An Examination of Studies on “Social Media Literacy”: A Bibliometric Analysis

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 111 - 138, 17.07.2024

Bünyamin Uzun

Öz

Digital technologies have rapidly enabled social media networks to enter daily life. Today, the use of social media has become very common. Considering that social media, which has such widespread use, contains both opportunities and risks, social media literacy comes to the fore for an efficient and correct use. Because social media shapes people's social relations. Social media literacy includes the skills of being conscious, questioning and critical of the messages received by users and providing accurate communication while producing messages. As a matter of fact, these skills are a necessity for a correct and efficient use of social media. In this study, studies on social media literacy were examined. The study aims to present a bibliometric view of the studies on social media literacy. A total of 98 research articles on social media literacy in the Web of Science database were analyzed by bibliometric method. The data obtained within the scope of the study were mapped through Vosviewer software program. The 98 research articles were prepared by 272 researchers with co-authors and published in 71 different journals. One of the important results of the study is that 60% of the studies published on social media literacy were prepared by researchers from the fields of communication and psychology, while very few studies were conducted in the field of education. Another important result of the study is that important concepts for social media literacy such as social media education, social media behaviors and social media threats are the focus of very few studies.

Anahtar Kelimeler

Media Literacy, Social Media, Social Media Literacy, Web of Science, Bibliometric Method

Proje Numarası

Yok

“Sosyal Medya Okuryazarlığı” ile İlgili Çalışmaların İncelenmesi: Bir Bibliyometrik Analiz

Öz

Dijital teknolojiler, sosyal medya ağlarının gündelik yaşamda önemli bir yer kaplamasına olanak sağlamıştır. İnsanların yaşamda önemli bir yer tutan sosyal medyanın, olanakları ve riskleri de içinde barındırdığı düşünüldüğünde verimli ve doğru bir kullanım için sosyal medya okuryazarlığı ön plana çıkmaktadır. Çünkü sosyal medya, insanların sosyal ilişkilerini biçimlendirmektedir. Sosyal medya okuryazarlığı, kullanıcıların aldığı mesajlara karşı bilinçli, sorgulayan ve eleştirel yaklaşarak mesaj üretirken de doğru iletişim sağlama becerilerini kapsamaktadır. Nitekim bu beceriler doğru ve verimli bir sosyal medya kullanımı için bir zorunluluktur. Bu çalışmada sosyal medya okuryazarlığı konusunda yapılan çalışmalar incelenmiştir. Çalışma, sosyal medya okuryazarlığı konusunda yapılan araştırmaların bibliyometrik profilini sunmayı amaçlamaktadır. Web of Science veri tabanında yer alan sosyal medya okuryazarlığı konulu 98 araştırma makalesi bibliyometrik yöntemle incelenmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen veriler VoSviewer yazılım programı aracılığıyla haritalandırılmıştır. İncelenen 98 araştırma makalesi ortak yazarlarla birlikte 272 araştırmacı tarafından hazırlanmış ve 71 farklı dergide yayımlanmıştır. Çalışmanın önemli sonuçları arasında sosyal medya okuryazarlığı konusunda yayımlanan çalışmaların %60’ının iletişim ve psikoloji alanından araştırmacılar tarafından hazırlanırken eğitim alanından araştırmacıların oldukça az çalışma yapması yer almaktadır. Çalışmanın en önemli sonuçlarından bir diğeri de sosyal medya eğitimi, sosyal medya davranışları ve sosyal medya tehditleri gibi sosyal medya okuryazarlığı için önemli kavramların odağını oluşturduğu çalışmaların yetersiz olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Medya Okuryazarlığı, Sosyal Medya, Sosyal Medya Okuryazarlığı, Web Of Science, Bibliyometrik Yöntem

Etik Beyan

Çalışma etik kurul onayı gerektirmeyen bir çalışmadır. Çalışmada akademik etik ve ilkelere uyulmuştur.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Ata, R., & Yıldırım, K. (2016). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlığı dersi kapsamında internet ve sosyal medya kullanımları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 581-602.
• Avşar, Z. (2013). Medya Okuryazarlığı. İletişim ve Diplomasi, (2), 5-17.
• Biçel, Ç. (2012). “Dijital Toplumda Deneyim ve Sosyal Medya Belleği”. P. M. Yelsalı Parmaksız, (Ed.). Neye Yarar Hatıralar? Bellek ve Siyaset Çalınmaları. İçinde (s. 47-78). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Castells, M. (2016). İletişimin gücü. (Çev: E. Kılıç). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Chadegani, A. A., Salehi, H., Yunus, M., Farhadi, H., Fooladi, M., Farhadi, M. ve Ebrahim, N. A. (2013), A Comparison Between Two Main Academic Literatüre Collections: Web Of Science And Scopus Data Bases, Asian Social Science, 9(5), s.18-26.
• Chen, C. (2017), Science Mapping: A Systematic Review Of The Literatüre, Journal of Data and Information Science, 2(2), 1-40.
• Chen, H., Jiang, W., Yang, Y., Yang, Y. ve Man, X. (2015), Global Trends Of Municipal Solid Waste Research From 1997 To 2014 Using Bibliometric Analysis, Journal of The Air & Waste Management Association, 65(10), 1161-1170.
• Cho, H., Cannon, J., Lopez, R., & Li, W. (2024). Social media literacy: A conceptual framework. New Media & Society, 26(2), 941-960. https://doi.org/10.1177/14614448211068530
• Çelik, T. (2019). Teknoloji ve medya okuryazarı vatandaş yetiştirme sürecinde öğrencilerin sosyal medya algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi. International Journal of Scholars in Education, 2(1), 40-57.
• Çimen, Ü. (2020). Yöndeşen medyayı doğru algılama bağlamında medya okuryazarlığı eğitimi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 10(1), 117-137.
• Daneels, R. & Vanwynsberghe, H. (2017). Mediating social media use: Connecting parents’ mediation strategies and social media literacy. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 11(3), 1-13. https://doi.org/10.5817/CP2017-3-5
• Demir, Y., & Öztürk, M. (2023). Tarihsel süreçte “çevrimiçi taciz”: Bibliyometrik bir analiz. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 939-953. https://doi.org/10.11616/asbi.1265610
• Durak, H., & Seferoğlu, S. S. (2016). Türkiye'de Sosyal Medya Okuryazarlığı Ve Sosyal Ağ Kullanım Örüntülerinin İncelenmesi. Journal of International Social Research, 9(46).
• Festl, R. (2021). Social media literacy & adolescent social online behavior in Germany. Journal of Children and Media, 15(2), 249-271. https://doi.org/10.1080/17482798.2020.1770110
• Fuchs, C. (2014). Sosyal medya eleştirel bir giriş. (Çev: D. Saraçoğlu ve Ġ. Kalaycı). Ankara: NotaBene Yayınları.
• Gordon, C. S., Rodgers, R. F., Slater, A. E., McLean, S. A., Jarman, H. K., & Paxton, S. J. (2020). A cluster randomized controlled trial of the SoMe social media literacy body image and wellbeing program for adolescent boys and girls: Study protocol. Body & Image, 33, 27-37. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2020.02.003
• Hasanli, A. (2023). Social Media Literacy Level of Students in Primary Schools: A Case of Baku City. Khazar Journal of Humanities and Social Sciences, 26(2), 99-121. https://doi.org/10.5782/2223-2621.2023.26.2.99
• Hobbs, R. (2010b). Dijital Çağda Medya Okuryazarlığını Yeniden Tanımlamak, (Çev: F. Yıldız), Erciyes İletişim Dergisi, 87-95.
• Irak, D. Ve Yazıcıoğlu, O. (2012). Türkiye ve sosyal medya. İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Kahraman, M. (2014). Sosyal medya 101 2.0 pazarlamacılar için sosyal medyaya giriş. İstanbul: MediaCat Kitapları.
• Karaa, I. E., & Kugu, T. D. (2016). Determining advanced and basic financial literacy relations and overconfidence, and ınformative social media association of university students in Turkey. Educational Sciences: Theory and Practice, 16(6), 1865-1891. 10.12738/estp.2016.6.0415
• Karaboğa, M. T. (2019). Dijital medya okuryazarlığında anne ve baba eğitimi. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 2040-2073. https://doi.org/10.26466/opus.601942
• Karadoğan Doruk, E., Çavdar, D. ve Okumuş, M. (2014). “Sosyal Medya Kullanıcılarının Sanal ve Gerçek Hayattaki Protestolara Katılma Durumlarının Karşılattırılması ve Sanal Protestoların Kullanıcı Algısı Bakımından Etkililiği”. M. Demir (Der.). Yeni medya üzerine İçinde (s. 213-342), Konya: Literatürk Yayınları.
• Karaduman, S. (2019). Yeni medya okuryazarlığı: Yeni beceriler/olanaklar/riskler. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 683-700.
• Kartal, O. Y., Yazgan, A. D., & Kıncal, R. Y. (2017). Bilişim çağında sosyal sermayenin yeni belirleyicileri: dijital uçurum ve sosyal medyaokuryazarlığı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 353-373.
• Kılıç, O. H. T., Anıl, M., Göksu, M. G., Varol, U., Güvendi, G., Haytabey, B., Çoban, İ. & Mete, B. D. (2021). Medical Faculty Students' Attitudes, Behaviors and ID Beliefs About Covid-19 Pandemic. Journal of Dr. Behcet Uz Children's Hospital, 11(1), 57-65. 10.5222/buchd.2021.87360
• Kırık, A. M. (2014). “Sosyal medya-tv etkileşimi bağlamında twitter bazlı reyting ölçümlemesi”. M. Demir (Der.). Yeni Medya Üzerine… Vol.2. İçinde (s. 271-309). Konya: Literatürk Yayınları.
• Li, K., Rollins, J. ve Yan, E. (2018), Web of science use in published research and review papers 1997–2017: a selective, dynamic, cross-domain, content-based analysis, Scientometrics, 115(1), s.1-20.
• Livingstone, S. (2010). Media literacy and the challenge of new information and communication technologies. The Communication Review, 7(1), 3-14. https://doi.org/10.1080/10714420490280152
• Livingstone, S. (2014). Developing social media literacy: How children learn to interpret risky opportunities on social network sites. Communıcatıons-European Journal Of Communıcatıon Research, 39(3), 283-303. https://doi.org/10.1515/commun-2014-0113
• McLean, S. A., Wertheim, E. H., Masters, J., & Paxton, S. J. (2017). A pilot evaluation of a social media literacy intervention to reduce risk factors for eating disorders. International Journal of Eating Disorders, 50(7), 847-851. https://doi.org/10.1002/eat.22708
• Morozov, E. (2019). Twitter’dan sonra bir tarih kaldı mı? sanal ağ yanılsaması. (Çev: M. Tekin). İstanbul: Açılım Kitap.
• Nagle, J. (2018). Twitter, cyber-violence, and the need for a critical social media literacy in teacher education: A review of the literature. Teaching And Teacher Education, 76, 86-94. https://doi.org/10.1016/j.tate.2018.08.014
• Newman, M. J. (2015). Image and identity: Media literacy for young adult Instagram users. Visual Inquiry: Learning & Teaching Art, 4(3), 221-227. https://doi.org/10.1386/vi.4.3.221_1
• Öztürk, M., & Demir, Y. (2023). Bilgilendirme ve kaos arasında: afet yönetiminde medyanın rolüne yönelik bibliyometrik bir analiz. TRT Akademi, 8(18), 506-527. https://doi.org/10.37679/trta.1270615
• Paxton, S. J., McLean, S. A., & Rodgers, R. F. (2022). “My critical filter buffers your app filter”: Social media literacy as a protective factor for body image. Body & Image, 40, 158-164. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2021.12.009
• Polanco-Levicán, K., & Salvo-Garrido, S. (2022). Understanding social media literacy: A systematic review of the concept and its competences. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(14), 8807. https://doi.org/10.3390/ijerph19148807
• Rodrigues, S. P., Van Eck, N. ve Waltman, L. (2014), Mapping patient safety: a largescale literature review using bibliometric visualisation techniques, BMJ Open, 4, e004468 RTÜK (2024). Medya okuryazarlığı nedir?. Erişim Tarihi: 02.05.2024. https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/menu_goster.php?Guid=B7AA7732-1593-4B32-BDE5-D76E64C2A5FA&MenuId=2
• Sezgin, A. A., & Ünal, S. (2022). Sosyal medya okuryazarlığı çerçevesindeki yeni kavramlar üzerine bir haritalandırma çalışması. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(Dijitalleşme), 93-107. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1121223
• Tamplin, N. C., McLean, S. A., & Paxton, S. J. (2018). Social media literacy protects against the negative impact of exposure to appearance ideal social media images in young adult women but not men. Body & Image, 26, 29-37. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2018.05.003
• Tokgöz, O. (2013). Temel gazetecilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Tran‐Duong, Q. H., & Vo‐Thi, N. T. (2023). The influence of social media literacy on student engagement in online learning. Journal of Computer Assisted Learning, 39(6), 1888-1901. https://doi.org/10.1111/jcal.12849
• Üztemur, S., & Dinç, E. (2020). Medya okuryazarlığı bağlamında ortaokul öğrencilerinin sosyal medya algıları: bir metafor çalışması. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 6(1), 92-103. https://doi.org/10.34137/jilses.698764
• Van Eck, N. J. ve Waltman, L. (2017), Citation-based clustering of publications using citnetexplorer and Vosviewer, Scientometrics, 111, s.1053-1070.
• Van Eck, N. J., & Waltman, L. (2014). “Visualizing bibliometric networks”. Y. Fing, R. Rousseau ve D. Wolfram (Ed.). Measuring Scholarly Impact: Methods and Practice. İçinde (s. 285-320). Cham: Springer International Publishing.
• Van Eck, N. ve Waltman, L. (2010), Software survey: Vosviewer, a computer program for bibliometric mapping, Scientometrics, 84(2), s.523-538.
• Vanwynsberghe, H., & Verdegem, P. (2013). Integrating social media in education. CLCWeb-Comparatıve Lıterature and Culture, 15(3). https://doi.org/10.7771/1481-4374.2247
• Vanwynsberghe, H., Boudry, E., & Verdegem, P. (2015). The impact of parenting styles on the development of social media literacy. Tıjdschrıft Voor Communıcatıewetenschap, 43(1), 84-+.
• Wallin, J. (2005). Bibliometric methods: Pitfalls and possibilities. Basic and Clinical Pharmacology and Toxicology, 97(5), 261-275.
• We are Social. (2024). Digital 2024 Reports. Erişim Tarihi: 29.04.2024. https://wearesocial.com/uk/blog/2024/01/digital-2024-5-billion-social-media-users/
• Yardım, G. ve Uzun, B. (2023). “Sosyal medyada dijital ebeveynlik ve sharenting”. B. Ayhan ve E. Baloğlu (Ed.). Çocuk ve Medya. İçinde (ss. 151-180). Konya: Tablet Yayınları.
• Yılmazel, G. (2021). Orthorexia tendency and social media addiction among candidate doctors and nurses. Perspectives in Psychiatric Care, 57(4), 1846-1852. https://doi.org/10.1111/ppc.12758
• Yılmazel, G., & Bozdoğan, S. (2020). Limited health literacy increases the risk of orthorexia nervosa among urban schoolteachers. Universa Medicina. 39(3), 162-170. 10.18051/UnivMed.2020.v39.162-170
• Ziapour, A., Malekzadeh, R., Darabi, F., Yıldırım, M., Montazeri, N., Kianipour, N., & Nejhaddadgar, N. (2024). The role of social media literacy in infodemic management: a systematic review. Frontiers in Digital Health, 6, 1277499. https://doi.org/10.3389/fdgth.2024.1277499