Ergonomics of Change Shadirvan Structures in Historical Process; Case of Konya

Yıl 2023, Sayı: 6, 115 - 135, 29.12.2023

Esra Pirinç , Yavuz Arat

https://doi.org/10.51118/konsan.2023.28

Öz

While water has a vital importance in human history, it also has important meanings for religions. The importance of cleanliness in Islam and the obligatory ablution before prayers have resulted in the construction of shadirvan structures in order to fulfill this duty in religious structures or public spaces. In this study, the development process of fountain structures is expressed and a classification study was made in the context of the historical process of 15 fountain structures selected in Konya. Ergonomic parameters of the selected shadirvans were examined according to anthropometric data. As a result of the study, it was determined that the data of the shadirvan structures examined varied since there were no specific criteria and criteria for shadirvan design. Suggestions for the problems of shadirvans and the need to develop human-oriented potential for future shadirvans constitute the original aspect of the subject.

Anahtar Kelimeler

Water, ablution, historical shadirvan, ergonomy, Konya

Tarihsel Süreçte Şadırvan Yapılarında Değişiminin Ergonomisi; Konya Örneği

Öz

Su insanlık tarihinde yaşamsal öneme sahip olmasıyla birlikte dinler için de önemli anlamlar taşımaktadır. İslamiyet’te temizliğin önemi ve ibadetlerden önce abdest almanın zorunlu olması, dini yapılanmalarda veya kamusal alanlarda bu görevin yerine getirilebilmesi için şadırvan yapıları inşa edilmesi sonucunu doğurmuştur. Bu çalışmada şadırvan yapılarının gelişim süreci ifade edilmiş olup Konya ilinde seçilen 15 adet şadırvan yapısının tarihsel süreci bağlamında sınıflandırma çalışması yapılmıştır. Seçilen şadırvan yapılarının antropometrik verilere göre ergonomik parametreleri incelenmiştir. Çalışma sonucunda şadırvan tasarımı için belirli ölçüt ve kriterler olmadığı için incelenen şadırvan yapılarının verileri çeşitlilik gösterdiği belirlenmiştir. Şadırvan yapılarının problemlerine yönelik öneriler ile gelecekte yapılacak olan şadırvan yapıları için, insan odaklı potansiyelinin geliştirilmesi gerektiği konunun orijinal yönünü oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Su, Abdest, Tarihi Şadırvan, Ergonomi, Konya

Kaynakça

• Aksulu, I. (2001). Su, İnsan ve Çevre İlişkileri Üzerine. Mimar.Ist, 1(2), 82–84.
• Çolakoğlu, E. (2009). Ortak Bir Değer Olarak Su ve Su Etiği. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 109–116.
• Durukan, A., & Önal, E. (2022). Cami İç Mekânlarında Tekerlekli Sandalye Uyumlu Abdest Alma Ünite Önerisi. Cedrus X, 437–454.
• Erten Bilgic, D., & Hosny, E. (2019, March). Din ve İnançlarda Suyun Önemi ve Mimariye Yansıması El Hamra Sarayı Örneği. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(20), 59–76.
• Fazla Z.R., Arat Y., Fazla İ.A., (2022) Examining Spacecraft Spaces: The Case of the “Passengers” Movie, Konya Sanat Dergisi, 5, 39-47.
• Güler, Ç. (1997). Ergonomiye Giriş (1. Baskı). Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Aydoğdu Ofset, Ankara.
• Hasol, D. (1979). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınları, İstanbul.
• Kılcı, A. (2010). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Vol. 38, 219–221.
• Kurt Fidan, M. (2021). Kutsal Suyun İzinde: Suya Yüklenen Dini ve Sembolik Anlamlar. İlsam Akademi Dergisi, 1(1), 1–27.
• Osmanlıoğlu, M. (2018). Bir Mimarın Kaleminden Camiler Kitabı. Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
• Önge, Y. (1983). Mimar Koca Sinan’ın Türk Mimarisine Getirdiği Bazı Yenilikler. VIII. Türk Tarih Kongresi III. Ciltten Ayrı Basım, 1697–1704.
• Önge, Y. (1997), “Anadolu Beylikler Döneminin Çeşme, Sebil ve Şadırvanları”, Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri (4-7 Eylül 1989 Ankara), Ankara, 199-214.
• Önge, Y. (1997), “XI. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla Kadar Anadolu Su Mimarisinde Çeşme, Sebil ve Şadırvanlar”, Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Ankara, 11-19.
• Özyurt, O. (1991). Teknik Yönleriyle Bazı Konya Camilerinin Şadırvanları ve Bunların Türk Şadırvan Mimarisindeki Yeri. Vakıflar Dergisi, 117–132.
• Schimmel, A. (1999). Dinler Tarihine Giriş (R. Kibar, Ed.). Kırkambar Yayınları, İstanbul.
• Sedes, F. (2021). İstanbul Şadırvanları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8(3), 1189–1211.
• Şener, A. (1988). Abdest. İslam Ansiklopedisi-1.Cilt. TDV- İslam Ansiklopedisi, 68–70.
• Tali, Ş. (2009). Osmanlı Dönemi İstanbul Camilerinde Şadırvanlar. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum. Tayılga, G., & Demirarslan, S. (2022). Cami Mekânlarında Su ve Bir Algı Unsuru Olarak Müstakil Su Ögeleri. Journal of Medeniyet Art, 8(2), 135–153.
• Tekin A. (2020). Kütahya Aslanapa’daki Su Yapılarından Örnekler, Medeniyet ve Toplum Dergisi, 4(2), 142-155.
• Tokay, E. (1951). İstanbul Şadırvanları, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, İstanbul, 15-16.
• Ulusoy, H., ve Köymen, E. (2022). Şadırvan Mimarisinin Tarihsel Süreci Bağlamında Abdest Alma Mekânları Üzerine Bir Araştırma. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 55, 276–291.
• URL-1: https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2bi%C3%AElik
• URL-2: https://islamansiklopedisi.org.tr/beyazit-ii-camii-ve-kulliyesi--istanbul
• URL-3: https://www.istanbuldakicamiler.com/kilic-ali-pasa-camii-fotograf-galerisi/
• URL-4: http://www.kozahan.org/foto-galeri/koza-han-ici-foto-galeri.html
• URL-5: https://www.visitizmir.org/tr/Destinasyon/14857#gallery-4
• URL-6: https://www.canercangul.com/13899/rustem-pasa-medresesi-sadirvani/
• URL-7: https://www.turanakinci.com/portfolio-view/besiktas-sinan-pasa-medresesi/
• URL-8: https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Sadirvan_of_the_S%C3%BCleymaniye_Mosque.jpg
• URL-9: https://www.canercangul.com/16106/sultan-ahmet-camii-ve-avlusundan-fotograflar/
• URL-10: https://www.mustafacambaz.com/details.php?
• image_id=32927&sessionid=4keugrq57ero5skr28d7toev50
• URL-11: http://dunyacamileri.blogspot.com/2011/11/gazi-ahmet-pasa-camiinin-tarihi-ve.html
• URL-12: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kocaeli/gezilecekyer/pertev-mehmet-pasa-yeni-cuma-camii-ve-kulliyesi
• URL-13: https://twitter.com/Hlytkn/status/1168944635819044867/photo/3
• URL-14: https://www.dreamstime.com/photos-images/koran-istanbul-turkey.html
• URL-15: https://twitter.com/HalicPostasi/status/1029722235018403841/photo/2
• URL-16:https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/57/simple-search?
• query=konya&sort_by=score&order=desc&rpp=100&etal=0&start=100 (Erişim Tarihi: 30.11.2022)
• URL-17: http://katalog.istanbul.edu.tr/client/tr_TR/default_tr/search/results?qu=mevlana&rw=3408&av= 0&isd=true (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
• URL-18:https://www.merhabahaber.com/konyada-bu-cami-bir-zamanlar-askeri-depo-olarak-kullanilmis-913g.htm (Erişim Tarihi: 29.11.2022).
• URL-19: https://dunyacamileri.blogspot.com/2010/10/tolluoglu-camii.html (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
• URL-20: https://kapucamii.com/hello-world/ (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
• URL-21: https://www.turkanadoluvakfi.org/foto/eski-konya-fotograflari.html (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
• URL-22: https://saltonline.org/tr/582 (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
• Yavuzyılmaz A. ve Karakök C. (2022). Kurtarılmayı Bekleyen Bir Eser: Ermenek Ardıçkaya Köyü Nadire Çeşmesi, Medeniyet ve Toplum Dergisi, 6 (2), 148-159.
• Yüter, F. Z. (2014). İstanbul’da Su Mimarisi ve Şadırvanlar. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Ana Bilim Dalı, İstanbul.