KÜTAHYA VAHİD PAŞA YAZMA ESERLER KÜTÜPHANESİ’NE ERGUNİYYE MEVLEVİHANESİNDEN GELEN ESERLERDEN ÜÇ CİLT ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 1, 42 - 65, 28.12.2018

Latife Durmuş

Öz

            Bu çalışmamızda, Kütahya Vahîd Paşa
Yazma Eser Kütüphanesi'ne Erguniyye Mevlevîhânesi'nden gelen eserlerden üç cilt
örneğini incelemeyi hedefledik.

            Mevlânâ'nın oğlu Sultan Veled'in
torunu olan Celâleddin Ergun Çelebi, Selçuklu kumandanı İmâdüddin Hazer Dinârî'nin
Germiyanoğulları Beyliğinin merkezi olan Kütahya'da  inşâ ettirdiği ilk mevlevîhâne kabul edilen
mescidin postnişîni olmuştur. Önce Celâleddin Ergun Çelebi'nin daha sonra diğer
postnişinlerin buraya defnedilmesiyle mescid, Ergun Çelebi Türbesine dönüşmüş,
kuzeyine de semâhâne inşâ edilip Mevlevîhâne'nin ilk kuruluşu gerçekleşmiş ve
kendi adıyla anılmıştır. Kütüphaneye ismini veren 1809'da Dışişleri
Bakanlığından azledilerek iki sene Kütahya'ya sürgüne gönderilen Vahîd Paşa ise
1812'de kütüphanesini kurmuştur. Görevi dolayısı ile bulunduğu yerlerden
kitaplar göndererek kütüphanesini zenginleştirmiştir. Kuruluş katoloğunda dokuz
yüz kitap tespit edilen kütüphanedeki eserler kısa sürede bin iki yüz cilde
ulaşmıştır. Erguniyye Mevlevîhânesi ve Molla Bey Kur'an Kursu kitaplıklarındaki
yazma eserlerin de ilavesiyle bu sayı daha da artmıştır. Kütüphanede bulunan
3242 yazma eser, konuları ve cilt özellikleri açısından Anadolu Selçuklu'dan
Osmanlı'ya uzanan zengin bir koleksiyona sahiptir. Bu koleksiyondan
araştırmamıza konu olan Erguniyye Mevlevîhanesi'nden gelen eserlerden üç
tanesinin katolog bilgilerini inceleyip resimledikten sonra şemse, zencirek,
köşebent ve mikleplerini tezyinatları açısından sınıflandırmaya çalıştık.
Ketebe tarihleri belli olmayan bu eserleri başka kütüphanelerde bulunan benzer
cilt özelliğine sahip eserlerle kıyaslayarak dönem özelliklerini ortaya koymaya
ve tarihlendirmeye gayret ettik.

Anahtar Kelimeler

Kütahya Vahîd Paşa Yazma Eser Kütüphanesi, Erguniyye Mevlevîhânesi, Cilt, Yazma Eser

Kaynakça

• ARITAN, A. S. , Konya Dışındaki Müze ve kütüphanelerinde Bulunan Selçuklu ve Selçuklu Üslubu Taşıyan CildKapakları,Yayınlanmamış Doktora tezi,Konya 1992.
• ------------------- , '' Ciltçilik '',T.D.V.İslamAnsiklopedisi,C.7,İstanbul 1993, s.551.
• -------------------, "Anadolu Selçuklu Cilt San'atının Özellikleri", I-II Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, Konya 1993, s.181.
• ------------------- , "Selçuklu Cildi'nin Osmanlı Cildine Etkileri", V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyum Kitabı, 19-20 Nisan, Ankara 2001, s.30.
• -------------------, “Selçuklu Cildlerinde İmzalar”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, Bildiriler, C.1, Konya 2001, s.39-42.
• -------------------, “Anadolu Selçuklu Cilt Sanatı,Türkler,C.VII.,Ankara 2002,s.933.
• -------------------,''Anadolu Selçuklu ve Bu Üslubu Taşıyan Cildlerde Zencirek Tipolojsi Denemesi'', İSTEM, S.1, Konya 2003, s. 90. -------------------, “Türk CildSan’atı”,Türk Kitap Medeniyeti, İstanbul 2009, s.64.
• ARSEVEN, C.,E. , ‘Cilt’, San’at Ansiklopedisi, C.I, İstanbul 1975, s.341.
• BİNARK, İ. , Eski Kitapçılık Sanatlarımız, Ankara 1975, s.1.
• BLOOM, J. M. , Kağıda İşlenen Uygarlık, İstanbul , 2003, s.55-58.
• ''Cilt '',Türk Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1963,C. XI, s.2.
• CUNBUR, M. , “Türklerde Cilt San’atı” , Türk Dünyası El Kitabı, C.II, Ankara 1992, s.453.
• ÇELİK, A. ,''Kütahya Vahid Paşa İl Halk Kütüphanesi ve Temel İslam Bilimleri ile ilgili Bazı Yazma Eserler'',Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,c.I.,S.1,Aralık 2000,s.18.
• ÇIĞ, K. , Türk Kitap Kapları, Ankara 1953,s.8.
• ÇİFTCİOĞLU, İ. , ''Ergun Çeleb'nin Yaşadığı Dönem: Siyasî, Sosyal ve İlmî Ortam'', Ergun Çelebi ve Kütahya Mevlevîliği Sempozyum Kitabı, 23-25 Ekim 2014, Kütahya 2015, s. 69-70.
• DÖRTBUDAK, M. V. , ''Erguniye Mevlevîhânesi'nin Tarihi açıdan değerlendirilmesi'', Ergun Çelebi ve Kütahya Mevlevîliği Sempozyum Kitabı, 23-25 Ekim 2014, Kütahya 2015, s. 139.
• EBERHARD, W. , Çin Tarihi, Ankara 1987.
• ÖZEN, M. E. , Türk Cilt Sanatı, Ankara 1998.
• ÖZÖNDER, H.,Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü, Konya 2003.
• TANINDI, Z. , ''Kitap ve Cildi'', Osmanlı Uygarlığı Ansiklopedisi, (Haz. H. İnalcık- G. Renda), C.2, Ankara 2002, s. 842.
• TANINDI, Z. , '' Cilt '',Eczacıbaşı San'at Ansiklopedisi, C.1, s.347.
• TAŞKIN, M. “Vahîd Paşa ve Kütüphanesi”, Yedi İklim Dergisi, Kasım 1995, Sayı 68, s. 86-87.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. , (Bizans ve Selçukiylerle Germiyan ve Osman Oğulları Zamanında) Kütahya Şehri, Devlet Matbaası, İstanbul,1932, s.129-130
• YETKİN, S. K. , İslâm Mimârîsi, Ankara 1959.
• YILDIRIM, N. , '' Seyf-i Fergânî'', T.D.V.İslam Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul 2009, s. 27.
• Kütahya Vahid Paşa Yazma Eser Kütüphane Müdür Vekili Halil Kahraman'dan 23/01/2017 tarihinde alınan bilgiler.