Siyasi Kriz Dönemlerinde Siyasal Meşruiyet ve Basın: 28 Şubat Krizi Örneği

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 312 - 343, 29.12.2025

Mustafa Fidan

https://doi.org/10.53281/kritik.1804716

Öz

Siyasi iktidarlar meşruluğunu sağlamak ve sürdürmek için farklı ideolojik aygıtlardan faydalanır. Kitle iletişim araçları, siyasal iktidarların en etkin ve en çok kullandığı meşrulaştırıcı araçların başında gelmektedir. Çalışmanın amacı, siyasi kriz dönemlerinde siyasi iktidar ile basın arasındaki ilişkiyi meşrulaştırma süreci olarak ele almaktır. Bu kapsamda, örnek bir siyasi kriz dönemi olarak 28 Şubat 1997 MGK Toplantısı belirlenmiştir. 28 Şubat ve 1 Mart 1997 tarihlerinde yayımlanan Milli Gazete (iktidar yanlısı), Cumhuriyet (muhalif) ve Türkiye gazetesi (görece daha nötr) birinci sayfalarındaki krize ilişkin birer haber incelenmiştir. Toplamda altı haberin analiziyle, siyasi krize sahne olan bir olaya dair farklı gazetelerde hangi söylemlerle meşrulaştırma ya da gayrimeşrulaştırma yapıldığını açığa çıkarma amaçlanmıştır. Çalışmanın yöntemi, Teun van Dijk’ın eleştirel söylem analizi yöntemidir. Gazete haberleri eleştirel söylem analizi yöntemine uygun olarak makro ve mikro boyutta analiz edilmiştir. Haber başlıkları, haber girişi, kelime seçimi, fotoğraf kullanımı, öne çıkarma ya da görmezden gelme gibi unsurlarla haber söyleminin meşrulaştırıcı ya da gayrimeşrulaştırıcı işlevinin nasıl işlediği incelenmiştir. Haberlerin analizinden elde edilen sonuçlar göstermektedir ki, özellikle siyasi kriz dönemlerinde basın, iktidarın meşrulaştırıcı/gayrimeşrulaştırıcı araçlarından birisi haline gelmektedir. İktidar yanlısı gazete olan Milli Gazete, krizi görmezden gelerek iktidarın söylemini meşrulaştırmıştır. Cumhuriyet gazetesi ise MGK’nın askeri kanadının dile getirdiği görüşleri meşrulaştırıp, REFAHYOL iktidarının söylemlerini gayrimeşrulaştırmıştır. Nötr konumdaki Türkiye gazetesi ise bir siyasi krizin varlığını kabul etmekle birlikte bu kriz sürecini daha yapıcı ve uzlaşmacı haber söylemini okurlarına aktarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meşruiyet , Siyasi Kriz , Türk Basını , 28 Şubat Süreci , Stereotipleştirme , Eleştirel Söylem Analizi

Political Legitimacy And The Press In Times Of Political Crisis: The February 28 Crisis

Öz

Political powers use different ideological tools to establish and maintain their legitimacy. Mass media is one of the most effective and widely used legitimising tools by political powers. The aim of the study is to examine the relationship between the political power and the press as a legitimation process during periods of political crisis. In this context, the MGK Meeting of February 28, 1997 was determined as an exemplary political crisis period. The news about the crisis on the front pages of the Milli Gazete (pro-government), Cumhuriyet (opposition) and Türkiye newspapers (relatively more neutral), published on February 28 and March 1, 1997, were examined. The method of the study is Teun van Dijk's critical discourse analysis method. Newspaper news was analyzed at macro and micro levels in accordance with the critical discourse analysis method. How the legitimating or delegitimizing function of the news discourse was achieved was examined through elements such as news headlines, news introduction, word choice, use of photographs, and highlighting or ignoring. The results obtained from the analysis of the news show that, especially in periods of political crisis, the press becomes one of the legitimating or delegitimizing tools of the government. Milli Gazete, ignored the crisis and legitimized the government's rhetoric. Cumhuriyet, legitimized the views expressed by the MGK's military wing and delegitimized the rhetoric of the REFAHYOL government. Türkiye newspaper acknowledges the existence of a political crisis, but has presented its readers with a more constructive and conciliatory reporting approach to this crisis.

Anahtar Kelimeler

Legitimacy , Political Crisis , Turkish Press , February 28 Process , Stereotyping , Critical Discourse Analysis

Kaynakça

• Althusser, P. L. (1994) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. 4. Baskı. Çev. Yakup Alp & Mahmut Özışık. İletişim Yayınları. İstanbul.
• Ayverdi, İ. (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. (2.Baskı), Kubbealtı Yayınları: İstanbul.
• Bergen, P.L., Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası. (Çev. Vefa Saygın Öğütle), Paradigma Yayın- ları: İstanbul.
• Bilgin, K. R. (2020). Kriz Yönetimi: Kaçınılmazı Anlamak. Gazi Kitabevi: Ankara.
• Chomsky, N. & Herman, E. (2021) Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği. (Çev. Ender Adaboğ- lu. 3.Basım. bgst Yayınları. İstanbul.
• Çetin, H. (2003). Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyeti-Meşruiyetin İktidarı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt: 58 Sayı: 03. doi.org/10.1501/SBFder_0000001656.
• Çetin, H. (2008). İktidar ve Meşruiyet. (M.Türköne, Ed.), Siyaset (s. 35-69). Lotus Yayınları: Ankara.
• Dijk, van A.T. (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. (İçinden: Söylem ve İdeoloji). Ed. Çoban, Barış&Özaraslan, Zeynep. Çev. Nurcan Ateş. Su Yayınları. İstanbul.
• Dutucu, S. (2022). Kriz İletişimi: Siyasi Kriz Üzerine Düşünceler. Akademisyen Kitabevi: Ankara.
• Ferrarotti, F. (1987) “Legitimation, Representation and Power”. Current Sociology. Volume 35, Issue:2
• Gençay, Y. (2024). Türkiye’de 1991-2021 Yılları Arasında Yaşanan Siyasal Krizlerin Karşılaştırmalı Analizi. (Yayın No: 885981). [Doktora Tezi: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Hermann, C. F. (2008). Some Consequences of Crisis Which Limit the Viability of Organizations. (A. Boin Ed.), Crisis Management (Vol. 2). p. 61-82. Sage Publish: Los Angeles.
• Kantar, G., Gülay, İ., & Kılcı, H. (2018). Siyasal Krizler Karşısında Liderlerin Davranışları ve Ekonomiye Etkileri. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 5(1). 5-19. 342 Kapani, M. (1999). Politika Bilimine Giriş. (13. Basım). Bilgi Yayınevi: Ankara.
• Lipmann, W. (2020). Kamuoyu. (Çev. Orhun Doğuş Yılmaz). Kabalcı Yayınevi: İstanbul.
• McMullan, C. (1997). Crisis: When Does a Molehill Become a Mountain?. Disaster Prevention and Manage- ment. 6/1, 4-10.
• McQuail, D. (2009). McQuail’s Mass Communication Theory. 6th edition. Sage Published. USA.
• Neumann. E. N. (1998). Kamuoyu. (Çev. Murat Özkök). Dost Kitabevi: Ankara.
• Oktay, C. (2010). Siyaset Bilimi İncelemeleri. (5. Baskı). Alfa Yayınları: İstanbul.
• Okumuş, E. (2010). Meşruluğun Toplumsal Gerçekliği, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Özer, Ö. (2020). Haber Söylem İdeoloji Eleştirel Haber Çözümlemeleri. (3. Baskı). LiteraTürk Yayınları: Konya.
• Özer, Ö. (2022). Eleştirel Söylem Çözümlemesi: Haber Örnekleri Üzerinden Bir İnceleme. Etkileşim Dergisi. 9. 36-54. doi: 10.32739/etkilesim.2022.5.9.154.
• Schneider, C. (2000). The Constitutional Protection of Rights in Dworkin’s and Habermas’ Theories of De- mocracy. UCL Jurisprudence Review. P. 101-121. doi=10.1.1.473.6660&rep=rep1&type=pdf
• Schnopper, D. (2005). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde “Öteki” İle İlişki. (Çev. Ayşegül Sönmezay). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Weber, M. (2013). Bürokrasi ve Otorite. (Çev. Bahadır Akın). Adres Yayınları: Ankara.