Sosyal Medyada Kitle Psikolojisi ve Linç Kültürü

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 95 - 125, 31.12.2023

Mahmut Kutlu

https://doi.org/10.53281/kritik.1347651

Öz

Sosyal medya, ifade özgürlüğü, sosyalleşme ve katılım gibi olumlu gelişmelerin yanı sıra şiddet ve nefret söylemi gibi istenmeyen gelişmelere de sahne olmaktadır. Türkiye ve dünyanın birçok ülkesinde farklı etnik, siyasi, ideolojik ve dini kimlikler sosyal medyada linç edilmektedir. Küçümseme, nefret etme, dışlama, yabancılaştırma ve cezalandırma gibi olguların karşılığı olarak linç girişimi, sosyal medyada her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle linç olgusu, sosyal medya üzerine yapılan çalışmalarda önem arz etmektedir. Bu çalışma, hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelen sosyal medya platformlarında gerçekleşen linç olaylarının hangi öğelerle inşa edildiğini ve linç kültürünün yapı taşlarını saptamayı amaçlamaktadır. Linç olgusunun sosyal medyadaki görünümünün ele alındığı bu çalışmada, Twitter platformunda yaşanan “Luppo alan dayı” linç örneği üzerinde durulmaktadır. Linç olgusuna, büyük oranda etkisi olduğu düşünülen sosyal medyanın rolü göz önünde bulundurularak popüler kültürün etkisi çerçevesinden bakılmaktadır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden söylem analizi ve göstergebilimsel teknik çerçevesinde tasarlanarak, örnek olay incelemesi (vaka çalışması) üzerinden yürütülmüştür. Yapılan analizler sonucunda sosyal medyada lincin bir kültüre dönüştüğü tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya, Twitter, Kitle Psikolojisi, Linç Kültürü

Mass Psychology And Lynch Culture In Social Media

Öz

Social media is the scene of positive developments such as freedom of expression, socialization and participation, as well as undesirable developments such as violence and hate speech. In Turkey and in many countries of the world, different ethnic, political, ideological and religious identities are lynched on social media. The lynching attempt, which corresponds to the phenomena such as contempt, hatred, exclusion, alienation and punishment, is increasing day by day in social media. For this reason, the phenomenon of lynching is important in studies on social media. This study aims to determine the building blocks of the lynching culture and the elements of the lynching events that take place on social media platforms, which have become an inseparable part of life. In this study, in which the appearance of the lynching phenomenon in social media is discussed, the example of the "Luppo alan dayı" lynching on the Twitter platform is emphasized. Considering the role of social media, which is thought to be largely effective in the prevalence of the phenomenon of lynching, the concept is viewed from within the framework of the impact of mass psychology. The study was designed within the framework of discourse analysis and semiotic technique, which is one of the qualitative research methods, and carried out on a case study. As a result of the analysis, it has been determined that lynching in social media has turned into a culture.

Anahtar Kelimeler

Social Media, Twitter, Mass Psychology, Lynch Culture

Kaynakça

• Arendt, H. (2018). Şiddet üzerine (B. Peker, Çev.; 9. bs). İletişim Yayınları.
• Aronson, E., Wilson, T. D., & Akert, R. M. (2012). Sosyal psikoloji (O. Gündüz, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Baudrillard, J. (2019). Sessiz yığınların gölgesinde toplumsalın sonu (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Benjamin, W. (2014). Şiddetin eleştirisi üzerine. İçinde A. Çelebi (Ed.), Şiddetin Eleştirisi Üzerine (ss. 19-42). Metis Yayınları.
• Blumer, H. (1971). Kolektif davranış olarak sosyal problemler. Sosyal Sorunlar, 18(3), 298-306. https://doi.org/10.2307/799797
• Bora, T. (2011). Türkiye’nin linç rejimi. Birikim Yayınları.
• Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2008). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of Computer‐mediated Communication, 13(1), 210-230. https://doi.org:10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
• Campbell, C. (2020). Günah keçisi başkalarını suçlamanın tarihi (G. Kastamonulu, Çev.). İthaki Yayınları.
• Canetti, E. (2017). Kitle ve iktidar (G. Aygen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Christakis, N. A., & Fowler, J. H. (2012). Sosyal ağların şaşırtıcı gücü. Varlık Yayınları.
• Çomu, T., & Halaiqa, İ. (2014). Web içeriklerinin metin temelli çözümlemesi. İçinde M. Binark (Ed.), Yeni Medya Çalışmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri (ss. 26-88). Ayrıntı Yayınları.
• Eagleton, T. (2015). İdeoloji (M. Özcan, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Erdoğan,İ., & Alemdar, K. (2005). Popüler kültür ve iletişim. Erk Yayınları.
• Fairclough, N. (1985). Critical and Descriptive Goals in Discourse Analysis. Journal of Pragmatics, 9(6), 739-763. https://doi.org/10.1016/0378-2166(85)90002-5
• Fischer, G. N. (2010). Les concepts fondamentaux de la psychologie sociale-4ème édition. Hachette.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş (S. İrvan, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Freedman, J. L., Sears, D. O., & Carlsmith, J. M. (1998). Sosyal psikoloji (A. Dönmez, Çev.; 4. bs). İmge Kitabevi.
• Freud, S. (2020a). Kitle psikolojisi (Ş. Kamuran, Çev.). Cem Yayınevi.
• Freud, S. (2020b). Totem ve tabu (Ş. Birol, Çev.). Dorlion Yayınları.
• Freud, S. (2021). Kitle psikolojisi ve ego analizi (E. Yıldırım, Çev.). Oda Yayınları.
• Fromm, E. (1990). Sevginin ve şiddetin kaynağı (Y. Salman & N. İçten, Çev.; 5. bs). Payel Yayınevi.
• Gasset, O. (2003). Kitlelerin ayaklanışı (K. Karaşahin, Çev.). Babil Yayınları.
• Gerbaudo, P. (2013). Tweetler ve sokaklar: Sosyal medya ve günümüzün eylemciliği. Agora Kitaplığı.
• Han, B.C. (2016). Şiddetin topolojisi (D. Zaptçıoğlu, Çev.). Metis Yayınları.
• Hannerz, U. (1990). Media and culture. saturated by media (s.7n28). Carlssons.
• Hayes, N. (2016). Sosyal psikolojinin temelleri (E. Koca, S. Özyıldız, Y. Turna & O. Kavsıracı, Çev.). Atıf Yayınları.
• Hoffer, E. (2020). Kesin inançlılar kitle hareketlerinin doğası üzerine düşünceler (E. Günur, Çev.; 15. bs). Olvido Kitap.
• Karaduman, S. (2017). Eleştirel söylem çözümlemesinin eleştirel haber araştırmalarına katkısı ve sunduğu perspektif. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4(2), 31-46.
• Kawasaki, G. & Fitzpatrick, P. (2015). Sosyal medya sanatı. MediaCat.
• Le Bon, G. (2015). Kitleler psikolojisi (F. Z. Bayrak, Çev.). Hayat Yayınları.
• Maigret, E. (2014). Medya ve iletişim sosyolojisi (H. Yücel, Çev.). İletişim Yayınları.
• Özgür, A. (2007). Türkiye’de linç olgusu: Farklı gurupların linç ve toplumsal şiddet konusundaki düşünceleri [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü.
• Özmen, F. A. (2015). Gustave Le Bon ve Sigmund Freud'un ışığında kitle psikolojisi ve gezi hareketi'nin psíkolojisi. Alternatif Politika, 7(1), 183-206.
• Özutku, F., Çopur, H., Sığın, İ., İlter, K., Küçükyılmaz, M. M., & Arı, Y. (2014). Sosyal medyanın ABC‘si. Alfa Basım Yayım. Paker, M. (2006). Psiko-politik yüzleşmeler. Birikim Yayınları.
• Parsa, S., & Parsa, A. F. (2004). Göstergebilim çözümlemeleri. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. Say Yayınları.
• Rogers, E. M., & Chaffee, S. H. (1983). Communication as an academic discipline: A dialogue. Journal of Communication, 33(3), 18-30.
• Saussure, F. (1985). Genel dilbilim dersleri (B. Vardar, Çev.). Birey ve Toplum Yayınları.
• Sayımer, İ. (2014). Yeni medya araştırmaları: Kavramlar-uygulamalar-tartışmalar. Literatürk Academia.
• Sennett, R. (2020). Karakter aşınması. Ayrıntı Yayınları.
• Shirky, C. (2018). Sosyal medyanın politik gücü teknoloji, kamusal alan ve politik değişim. İçinde F. Aydoğan (Ed.), Yeni Medya Kuramları (ss. 157-172). Der Yayınları.
• Tarhan, N. (2010). Toplum psikolojisi: Sosyal şizofreniden toplumsal empatiye. Timaş Yayınları.
• Tilly, C. (2009). Kolektif şiddet siyaseti (S. Özel, Çev.). Phoenix Yayınevi.
• Toprak, A., Yıldırım, A., Aygül, E., Binark, M., Börekçi, S. & Çomu, T. (2009). Toplumsal paylaşım ağı Facebook: Görülüyorum öyleyse varım. Kalkedon Yayınları.
• Trend, D. (2007). Medyada şiddet efsanesi: Eleştirel bir giriş (G. Bostancı, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2021). Türkçe Sözlük. TDK. www.tdk.gov.tr
• van Dijk, T. A. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse & Society, 4(2), 249-283. https://doi.org/10.1177/0957926593004002006
• Virilio, P. (1998). Hız ve politika (M. Cansever, Çev.). Metis yayınları.
• Wodak, R., & Meyer, M. (2015). Eleştirel söylem çalışmaları yöntemleri. Sage.
• Yeni Çağ. (2020, Nisan 14). Luppo alan adamın dramı ortaya çıktı. Yeni Çağ Gazetesi. https://www.yenicaggazetesi.com.tr/luppo-alan-adamin-drami-ortaya-cikti- 275185h.htm
• Yeni Şafak. (2020, Nisan 16). Luppo alan adamın hikayesi uydurma çıktı: İşsiz değil ve iş yeri sahibi. Yeni Şafak Gazetesi. https://www.yenisafak.com/ekonomi/luppo- alan-adamin-hikayesi-uydurma-cikti-issiz-degil-ve-is-yeri-sahibi-3535152
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. bs). Seçkin Yayıncılık.