar bir canlanma gösterdi. Fakat bu yeniden canlanma bu kez 1980 askeri darbesiyle sert bir şekilde ezildi. Bu makalede, Türkiye’de sosyalizmin 27 Mayıs 1960 ve 12 Mart 1971 arasındaki tarihine bakılacaktır. Bu dönemde sosyalizmin belli başlı akımları üzerinde durulurken aynı zamanda onların iktidarın nasıl ele geçirilmesi gerektiği konusundaki farklı yaklaşımları da ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye , 27 Mayıs 1960 , Sosyalizm , İktidar Stratejileri

Turkish Left between Two Military Interventions: From 27 May 1960 to 12 March 1971

Öz

The traditional periodization of Turkish political history after 1945 identifies military interventions of 1960, 1971 and 1980 as its main turning points. This is also true for the history of socialism in Turkey in the multi-party era. Socialism in Turkey became a publicly visible political force after the military coup of 1960. The military intervention of 1971 represented a rupture within this history. After a period of interregnum, socialism revived again; but this revival was crushed very harshly, this time, by the military coup of 1980. In this article, the focus will be on the history of socialism in Turkey between 27 May 1960 and 12 March 1971. While elaborating on main socialist groups in Turkey in the 1960s, their alternative methods of attaining political power will also be discussed.

Anahtar Kelimeler

Turkey , 27 May 1960 , Socialism , Power Strategies

Kaynakça

• Atılgan, G. (2002). Kemalizm ile Marksizm arasında geleneksel aydınlar: Yön-Devrim hareketi. İstanbul: TÜSTAV.
• Ahmad, F. (1977). The Turkish experiment in democracy 1950-1975. London: C. Hurst & Company.
• Aren, S. (1993). TİP olayı 1961-1971. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Avcıoğlu, D. (1969). Türkiye’nin düzeni: Dün-bugün-yarın. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Avcıoğlu, D. (1971). Devrim üzerine. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aybar, M. A. (1968). Bağımsızlık, demokrasi, sosyalizm. İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Aybar, M. A. (1988). TİP tarihi (3 vols.). İstanbul: BDS Yayınları.
• Aydınoğlu, E. (1992). Türk solu (1960-1971: Eleştirel bir tarih denemesi. İstanbul: Belge Yayınları.
• Belli, M. (1970). Yazılar, 1965-70. Ankara: Sol Yayınları.
• Boran, B. (1968). Türkiye ve sosyalizm sorunları. İstanbul: Gün Yayınları.
• Boran, B. (1975). İki açıdanTürkiye İşçi Partisi davası. İstanbul: Bilim Yayınları.
• Cizre, Ü. (1997). The anatomy of the Turkish military’s political autonomy. Comparative Politics, 29(2), 151-166.
• Doğan, E. (2010). Parliamentary experience of the Turkish Labor Party: 1965-1969. Turkish Studies. 11(3), 313-328.
• Doğan, Z. (2005). Türkiye’li bir sosyalist: Mehmet Ali Aybar. İstanbul: Belge Yayınları.
• Erdost, M. İ. (1969). Türkiye sosyalizmi ve sosyalizm. Ankara: Sol Yayınları.
• Işıklı, A. Wage labor and unionization. In I. C. Schick and A.E. Tonak, (Eds.), Turkey in transition (pp.309-333). Oxford: Oxford University Press.
• Karpat, K. H. (1966). The Turkish left. Journal of Contemporary History. 1(2), 169-186.
• Karpat, K. H. (1967). Socialism and the Labour Party of Turkey. Middle East Journal. 23, 157-172.
• Karpat, K. H. (1972). Political developments in Turkey. Middle Eastern Studies. 8(3), 349-375.
• Karpat, K. H. (1973). Ideology in Turkey after the revolution of 1960: Nationalism and socialism”. In Kemal H. Karpat (Ed), Social change and politics in Turkey (pp.317-366). Leiden: E.J.Brill.
• Keyder, Ç. (1987a). The political economy of Turkish democracy”. In I. C. Schick and A.E. Tonak, (Eds.), Turkey in transition (pp.309-333). Oxford: Oxford University Press.
• Keyder, Ç. (1987b). State and class in Turkey: A study in capitalist development, London, New York: Verso. Landau, J. M. (1974). Radical politics in Turkey. Leiden: E.J.Brill.
• Lipovsky, I. (1992). The Socialist movement in Turkey 1960-1980. Leiden: E.J.Brill.
• Özdemir, H. (1986). Kalkınmada bir strateji arayışı: Yön hareketi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özdemir, H. (2000). Doğan Avcıoğlu: Bir Jön Türk’ün ardından. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Samim, Ahmet. (1987). The left. In I. C. Schick and A.E. Tonak, (Eds.), Turkey in transition (pp.147-176). Oxford: Oxford University Press.
• Sarıca, M. (1966). 1961 anayasasının sosyal niteliği. İstanbul: Karınca Matbaası.
• Szyliowicz, J. S. (1966). The Turkish elections: 1965. Middle East Journal 20(4), 473-494.
• Szyliowicz, J. S. (1972). A political analysis of student activism: The Turkish case. London: Sage Publications.
• TİP. (1964). Türkiye İşçi Partisi programı. İstanbul: Karınca Matbaası.
• TİP. (1965). Seçim Bildirisi. İstanbul: Yenilik Basımevi.
• TİP. (1966). II. Büyük kongre, alınankKararlar ve yapılan seçimlerin sonuçları. İstanbul.
• Toprak, B. (1987). The religious right. In I. C. Schick and A.E. Tonak, (Eds.), Turkey in Transition (pp.218-235). Oxford: Oxford University Press.
• Ünlü, B. (2002). Bir Siyasal düşünür olarak Mehmet Ali Aybar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ünsal, A. (2002). Umuttan yanlızlığa Türkiye İşçi Partisi (1961-1971). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Weiker, W. F. (1963). The Turkish revolution 1960-1961. Washington, DC: The Brooking Institutions.
• Zürcher, E. J. (2005). Turkey: A modern history. London, New York: I.B.Tauris.