Musical Stage Works Featuring Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî

Yıl 2023, Sayı: 6, 101 - 114, 29.12.2023

İbrahim Şevket Güleç

https://doi.org/10.51118/konsan.2023.27

Öz

Mevlâna Celaleddin-i Rumi, a revered Muslim poet and mystic from the 13th century, lived during a tumultuous period marked by Mongol invasions. His works, deeply influenced by the sociopolitical climate of his time, aimed to alleviate tensions within Islam, reconcile disparate ethnic communities and world religions, and foster international peace. This text is a comprehensive review of four musical stage works that draw inspiration from Mevlâna’s life and teachings. The data for this review was meticulously gathered from various sources, including the archives of the State Opera and Ballet, newspapers, magazines, and electronic indexes. The musical works analyzed in this review include three oratorios and one ballet, each of which encapsulates elements of Mevlâna’s philosophy, his poignant poems, and significant events from his life. The composers’ perspectives on their own works are also discussed, providing a deeper understanding of their creative process and the interpretation of Mevlâna’s teachings. The year 2023 holds special significance as it has been declared the Mevlâna Year by the Turkish Presidency, marking the 750th death anniversary of this influential figure. This review aims to contribute to the ongoing research on Mevlâna, serving as a valuable reference for future studies. It underscores the enduring relevance of Mevlâna’s teachings, as reflected in these musical works, and their potential to bridge cultural and religious divides. The universal appeal of Mevlâna’s philosophy, articulated through the language of music, reaffirms his legacy as a symbol of unity and peace.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ Celâleddin Rûmî, Ali Doğan Sinangil, Mustafa Erdoğan, Can Atilla

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’yi Konu Alan Müzikli Sahne Yapıtlarımız

Öz

Mevlânâ Celâleddīn Rȗmî (1207-1273), Hind-Pakistan Müslümanları, Türkler, İranlılar ve Orta Asya tarafından sahip çıkılan şair, mutasavvıf ve düşünürdür. Hayatının büyük bölümünü Anadolu’da geçirmesi ve eserlerini burada vermesi nedeniyle Türkler tarafından “Türk düşünür” olarak, eserlerinde ana dili Farsçayı kullandığı için İranlılar tarafından “Persian thinker” (Farsi düşünür) olarak kabul edilir. Mevlâna Celâleddīn Rȗmî Moğol istilalarının Müslüman coğrafyaları etkilediği bir dönemde yaşadığından, eserlerinde döneminin sosyolojik, siyasi etkilerini görmek mümkündür. Onun amacı, İslamiyet içindeki gerginlikleri gidermek, etnik toplulukları ve dünya dinlerini uzlaştırmak, insanlığı bağdaştırarak uluslararası barışı sağlamaktır.
Hazreti Mevlâna’nın (1207-1273) ölümünün 750.yılı olan 2023 yılı Cumhurbaşkanlığımız tarafından Mevlânâ yılı olarak ilan edilmiştir. Mevlâna Celâleddīn Rȗmî’nin din, ahlak ve toplumsal alandaki rehberliği dinler ve kültürler arasında bir köprü oluşturmuş ve bu rehberlik evrensel bir boyut kazanmıştır. Mevlânâ Celâleddin Rûmî’yi konu alan müzikli sahne yapıtları başlıklı araştırmamız Mevlâna hakkında yapılan çalışmalara katkı sunmayı amaçlarken, bu alanda çalışma yapacak araştırmacılara kaynaklık edecek olması bakımından önem arz etmektedir.
İncelemede Devlet Opera ve Balesi arşivi, gazete, dergi ve çeşitli elektronik indeksler kullanılmıştır. Devlet Opera ve Balesi arşivinde 1930 yılından bu yana sahneye konan müzikli sahne yapıtlarını incelenerek 10 Türk oratoryosu içinde; Mustafa Erdoğan’ın “Candan Cana Mevlâna”, Can Atilla’nın “Mevlâna (800.Yıl Oratoryosu)”, 64 Türk bale eseri içinde Can Atilla’nın “Çağrı” adlı bale eserinin Mevlana’yı konu aldığı saptanmıştır. Araştırmamızda gazete, dergi ve diğer elektronik indeksleri incelenmesi sonucunda Ali Doğan Sinangil’in “Mevlâna (Ney’in Söyledikleri)”, başlıklı oratoryosuna ulaşılmıştır. Çalışmada eser içerik bilgilerinin yanısıra bestecilerin eseriyle ilgili düşüncelerine de yer verilmiştir. Araştırmada betimsel araştırma yöntemi, veri toplama sürecinde belgesel tarama tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ Celâleddin Rûmî, Ali Doğan Sinangil, Mustafa Erdoğan, Can Atilla

Kaynakça

• Acar, M. (2021). Mevlâna ve İktisat: Bir Mistik Şairden İktisadi Hayata Dair Telkinler. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 3(2), 131-159. https://dergipark.org.tr/tr/pub/neusbf/issue/67580/973759 Ankara Devlet Opera ve Balesi. (2011-2012). Candan Cana Mevlâna, Mustafa Erdoğan: 21. Yüzyıl Dünyasının En Çok İhtiyaç Duyduğu Şey Türkiye’de: Sevgi. Ankara Devlet Opera ve Balesi Müdürlüğü Yayınları.
• Arpaguş, S. (2007a). Mevlâna Celâleddin Rûmî (1207-1273). İstem, 5(10), 91–111. https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/26537/279372
• Arpaguş, S. (2007b). Batı’da Mevlâna ve Mevlevîlik Bibliyografyası. İstem, 5(10), 319–344. https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/26537/279384
• Bilgin, B. (2008). Mevlâna ve Dünya Kültürüne Etkisi. Erdem Dergisi, 50, 27-50. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/671775
• İlyasoğlu, E. (1989). Yirmi Beş Türk Besteci. Pan Yayınları. İstanbul Devlet Opera ve Balesi. (2007-2008). Mevlâna, “Can Atilla: Eseri Bestelerken”. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Müdürlüğü Yayınları.
• Kuşlu, A. (2018). Kendini Bilmenin Bir İmkânı Olarak Mesnevîʼde Aşk Tasavvuru. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 46, 185-210. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/619889 Mersin Devlet Opera ve Balesi. (2007-2008). Çağrı, Can Atilla Mevlâna İçin Bale Müziği Bestelemek. Mersin Devlet Opera ve Balesi Müdürlüğü Yayınları.
• Öngören, R. (2007). Mevlâna’nın Osmanlıya Etkileri. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16, 49-57. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuilah/issue/980/11034 Sinangil, A.D. (1995). Mevlâna Oratoryosu. CD.
• Sinangil, A.D. (2001). Mimar Sinan Üniversitesi Konservatuvarındaki Seminer. Orkestra Dergisi, 320.
• Tekin, M. (2007). Mevlâna Bibliyografyası. İstem, 5(10), 345–398. https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/26537/279383
• Yeni Akit. (2023). Ali Doğan Sinangil. https://www.yeniakit.com.tr/biyografi/ali-dogan-sinangil Milli Gazete. (2023). Mevlânaya özel oratoryo. https://www.milligazete.com.tr/haber/818334/Mevlânaya-ozeloratoryo
• ŞEKİLLER KAYNAKÇASI Şekil 1. Mevlâna Oratoryosu CD Albümü (1995) Arka/Ön Görseli
• Şekil 2. Candan Cana Mevlâna Oratoryosu 2011/2012 Sezonu Temsil Kitapçığı Kapağı
• Şekil 3. Mevlâna (800.Yıl Oratoryosu) 2006/2007 Sezonu Temsil Kitapçığı Kapağı
• Şekil 4. Çağrı Balesi 2007/2008 Sezonu Temsil Kitapçığı Kapağı