A Study on the Curriculum of Tourism Guidance Programs within the Scope of Barrier-Free Tourism

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 2, 79 - 92, 30.09.2025

Emine Aslan , Melisa Ateş

Öz

Purpose: The purpose of this research is to examine the curricula of associate and undergraduate programs offering tourism guide education in Turkey within the context of accessible tourism. This research is significant as it highlights potential developments in the education of tourist guides and emphasizes the opportunities for disabled individuals to participate more actively in the tourism sector.

Method: This study employed a qualitative research approach, utilizing the content analysis method. For this purpose, the curricula of higher education institutions offering associate and undergraduate tourism guiding education in Turkey were analyzed.

Findings: When tourism/tourist guiding programs are examined in general, it is evident that they allocate very little space to courses on accessible tourism. While most programs do not include a specific course on accessible tourism, it has been observed that this topic is occasionally adressed within general tourism courses. The findings suggest that awareness of accessible tourism should be enhanced in tourist guiding programs, as guide currently lack sufficient knowledge in this area.

Practical Implications: This research is expected to benefit the tourism sector, tourist guides and tourist guide candidates. Additionally, educational institutions can benefit from the findings. The study identifies the extent to which issues related to accessible tourism are included in tourism guide programs and highlights deficiencies and areas for improvement.

Originality/Scientific Contribution: This study analyzes the contents of the courses offered at universities in Turkey and highlights the gaps in the literature. It emphasizes the need to incorporate accessible tourism topics into tourism guide education and provides guidance for curriculum development and updating process.

Anahtar Kelimeler

Accessible tourism , Tourism guidance , Curriculum

Engelsiz Turizm Kapsamında Turizm Rehberliği Programlarının Müfredatı Üzerine Bir İnceleme

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de turizm rehberliği eğitimi veren ön lisans ve lisans programlarının müfredatının engelsiz turizm kapsamında incelenmesidir. Bu araştırma engelli bireylerin turizm sektöründe daha aktif yer alabilmesi ve bu konuda turist rehberlerinin eğitiminde yapılabilecek geliştirmeleri ortaya koyması açısından önem taşımaktadır.

Yöntem: Nitel araştırma yöntemi kullanılan bu çalışmada, içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu amaçla, Türkiye'deki ön lisans ve lisans düzeyinde turizm rehberliği eğitimi veren yükseköğretim kurumlarının müfredatı incelenmiştir.

Bulgular: Turizm/turist rehberliği programları genel olarak ele alındığında, programların engelsiz turizme ilişkin derslere çok az yer ayırdığını göstermektedir. Çoğu programda engelsiz turizm ile ilgili spesifik bir ders bulunmazken bazı programlarda bu konunun genel turizm dersleri içerisinde ele alındığı görülmüştür. Bulgular, turist rehberliği programlarında engelsiz turizm bilincinin artırılması gerektiğini ve rehberlerin engelsiz turizme yönelik bilgi eksikliğini işaret etmektedir.

Pratik Çıkarımlar: Bu araştırmanın gerek turizm sektörüne gerekse turist rehberleri ve turist rehberi adaylarına fayda sağlayacağı düşünülmektedir. Bunun yanı sıra eğitim kurumlarına da fayda sağlayacaktır. Turizm rehberliği programlarında engelsiz turizme yönelik konuların ne ölçüde yer aldığı belirlenerek eksiklikler ve geliştirilmesi gereken noktalar tespit edilmiştir.

Özgünlük/Bilimsel Katkı: Türkiye'deki üniversitelerde sunulan derslerin içeriklerini analiz ederek literatürdeki boşlukları vurgulamaktadır. Turizm rehberliği eğitimine, engelsiz turizm konularının eklenmesi gerektiğine dikkat çekerek müfredat geliştirme ve güncelleme sürecine rehberlik etmektir.

Anahtar Kelimeler

Engelsiz turizm , Turizm rehberliği , Müfredat

Kaynakça

• Adıyaman Üniversitesi (2025, Ocak). Adıyaman Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://obs.aku.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=44&curSunit=421243#
• Afyon Kocatepe Üniversitesi (2025, Ocak). Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://obs.aku.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=44&curSunit=421243
• Ahipaşaoğlu, H. S. (2001). Turizmde rehberlik. Detay Yayıncılık.
• Akdeniz Üniversitesi (2025, Ocak). Akdeniz Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://obs.akdeniz.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=40&curSunit=960#
• Akdeniz Üniversitesi (2025, Ocak). Akdeniz Üniversitesi Bilgi Paketi Manavgat Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://obs.akdeniz.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=41&curSunit=1095#
• Akdu, S. (2022). Turist rehberlerinin uzmanlaşma sürecine lisansüstü eğitimin katkısı ve mevcut durumunun tespiti. Turist Rehberliği Dergisi, 5(2), 100-116.
• Aksaray Üniversitesi (2025, Ocak). Aksaray Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://obs.aksaray.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=11&curSunit=10639#
• Altun, S., Kızılırmak, İ. & Eser, S. (2022). Turist rehberliği eğitiminde Türk işaret dili incelemesi. Turist Rehberliği Dergisi, 5(2), 81-99. https://doi.org/10.34090/tured.1128570
• Anadolu Üniversitesi (2025, Ocak). Anadolu Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://cdn.anadolu.edu.tr/files/anadolu-cms/7gldkYw1/file/turizm-7c6050b69dbc24aa.pdf
• Ankara Üniversitesi (2025, Ocak). Ankara Üniversitesi Bilgi Paketi Beypazarı Meslek Yüksekokulu / Turist rehberliği. https://beypazarimyo.ankara.edu.tr/turist-rehberligi/
• Arman, H. & Bulgan, G. (2022). Ulusal literatür kapsamında engelsiz turizm konulu makalelerin bibliyometrik analizi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2171-2200. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1092688
• Aytaç, S. (2010). İstihdam ve koruma alanı yaratmak üzere özürlüler için sosyal yaşam merkezi projesi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 49,125-156 .
• Ayyıldız, T., Atay, H., & Yazıcı, A. (2014). Konaklama işletmelerinin engelliler için olanakları ve yöneticilerin görüşleri: Kuşadası örneği. Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 2, 84-100.
• Balcı, M. (2021). Engelli turizmi: Çanakkale. (Yayın No. 676238) [Doktora tezi, Trakya Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Balıkesir Üniversitesi (2025, Ocak). Balıkesir Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://obs.balikesir.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=40&curSunit=5153#
• Bostan, A., Oduncuoğlu, F. & İpek, E. (2023). Türkiye’de ve Dünyada engelli turizmiyle ilgili yapılan uygulamalar ve turizm paydaşlarının engelli turizm farkındalığı ‘‘Kuşadası örneği’’. Multidisipliner Akademik Yaklaşım Araştırmaları, 3(1), 1-16.
• Boz, A. (2022). Mardin, Şanlıurfa ve Hatay illerinde bulunan üç, dört ve beş yıldızlı otel işletmelerinin engelsiz turizm açısından değerlendirilmesi. (Yayın No. 776533) [Doktora tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Bulgan, G., Arslan, R. ve Şen Demir, Ş. (2019). Engelli bireylerin otel işletmelerinde karşılaştıkları sorunlar. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 121-134. Burnett, J. J. & Baker, H. B. (2001). Assessing the travel-related behaviors of the mobility-disabled consumer. Journal of Travel Research, 40, 4-11. https://doi.org/10.1177/004728750104000102
• Carvolho, I. (2018). The accessible tourism in Lisbon, as a challenge for the "art" of tourist guiding. Sociology and Anthropology, 6(1), 48-55.
• Çokişler, N. (2017). Turizm rehberliği eğitiminde çeyrek asırdır değişmeyen parçalanmış yapı sorunu. 3. Turizm Şurası Tebliğler Kitabı – 2. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 325-335.
• Ege Üniversitesi (2025, Ocak). Ege Üniversitesi Bilgi Paketi Çeşme Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://ebp.ege.edu.tr/DereceProgramlari/Detay/1/61153/8275/932001
• Erciyes Üniversitesi (2025, Ocak). Erciyes Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://dbp.erciyes.edu.tr/Program/P3.aspx
• Eşitti, B. & Özdemir, M. (2023). Turist rehberleri açısından sessiz turizmde sorunlar ve çözüm önerileri. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2), 242-261.
• Gül, T. (2021). Turist olarak “engelli” algısı, turist rehberleri üzerine bir çalışma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(52), 575-603. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.720654
• Gümüşhane Üniversitesi (2025, Ocak). Gümüşhane Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://turizm.gumushane.edu.tr/tr/sayfa/%C3%B6%C4%9Frenci/ders-i%C3%A7erikleri/
• Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi (2025, Ocak). Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Bilgi Paketi Yalvaç Meslek Yüksekokulu / Turist rehberliği. https://akts.isparta.edu.tr/Public/EctsShowProgramDetails.aspx?BolumNo=3208&BirimNo=32
• İskenderun Üniversitesi (2025, Ocak). İskenderun Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm Rehberliği. https://obs.iste.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=52&curSunit=5738#
• İstanbul Arel Üniversitesi (2025, Ocak). İstanbul Arel Üniversitesi Bilgi Paketi Meslek Yüksekokulu / Turist rehberliği. https://obs.arel.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=10&curSunit=406
• İstanbul Esenyurt Üniversitesi (2025, Ocak). İstanbul Esenyurt Üniversitesi Bilgi Paketi Meslek Yüksekokulu Turist rehberliği. https://ebp.esenyurt.edu.tr/DereceProgramlari/Detay/0/3158/3213/932001
• İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi (2025, Ocak). İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://ubs.ikc.edu.tr/AIS/OutcomeBasedLearning/Home/Index?id=mj5AEa5N532h3gr5N3MSQQ!xGGx!!xGGx!&culture=tr-TR
• Kahveci, A. (2016). Sürdürülebilir turizm çerçevesinde engelsiz turizm potansiyelinin incelenmesi: Taraklı örneği (Yayın No. 453768) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Karakuş, P. (2024). Engelsiz turizm: Alanya örneği “Engelli turistlerin destinasyona ilişkin algılarının memnuniyet, tekrar ziyaret etme ve tavsiye etme niyeti üzerine etkisi (Yayın No. 845440) [Doktora tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Kastamonu Üniversitesi (2025, Ocak). Kastamonu Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://ubys.kastamonu.edu.tr/AIS/OutcomeBasedLearning/Home/Index?id=tW!xDDx!9kpM9hp9nVNWu8Jr6nQ!xGGx!!xGGx!&culture=tr-TR
• Kırklareli Üniversitesi (2025, Ocak). Kırklareli Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://ebp.klu.edu.tr/Bolum/BolumDetay/389
• Marmara Üniversitesi (2025, Ocak). Marmara Üniversitesi Bilgi Paketi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu / Turist rehberliği. https://meobs.marmara.edu.tr/ProgramTanitim/sosyal-bilimler-meslek-yuksekokulu/turist-rehberligi-1114-831-0
• Mersin Üniversitesi (2025, Ocak). Mersin Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://oibsr.mersin.edu.tr/bologna/?id=/programme&degree=12&program=1367
• Mülayim, A. & Özşahin, B. (2010). Bedensel engellilerin konaklama sorunları ve çözüm önerileri üzerine bir inceleme. Öz-Veri Dergisi, 7(2), 1663-1684.
• Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi (2025, Ocak). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Bilgi Paketi Ürgüp Sebahat ve Erol Toksöz Meslek Yüksekokulu / Turist rehberliği. https://ects.nevsehir.edu.tr/ects/bilgipaketi/dil/tr/bolum/352004/sayfa/1
• Nişantaşı Üniversitesi (2025, Ocak). Nişantaşı Üniversitesi Bilgi Paketi Uygulaması Bilimler Yüksekokulu / Turizm rehberliği. https://ebp.nisantasi.edu.tr/DereceProgramlari/Detay/1/147/353/932001
• Oduncuoğlu, F. & Efendi, M. (2020). Engelli turizminde turist rehberliği uygulamaları üzerine niteliksel bir araştırma. Journal of Yasar University, 15(60), 708-727. https://doi.org/10.19168/jyasar.726236
• Özeren, M. (2019). Turizm paydaşlarının bakış açılarıyla engelli turizmi: Konya örneği. (Yayın No. 550622) [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Pelit, E., Çoban, E., & Tomakin, B. N. (2023). Turist rehberliği eğitiminde yaşanan sorunlar üzerine bir değerlendirme. Turist Rehberliği Dergisi, 6(1), 52-80. https://doi.org/10.34090/tured.1297309
• Sinop Üniversitesi (2025, Ocak). Sinop Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu / Turizm rehberliği. https://obs.sinop.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=82&curSunit=822
• Şengel, Ü. & Karamanlıoğlu, N. (2023). Turizm rehberliği mesleği için bir uzmanlaşma önerisi: Engelli turist rehberliği. Turist Rehberliği Dergisi, 6(1), 12-28. https://doi.org/10.34090/tured.1276580
• Temizkan, R. (2005). Turist rehberlerinin Türkiye imajını algılamaları (Yayın No. 161116) [Yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Toker, B. & Kaçmaz, Y. Y. (2015). Engelli bireylerin turizm deneyimlerine yönelik bir araştırma: Alanya örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 235-257. https://doi.org/10.16953/deusbed.82688
• Toksöz Kılıç, D. & Kılıç, B. (2024). Turizm/turist rehberliği program müfredatlarının erişilebilir turizm açısından incelenmesi. 6. Ulusal Turist Rehberliği Kongresi, 24-25 Mayıs, Kütahya.
• Tolga, Ö. Korkmaz, H. & Atay, L. (2015). Lisans düzeyindeki turist rehberliği öğrencilerinin mesleki tutumlarına yönelik bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 12(2), 26-41.
• Türk, E., Erdoğan, Y. & Çalışkan, G. (2022). Türkiye’nin engelli turizmi politikaları ve mevcut durumun değerlendirilmesi. Yönetim, Ekonomi ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 6(6), 318-337.
• Ural, A. & Kılıç, İ. (2021). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. (6.baskı). Detay Yayıncılık.
• Yenipınar, U. & Zorkirişçi, A. (2013). Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinde turist rehberliği eğitimi. Cag University Journal of Social Sciences, 10(2), 111-136.
• Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi (2025, Ocak). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Bilgi Paketi Karadeniz Ereğli Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. https://obs.beun.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=23&curSunit=1125#