Üniversite Öğrencilerinde Kariyer Kararsızlığı, Benliğin Farklılaşması ve Uyumsuz Düşünce Stilleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

Yıl 2024, , 1 - 22, 30.06.2024

Furkan Dabanlı , Coşkun Arslan , Süleyman Barbaros Yalçın

https://doi.org/10.58501/kpdd.1288915_1

Öz

Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinde kariyer kararsızlığı, benliğin farklılaşması ve uyumsuz düşünce stilleri arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. Araştırma 579 üniversite öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir (430-%74,3 Kadın, 149-%25.7 Erkek). Araştırmada; Uyumsuz Düşünce Tarzları Ölçeği, Benlik Farklılaşması Ölçeği, Duygusal ve Kişilik İlişkili Kariyer Karar Verme Güçlükleri Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Verilerin analizi için Yapısal Eşitlik Modellemesi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, uyumsuz düşünce stilleri ile benliğin farklılaşmasının, kariyer kararsızlığına doğrudan etkisi olduğu görülmüştür. Ek olarak uyumsuz düşüncelerin kariyer kararsızlığına etkisinde benliğin farklılaşmasının kısmi aracılık etkisi olduğu görülmüştür. Araştırmada kariyer kararsızlığı, uyumsuz düşünce stilleri ve benliğin farklılaşması arasındaki yol analizine ilişkin oluşturulan modelin kabul edilebilir parametrelerde uyum gösterdiği bulunmuştur. Araştırmanın sonunda araştırmanın gelecekteki etkileri ve sınırlılıkları belirtilmiş ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kariyer Kararsızlığı, Benliğin Farklılaşması, Uyumsuz Düşünce Stilleri

Kaynakça

• Akosah-Twumasi, P., Emeto, T. I., Lindsay, D., Tsey, K. & Malau-Aduli, B. S. (2018). A systematic review of factors that ınfluence youths career choices- the role of culture. Frontiers in Education, 3(58), 1–15. https://doi.org/10.3389/feduc.2018.00058
• Aktaş, E. & Şahin, C. (2019). Üniversite öğrencilerinin kariyer sürecinde yaşadıkları kariyer kararsızlığının incelenmesi. 21. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi içinde (ss. 166–185). https://www.academia.edu sayfasından erişilmiştir.
• Akün, Ç., Işık, E. & Savickas, M. (2022). Examining differentiation of self within career construction model of adaptation. Journal of Career Development, 102–122. https://doi.org/10.1177/08948453211070027
• Andrews, L. M. (2014). Career decision status, career-related thinking, and emotional distress: A structural equation model. [Doctoral Dissertation, The University of Southern Mississippi]. Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
• Anghel, E., & Gati, I. (2021). The associations between career decision-making difficulties and negative emotional states. Journal of Career Development, 48(4), 537-551. https://doi.org/10.1177/0894845319884119
• Arbuckle, J. (2010). AMOS user’s guide. IL: Small Waters, Chicago.
• Arcement, D. G. (2013). An investigation of the relationships among the family of origin, need for achievement, and career development [Doctoral Dissertation, Louisiana Tech University]. Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
• Arslan, A., Yener, S., & Erogul, M. (2022). Career indecision among Turkish female high school students: The effect of parenting and societal norms. Current Psychology, 1-17. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03521-0
• Austin, R.K., Wagner, B., & Dahl, D. (2003). Reducing negative career thoughts in adults. International Journal of Disability Community and Rehabilitation, 2, (2). [Online] Available: http://www.ijdcr.ca/VOL02_02_CAN/articles/austin.shtml sayfasından erişilmiştir.
• Bacanlı, F., Eşici, H. & Özünlü, M. B. (2013). Kariyer karar verme güçlüklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(40), 198-211. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/21460/230041
• Barkale Şahin, S. (2022). Examination of university students’ perceptions of the career future in terms of tolerance for uncertainty and cognitive flexibility. Journal of Career Review, 1(1), 11–23. https://doi.org/10.5281/zenodo.7492831
• Bayram, N. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Amos Uygulamaları. Ezgi Kitabevi.
• Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. (291. Jason Aronson. Social Interest, Ed.). Northvale.
• Bridge, E. N. (2019). Bowen teorisi ışığında bir vaka çalışmasının gözden geçirilmesi: benliğin farklılaşması. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3(5), 65–72. https://doi.org/10.31461/ybpd.556080
• Brown, J. (1999). Bowen family systems theory and practice: Illustration and critique. Australian and New Zealand Journal of Family Therapy, 20(2), 94–103. https://doi.org/10.1002/J.1467-8438.1999.TB00363.X
• Bullock-Yowell, E., McConnell, A. E. & Schedin, E. A. (2014). Decided and undecided students: Career self-efficacy, negative thinking, and decision-making difficulties. NACADA Journal, 34(1), 22–34. doi:10.12930/nacada-13-016
• Calatrava, M., Martins, M. v., Schweer-Collins, M., Duch-Ceballos, C. & Rodríguez-González, M. (2022). Differentiation of self: a scoping review of bowen family systems theory’s core construct. Clinical Psychology Review, 91, 102101. https://doi.org/10.1016/J.CPR.2021.102101
• Ciminli, A. (2023). Ortaöğretim öğrencilerinin kariyer kaygısının yordayıcıları olarak mükemmeliyetçilik ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 35-43. https://doi.org/10.17556/erziefd.1163647
• Chang, Y. (2007). Examining the relationships among dysfuncitonal beliefs, career anxiety, coping styles, and career indecision using a cognitive behavioral theory approach [Doctoral dissertation, Purdue University]. Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
• Choi, S. (2020). Differentiation of Self, Vocational Identity, and Career Indecision: The Mediating Role of Goal Instability Among College Students [Doctoral dissertation, University of Missouri-Kansas City]. Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
• Chope, R. C. (2005). Qualitatively assessing family ınfluence in career decision making, Journal of Career Assessment, 13(4), 395–414. https://doi.org/10.1177/1069072705277913
• Creed, P. A., Patton, W., & Bartrum, D. (2004). Internal and external barriers, cognitive style, and the career development variables of focus and ındecision. Journal of Career Development, 30(4), 277–294. https://doi.org/10.1177/089484530403000404
• Downing, H. M. & Nauta, M. M. (2009). Separation-ındividuation, exploration, and ıdentity diffusion as mediators of the relationship between attachment and career ındecision. Journal of Career Development, 36(3), 207–227. https://doi.org/10.1177/0894845309345848
• Drake, J. R., Murdock, N. L., Marszalek, J. M. & Barber, C. E. (2015). Differentiation of self ınventory short form: Development and preliminary validation. Contemporary Family Therapy, 37(2), 101–112. https://doi.org/10.1007/s10591-015-9329-7
• Erikson, E. H. (1968). Identity: youth and crisis. Oxford.
• Fan, J., & Zhang, L. F. (2014). The role of perceived parenting styles in thinking styles. Learning and Individual Differences, 32, 204-211. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2014.03.004
• Frazier, P. A., Tix, A. P., & Barron, K. E. (2004). Testing moderator and mediator effects in counseling psychology research. Journal of Counseling Psychology, 51(1), 115–134. https://doi.org/10.1037/0022-0167.51.1.115
• Gati, I., Krausz, M. ve Osipow, S. H. (1996). A taxonomy of difficulties in career decision making. Journal of Counseling Psychology, 43(4), 510–526. https://doi.org/10.1037/0022-0167.43.4.510
• Gürbüz, S. (2021). Amos ile Yapısal Eşitlik Modellemesi. Seçkin Yayıncılık (2. bs.). Seçkin Yayıncılık.
• Gökbaraz, N. (2021). Birey-ebeveyn kariyer hedefi tutarsızlığı ölçeği: Spor bilimleri fakültesi öğrencileri örneği [Yüksek Lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Hair, J.F., Black, W.C., Babin, B.J., Anderson, R.E., & Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis: Pearson Education Limited.
• Hechtlinger, S., Levin, N. & Gati, I. (2017). Dysfunctional career decision-making beliefs: a multidimensional model and measure. Journal of Career Assessment, 27(2), 209–229. https://doi.org/10.1177/1069072717748677
• Hooper, D., Coughlan, J. & Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60. www.researchgate.net sayfasından erişilmiştir.
• Jenkins, S. M., Buboltz, W. C., Schwartz, J. P. & Johnson, P. (2005). Dıfferentıatıon of self and psychosocıal development. Contemporary Family Therapy, 27(2). https://doi.org/10.1007/s10591-005-4042-6
• Kahraman, F. (2020). Hemşirelik Öğrencilerine Verilen Kariyer Danışmanlığının Kariyer Kararsızlığı ve Kariyer Karar Verme Yetkinliği Üzerine Etkisi [Yüksek Lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Karamenderes, A. & Siyez, D. M. (2022). Kariyere İlişkin Ebeveyn Destek Algısı Ölçeği (KİEDAÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 23 (1), 35-49. https://doi.org/10.12984/egeefd.902340
• Karagöz, Y. (2019). SPSS- AMOS- META Uygulamalı İstatistiksel Analizler. Nobel Akademik.
• Karataş, A. & Gündüz, B. (2021). Ebeveynleşme ile depresyon, kaygı, stres arasındaki ilişkide benliğin ayrımlaşmasının aracı rolü. OPUS International Journal of Society Researches, 18(Eğitim Bilimleri Özel Sayısı), 4453–4481. https://doi.org/10.26466/OPUS.883816
• Kerr, M. E. & Bowen, M. (1988). Family Evaluation: An Approach Based On Bowen Theory. Norton.
• Kleiman, T., Gati, I., Peterson, G., Sampson, J., Reardon, R. & Lenz, J. (2004). Dysfunctional thinking and difficulties in career decision making. Journal of Career Assessment, 12(3), 312–331. https://doi.org/10.1177/1069072704266673
• Kline, R. B. (2019). Yapısal eşitlik modellemesinin ilkeleri ve uygulaması. (S. Şen, Çev.). Nobel Yayıncılık.
• Koç, H. & Arslan, C. (2021). Development of maladaptive thinking styles scale. Journal of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 10(1), 19–27. https://doi.org/10.5455/jcbpr.68769
• Koçakoğlu, M. G., & Yalçın, B. (2020). Kariyer gelişim sürecinde aile. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(37), 1921-1929. https://doi.org/10.31576/smryj.658
• Kulcsár, V., Dobrean, A., & Gati, I. (2020). Challenges and difficulties in career decision making: Their causes, and their effects on the process and the decision. Journal of Vocational Behavior, 116, 103346. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2019.103346
• Li, F., & Aksoy, L. (2007). Dimensionality of individualism–collectivism and measurement equivalence of Triandis and Gelfand’s scale. Journal of Business and Psychology, 21, 313-329. https://doi.org/10.1007/s10869-006-9031-8
• Lopez, F. G. & Andrews, S. (1987). Career ındecision: a family systems perspective. Journal of Counseling & Development, 65(6), 304–307. https://doi.org/10.1002/J.1556-6676.1987.TB01291.X
• Middleton, J. J. (2017). The mediating influence of career aspirations and career decision-making self-efficacy on self-differentiation, vocational identity, and career indecision. [Doctoral dissertation, Louisiana Tech University]. Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
• Mutlu, T., Korkut-Owen, F., Özdemir, S. & Ulaş-Kılıç, Ö. (2019). Beliren yetişkinlerin kariyer planları, yaşadıkları kariyer kararsızlıkları ve bununla baş etme stratejileri. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(1), 1–31. https://dergipark.org.tr/en/pub/kpdd/issue/46471/560777
• Nauta, M.M., & Kahn, J.H. (2007). Identity status, consistency, and differentiation of interests, and career decision self-efficacy. Journal of Career Assessment, 15, 55-65. https://doi.org/10.1177/1069072705283786
• Oruç, M. (2022). Examination of career expectations of first-year students in the faculty of engineering. Journal of Career Review, 1(1), 24–33. https://doi.org/10.5281/zenodo.7492852
• Osipow, S. H. (1999). Assessing career ındecision. Journal of Vocational Behavior, 55(1), 147–154. https://doi.org/10.1006/JVBE.1999.1704
• Öztemel, K. (2018). Duygusal ve kişilik ilişkili kariyer karar verme güçlükleri ölçeğinin yetişkin örnekleminde faktör yapısının ve güvenirliğinin incelenmesi. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 68–82. https://dergipark.org.tr/en/pub/kpdd/issue/41808/498880
• Park, K., Woo, S., Park, K., Kyea, J. & Yang, E. (2016). The mediation effects of career exploration on the relationship between trait anxiety and career ındecision. Journal of Career Development, 44(5), 440–452. https://doi.org/10.1177/0894845316662346
• Pişkin, M. (2002). Çocuğun kariyer planlamasında ailenin rolü. İçinde: 2001 yılı aile raporu. (s.245-272). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Reed, C., Reardon, R., Lenz, J., & Leierer, S. (2001). Reducing negative career thoughts with a career course. Career Development Quarterly, 50 (2), 158-167. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.2001.tb00980.x
• Ronan, G. B. (2005). College Freshmen Face Major Dilemma. NBCNews.com. https://www.nbcnews.com/id/wbna10154383 adresinden erişildi.
• Saka, N. & Gati, I. (2007). Emotional and personality-related aspects of persistent career decision-making difficulties. Journal of Vocational Behavior, 71(3), 340–358. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2007.08.003
• Saka, N., Gati, I. & Kelly, K. R. (2008). Emotional and personality-related aspects of career-decision-making difficulties. Journal of Career Assessment, 16(4), 403–424. https://doi.org/10.1177/1069072708318900
• Sampson, J. P., Mcclain, M.-C., Musch, E. & Reardon, R. C. (2013). Partial Listing of Instruments That Can be Used as a Component of Readiness Assessment. Florida State University Libraries. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.2013.00040.x
• Saunders, D. E., Peterson, G. W., Sampson Jr, J. P., & Reardon, R. C. (2000). Relation of depression and dysfunctional career thinking to career indecision. Journal of Vocational Behavior, 56(2), 288-298. https://doi.org/10.1006/jvbe.1999.1715
• Sarikaya, Y., Boyaci, M., İlhan, T. & Aldemir, A. (2018). Adaptation of the differentiation of self ınventory short form (dsı-sf) to turkish: validity and reliability study. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 365–380. https://doi.org/10.14686/BUEFAD.364196
• Sawitri, D., Creed, P. A. & Perdhana, M. S. (2021). The discrepancies between ındividual-set and parent-set career goals scale: development and ınitial validation. Journal of Career Development, 48(5), 654–669. https://doi.org/10.1177/0894845320901795
• Schumacker, R. E. & Lomax, R. G. (2010). A Beginner’s Guide To Structural Equation Modeling, Routledge Taylor & Francis Group, New York.
• Sloan, D., Buckham, R. & Lee, Y. (2017). Exploring differentiation of self and organizational commitment. Journal of Managerial Psychology, 32(2), 193–206. https://doi.org/10.1108/JMP-07-2016-0209
• Smith, W. D. (2015). Effects of differentiation of self and proactive behaviors on career decision-making of college students [Doctoral Dissertation, Texas A&M University]. Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
• Sümer, N. (2000). Yapisal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49–74.
• Sidiropoulou-Dimakakou, D., Mylonas, K., Argyropoulou, K., & Tampouri, S. (2012). Career decision-making difficulties, dysfunctional thinking and generalized self-efficacy of university students in greece. World Journal of Education, 2(1), 117-130. https://doi.org/10.5430/wje.v2n1p117
• Situmorang, D. D. B., & Salim, R. M. A. (2021). Perceived parenting styles, thinking styles, and gender on the career decision self-efficacy of adolescents: how & why?. Heliyon, 7(3), e06430. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e06430
• Şeker, G. (2020). Kariyer kararsızlığının yordayıcısı olarak iyi oluş ve kariyer kaygısı. Pamukkale University Journal of Education, 51(1), 262–275. https://doi.org/10.9779/pauefd.706983
• Xu, H. (2022). Understanding the dysfunctionality of dysfunctional career decision-making beliefs: ambiguity aversion as a general mechanism. Journal of Career Assessment, 30(2), 221–237. https://doi.org/10.1177/10690727211036887
• Yavuzer, H., Demir, İ., Meşeci, F. & Sertelin, Ç. (2005). Günümüz gençliğinin gelecek beklentileri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 93–103. https://dergipark.org.tr/en/pub/iuhayefd/issue/8791/109826
• Yiğit, S. (2018). Üniversite öğrencilerinde kariyer uyumu, toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve kariyer kararsızlığı [Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.