Kültürel İfadelerin Arayışında: Selçuklu Seramik Sanatında Form ve Süsleme

Yıl 2023, Sayı: 6, 69 - 83, 29.12.2023

Onurcan Erdal

https://doi.org/10.51118/konsan.2023.25

Öz

Tarihin akışını yakından takip etmemizi sağlayan, bir halkın veya medeniyetin karakterini yansıtan vazgeçilmez değerlerden biri süsleme geleneğidir. Süslemede motif, kalıp ve üslupları bilmek, süslemenin işlevsel formlarla ilişkisini anlamak önemlidir. Süslemeyi oluşturan öğelerin tasarımda doğru bir şekilde organize edilmesi gerekmektedir. Süslemeyi anlamanın en iyi yolu her ayrıntıyı önce tek başına, sonra bütünle ilişkili olarak analiz etmektir. Süsleme geleneği içinde belki de en az karşılaşılan ve anlaşılan sınıflandırma tasarım tipolojisi ile ilgilidir.
Selçuklu seramik sanatı form ve süsleme alanlarında geçirdiği evreler ile seramik sanatı adına önemli bir konuma sahiptir. Her ne kadar önemi günümüzde farklı disiplinlerde araştırmacıların konusu olmuş ve vurgulanmış olsa da bu dönemin seramikleri detaylı bir değerlendirme ve inceleme sürecinden uzak kalmış ve hak ettiği değeri bulamamıştır. Çalışmanın amacı, Selçuklu açık formlu seramikleri üzerindeki süsleme tasarımlarını tipolojik olarak sınıflandırarak bu önemli sanatsal geleneğin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunmak olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Seramik Sanatı, Form, İşlev, Süsleme, Tasarım.

In Search of Cultural Expressions: Form and Ornament in Seljuk Ceramic Art

Öz

One of the indispensable values that allows us to follow the course of history closely and reflects the character of a people or civilization is the tradition of ornamentation. It is important to know the motifs, patterns and styles in ornament and to understand the relationship of ornamentation with functional forms. The elements that make up the ornament must be properly organized in the design. The best way to understand ornamentation is to analyze each detail individually, then in relation to the whole. Perhaps the least encountered and understood classification within the ornamental tradition is related to design typology. Seljuk ceramic art has an important position in the name of ceramic art with the phases it went through in the fields of form and ornamentation. Although its importance has been the subject of researchers in different disciplines and has been emphasized today, the ceramics of this period have remained far from a detailed evaluation and examination process and have not found the value they deserve. The aim of the study was to contribute to a better understanding of this important artistic tradition by typologically classifying the ornamental designs on Seljuk open-form ceramics.

Anahtar Kelimeler

Seljuk Ceramic Art, Form, Function, Ornament

Kaynakça

• Alami, M. H. (2011). Art and Architecture in the Islamic Tradition. Aesthetics, Politics and Desire in Early Islam. London: I.B.Tauris & Co Ltd.
• Allan, J. W. (1991). Ashmolean-Christie’s Handbooks-Islamic Ceramics. Oxford: Ashmolean Museum.
• Alp, Ö. K. (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel Sembollere Giriş. Ankara: Eflatun Yayınevi.
• Aslan, Y. (2021). Daire Simgesi ve Kutsal Bağlantıları Üzerine: Manevi Temelde Aşkın Bir Üretim. Sanat Tarihi Dergisi, 30/2, 1191-1219.
• Atıl, E. (1971). Exhibition of 2500 Years of Persian Art. Washington: Smithsonian Institution.
• Atıl, E. (1973). Freer Gallery of Art. Ceramics from the World of Islam. Washington: Smithsonian Institution.
• Atıl, E., Chase, W. T., Jett, P. (1985). “Islamic Metalwork” In the Freer Gallery of Art. Washington: Smithsonian Institution.
• Avşar, L., Avşar, M. (2017). Selçuklu Seramik Sanatında Kalıp Kabartma. Konya: Kömen Yayınları.
• Avşar, L., Avşar, M. E. (2019). Yüzeysel Seramik Süslemelerin Sanatsal Değerlendirmesine Yönelik Yeni Kriterler. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 22-36.
• Blair, S. (2020). Picturing Violence in the Islamic Lands. (Edited by Matthew S. Gordon). The Cambridge World History of Violence, Cambridge University Press, 576-600.
• Bozkurt, N. (1993). Çadır. TDV İslâm Ansiklopedisi, 8, 158-162.
• Bulat, M. (2010). Form ve Kompozisyon. Sanat Dergisi, 12, 73-78.
• Canby, R. S., Beyazit, D., Rugiadi, M., & Peacock, A.C.S. (2016). “Court and Cosmos” The Great Age of the Seljuqs. London: Yale University Press.
• Dimand, M. S. (1930). A Handbook of Mohammedan Decorative Arts. New York: The Metropolitan Museum of Art. Eroğlu, Ö. (2016). İslam Sanatı. İstanbul: Tekhne Yayınları.
• Grabar, O. (1978). The Formation of Islamic Art (3th Edition). New Haven and London: Yale University Press.
• Grube, E. J. (1966). O Mundo da Arte - Mundo Islâmico. Nova York: Museu Metropolitano de Arte.
• Hattstein, M., Delius, D. (2004). Islam Art and Architecture. Königswinter: Könemann.
• Hillenbrand, R. (1994). The Art of the Saljuqs in Iran and Anatolia. California: Mazda Publishers.
• Hillenbrand, R. (1995). “Images of Authority on Kashan Lustreware”, in Islamic Art in the Ashmolean Museum. Oxford Studies in Islamic Art, Part I, X, 167-198.
• Jenkins, M. (1983). Islamic Pottery A Brief History. The Metropolitan Museum of Art Bulletin/Spring.
• Lane, A. (1958). Early Islamic Pottery-Mesopotamia, Egypt and Persia. London: Faber and Faber.
• Lukonin, V., Ivanov, A. (2018). The Lost Treasure Persian Art. New York: Parkstone Press International.
• Mansouri, S., Kakhaki, A. S., Shateri, M. (2016). An Investigation of the Impact of Baghdad and Seljuk Miniature Painting Schools on Minai Wares. Iranian Journal Of Archaeological Studies, 7, 67-83.
• McClary, R. P. (2017). A New Approach to Minai Wares: Chronology and Decoration. Persica, 1-20. Necipoğlu, G., Payne, A. (2016). Histories of Ornament from Global Local. Oxford: Princeton University Press.
• Önder, A. M. (2019). Seramik Sanatında Form Oluşumları ve Çağdaş Türk Seramik Sanatçılarının Eserlerinden Örnekler. Journal of Konya Art, 2, 53-65.
• Öney, G., Çobanlı, Z. (2007). Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Pancaroğlu, O. (2007). Perpetual Glory Medieval Islamic Ceramics From the Harvey B. Plotnick Collection. New Haven and London: Yale University Press.
• Redgrave, G. R. (1884). Outlines of Historic Ornament. London: Chapman and Hall Limited.
• Soucek, P. P. (1994). Decoration. Encyclopaedia Iranica, VII/2, 159-197.
• Spelz, A. (1923). Styles of Ornament. Chicago: Regan Publishing Corporation.
• Trilling, J. (2001). The Language of Ornament. London, Thames &Hudson Ltd.
• Watson, O. (2004). Ceramics from Islamic Lands Kuwait National Museum The Al-Sabah Collection. London: Thames & Hudson
• Wenley, A. G. (1960). Medieval Near Eastern Ceramic in the Freer Gallery of Art. Washington: Freer Gallery of Art.