Türk ve Batı Sanatında Annelik ve Gebelik Olgularının Karşılaştırılması

Yıl 2024, , 193 - 212, 28.12.2024

Melike Nükte Dinçer

https://doi.org/10.51118/konsan.2024.49

Öz

Gebelik ve annelik sanatın ilk dönemlerinden beri karşımıza çıkan olgulardır. Bu olguların yüzyıllar boyunca birçok sanatçıya ilham verdiği görülmektedir. Bu durum Batı sanatında ilk olarak Meryem Ana ve bebek İsa tasvirleriyle karşımıza çıkmaktadır. Türk sanatında ise özellikle Cumhuriyet Döneminden sonra anneliğin kutsallığı üzerinden ifade bulmuştur. Orta Çağ’da kadının en önemli görevinin iyi bir eş ve iyi bir anne olmak olduğu düşünüldüğü için, yapılan birçok eserde anne çocuk ve gebelik imgelerine sıklıkla rastlanmaktadır. Batı sanatının aksine Türk sanatında annelik olgusunu ele alan sanatçıların gebelik sürecini daha az işlediği ve hatta neredeyse görmezden geldiği söylenebilir. Bu durumun hem dini hem de kültürel inançlarla bir bağlantısı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Hamileliğin özellikle cinsellikle bağlantısının olması ve Türk toplumunda cinselliğin tabu haline gelmesi, gebelik olgusunu Türk sanatında daha az karşımıza çıkarmaktadır. Batı sanatında gördüğümüz cesur gebelik imgeleri, Türk sanatında yerini anneliğin kutsallığına ve bereketine bırakmıştır. Çalışma kapsamında Batı ve Türk sanatında kadın imgesinin annelik sürecini ele alan sanatçılar ve eserleri incelenmiştir. Yapılan karşılaştırmada her iki sanatta da öncelikle annelik kavramının sosyo-kültürel bakış açısıyla eserlere yansıdığı görülmektedir. Batı sanatında günümüze yaklaştıkça özellikle anneliği ve gebelik sürecini deneyimleyen kadın sanatçılar, süreci daha şeffaf bir biçimde izleyiciye sunmuştur. Türk sanatında ise gebelik sürecinden ziyade anneliğin yaşadığı zorluklara ve yüklenen sorumluluklara değinilmiştir. Araştırmanın genel akışında toplumun kadına biçtiği rollerin eleştirisi ve bu durumun görsel yansımalarının ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Annelik, Gebelik, Çocuk, Türk Sanatı, Batı Sanatı.

Comparison of Moterhood and Pregnancy in Turkish and Western Art

Öz

Pregnancy and motherhood are phenomena that we have encountered since the early periods of art. It can be seen that these facts have inspired many artists over the centuries. This situation first appears in Western art with depictions of the Virgin Mary and the baby Jesus. In Turkish art, especially after the Republic period, it found expression through the sanctity of motherhood. Since it was thought that the most important duty of a woman in the Middle Ages was to be a good wife and a good mother, images of mother, child and pregnancy are frequently encountered in many works. It can be said that, unlike Western art, artists who deal with the phenomenon of motherhood in Turkish art deal less with the pregnancy process and even almost ignore it. It would not be wrong to say that this situation has a connection with both religious and cultural beliefs. The fact that pregnancy is particularly linked to sexuality and sexuality has become a taboo in Turkish society makes the phenomenon of pregnancy appear less frequently in Turkish art. The bold pregnancy images we see in Western art have been replaced by the sanctity and abundance of mothers in Turkish art. Within the scope of the study, artists and their works dealing with the motherhood process of the female image in Western and Turkish art were examined. In the comparison, it is seen that in both arts, the concept of motherhood is reflected in the works from a sociocultural perspective. As we get closer to the present day in Western art, female artists, especially those who experience motherhood and pregnancy, have presented the process to the audience in a more open way. In Turkish art, the difficulties experienced and the responsibilities of motherhood are touched upon, rather than the pregnancy process. In the general flow of the research, it is aimed to criticize the roles that society assigns to women and to reveal the visual reflections of this situation.

Anahtar Kelimeler

Motherhood, Pregnancy, Child, Turkish Art, Western Art.

Kaynakça

• Anillo, C. (2017). Love and Suffering in Pablo Picasso’s Mother and Child, (Elektronik Sürüm).
• Aronberg Lavin, M. (1992). Piero Della Francesca. Şikago: The University of Chicago Press.
• Chatzoudas Menteşeoğlu, Ç. (2021). Kadın Sanatçıların Gözünden Resimde Annelik Teması, 5, 60-80.
• Ecevit M., Karkıner N., (2012). Neşet Günal’ın İzinde Türk Resminde Tarımda Kadın İmgesi: Sosyolojik Bir Çözümleme, Folklor/Edebiyat Dergisi, 18 (69), 207-243. Erişim: 7.11.2023, DergiPark.
• Figes, L. (2020). Portraying pregnancy: from prehistoric art to Jacobean portraiture, (Elektronik Sürüm).
• Hubbard, S. (2007). The Independent Great Art Series, Independent, (Elektronik Sürüm).
• İmre, G. (2019). Paleolitik çağda Ay Takvimi kullanıldığına dair arkeolojik kanıtlar, (Elektronik Sürüm).
• Kaymakçı, G. N. (2022). Oya Katoğlu’nun Eserlerindeki Kadın İmgesi Üzerine Bir Değerlendirme, Akademik İncelemeler Dergisi 17 (2), 131-153. Erişim Tarihi: 15.11.2023, DergiPark.
• Kılıç Gündüz, Y. (2021). Toplumsal Gerçekçilik Ve Çağdaş Türk Resmi Perspektifinde Öyküleyici Yorumlarıyla Neş’e Erdok, SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 11 (28), 1028-1051. Erişim: 28.11.2023, DergiPark.
• Köker, Y. (2023). 20 Temmuz 1939: Feminist Sanatçı Judy Chicago Doğdu, (Elektronik Sürüm).
• Millar, O. (1963). Marcus Gheeraerts The Younger: A Sequel Through Inscriptions, (Elektronik Sürüm), The Berlington Magazine, 105, 533-541.
• Miller, H. E. (2017). A Partner İn Their Suffering: Gustav Klimt’s Empowered Figure İn Hope II., Brigham Young University.
• Shirmer. (1996). Frida Kahlo Masterpieces. Almanya: Schirmer/Mosel Verlag GmbH.
• Tekin, A. (2019). Paleolitik Çağ’ın Kadın Figürinleri, (Elektronik Sürüm), Gorgon Kültür ve Tarih Araştırma Dergisi, 6, 51-66.
• Tompson Wylder, V. D. (2018). I Am My Body: On Judy Chicagos’s Birth Project. (Elektronik Sürüm).
• Üstel Arı, B. B. (2019). Geçmişten Güncele Venüs, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 8 (55) , 321-330. Erişim: 3.11.2023, Sobiad.
• Zengin, M. (2021). 20. Yüzyılın Başından Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuna Avrupa Resim Sanatında Annelik İmgesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.