Material Degradation in Cultural Heritage Architectural Structures: Hodja Hasan Masjid

Yıl 2023, Sayı: 6, 182 - 194, 29.12.2023

Şerife Sümeyra Gürel Mustafa Dereli

https://doi.org/10.51118/konsan.2023.32

Öz

Stone and brick, the main building materials used in historical buildings, are subject to deterioration due to various environmental factors. Determination of the factors causing deterioration and classification of deterioration is essential for the determination and application of correct conservation and repair techniques. In this context, in this study, necessary literature research was conducted on reliable databases on the factors causing damage to building materials, types of deterioration, and conservation-repair techniques. A field study was carried out in line with the data obtained from the research. The historical buildings recently restored by the Konya Regional Directorate of Foundations were investigated, and Hodja Hasan Masjid in Konya city center was determined as the sample area. The archive of the Konya Regional Directorate of Foundations was used to obtain information about the repair activities carried out in the masjid, which was built with stone and brick materials. The repair methods applied in the building were documented by on-site inspection, observation, and photography techniques. As a result of the examinations, it was determined that there was ongoing deterioration in the building. Based on the information obtained from the literature, the findings obtained in the field were evaluated and discussed in the study's results section.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage, Hodja Hasan Masjid, Material Deterioration, Naturel Stone, Brick

Kültür Mirası Mimari Yapılarda Malzeme Bozulmaları: Hoca Hasan Mescidi

Öz

Tarihi yapılarda kullanılan başlıca yapı malzemelerinden olan taş ve tuğla, çeşitli çevresel etkenler sonucu bozulmalara uğramaktadır. Bozulmaya neden olan etkenlerin belirlenmesi ve bozulmaların sınıflandırılması, doğru koruma – onarım tekniklerinin belirlenmesi ve uygulanması açısından önem arz etmektedir. Bu bağlamda gerçekleştirilen çalışmada yapı malzemelerinde hasara neden olan etkenler, bozulma türleri ve koruma – onarım teknikleri ile ilgili güvenilir veri tabanları üzerinden gerekli literatür araştırmaları yapılmıştır. Araştırmalar sonucu elde edilen veriler doğrultusunda bir saha çalışması gerçekleştirilmiştir. Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından son dönemlerde restorasyon çalışmaları gerçekleştirilmiş tarihi yapılar araştırılmış ve Konya il merkezinde yer alan Hoca Hasan Mescidi örneklem alan olarak belirlenmiştir. Taş ve tuğla malzeme ile inşa edilen mescitte gerçekleştirilen onarım faaliyetleriyle ilgili bilgi edinmek amacıyla Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü arşivinden faydalanılmıştır. Yapıda uygulanan onarım yöntemleri yerinde inceleme, gözlem ve fotoğraflama teknikleriyle belgelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda yapıda devam eden bozulmalar olduğu tespit edilmiştir. Literatürden elde edilen bilgilere dayanarak sahada edinilen bulgular değerlendirilmiş ve çalışmanın sonuçlar bölümünde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür Mirası, Hoca Hasan Mescidi, Malzeme Bozulmaları, Doğal Taş, Tuğla

Teşekkür

Bu makalenin hazırlanmasında arşivinden yararlanılan T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü'ne teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Aköz, F., & Yüzer, N. (2009). Tarihi Yapılarda Malzeme Özelliklerinin Belirlenmesinde Uygulanan Yöntemler. IMO-1. Insaat Muhendisligi Egitimi Sempozyumu, 6(7).
• Aktaş Yasa, A. (2016). Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Konya Yapılarında Malzeme Kullanımı Ve Yapım Teknikleri. Vakıflar Dergisi, 143-176. https://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/handle/11352/2587
• Akyol, A. A., Eskici, B., & Kadıoğlu, Y. K. (2013). Ankara Akköprü Arkeometrik Çalışmaları. Ankara Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-19.
• Ambrosini, D., de Rubeis, T., Nardi, I., & Paoletti, D. (2019). The Potential of Optical Profilometry in the Study of Cultural Stone Weathering. Journal of Imaging, 5(6). https://doi.org/10.3390/jimaging5060060
• Artık, K., & Turan, M. T. (2018). Karbonatlı Yapı Taşlarında Görülen Kimyasal Alterasyonlar. Bilim ve Gençlik Dergisi, 6(1), 52-61.
• Aydın, S. (1987). Taş ve Ahşap Mimari Anıtların Bozulma Nedenleri ve Onarım Teknikleri. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Bayık, H., & Bedirhanoğlu, İ. (2022). Tarihi Yapılarda Kullanılan Doğal Taşlarda Bozunmalar. Farklı Yaklaşımlarla Madenler ve Değerli Taşlar, 495-511.
• https://www.researchgate.net/publication/366634359_TARIHI_YAPILARDA_KULLANILAN_DOGAL_TASLARDA_BOZUNMALAR
• Dal, M., & Yardımlı, S. (2021). Taş Duvarlarda Yüzey Bozunmaları. Kent Akademisi Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi, 14(2), 428-451. https://doi.org/10.35674/kent.922313
• Dolar, A., & Yılmaz, E. Ş. (2014). Kültürel Yapılarda Biyolojik Bozunma Mekanizmaları. Elektronik Mikrobiyoloji Dergisi, 12(1), 1-19. www.mikrobiyoloji.org/pdf/702140101.pdf
• Ekşi Akbulut, D., Gökyiğit Arpacı, E. Y., Oktay, D., & Yüzer, N. (2018). Tarihi Yığma Yapıların Onarımında Kullanılan Enjeksiyon Yönteminin (Grouting) ve Kireç Esaslı Enjeksiyon Malzemesinin Zaman İçerisinde Gelişimi. MEGARON / Yıldız Technical University, Faculty of Architecture E-Journal, 13(1), 156-168. https://doi.org/10.5505/megaron.2017.70298
• Erdem, H. O., & Caner, E. (2017). Koruma Onarım Çalışmaları Öncesi Bozulmaların Teşhisine Bir Örnek: Hierapolis Kuzey Nekropolü 175 Nolu Anıtsal Mezar. ART - SANAT Dergisi , 73-89. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuarts/issue/47866/603980
• Ersen, A. (2013). Taş Korumada Son 20 Yıldaki Gelişmeler ve Yenilikler. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 10(10), 3-19.
• Fazla, Z. R., Arat, Y., & Fazla, İ. A. (2022). Uzay Araçları Mekânlarının İncelenmesi: “Passengers” Filmi Örneği. Necmettin Erbakan Üniversitesi Konya Sanat Dergisi, 5, 39-47. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2751129
• Hasbay, U., & Hattap, S. (2017). Doğal Taşlardaki Bozunma (Ayrışma) Türleri ve Nedenleri. Bilim ve Gençlik Dergisi, 5(1), 23-45.
• Kağnıcı, N. (2020). Konya Alâeddin Camii Mihrap Yüzeyindeki Selçuklu Sülüsü Yazıların Hat Sanatı Açısından Değerlendirilmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Konya Sanat Dergisi, 3, 79-94. https://doi.org/10.51118/konsan.2020.6
• Kara, H. G. (2009). Tarihi Yığma Yapıların Taşıyıcı Sistemleri, Güvenliğinin İncelenmesi, Onarımı ve Güçlendirilmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Karataş, L., & Alptekin, A. (2022). Kagir Yapılardaki Taş Malzeme Bozulmalarının Lidar Tarama Yöntemi ile Belgelenmesi: Geleneksel Silvan Konağı Vaka Çalışması. Türkiye Lidar Dergisi, 4(2), 71-84. https://doi.org/10.51946/melid.1191769
• Karkaş, Z. S. (2020). Tarihi Yapıların Cephelerinde Kullanılan Kagir Yapı Malzemelerinde Konservasyon Çalışmalarının İrdelenmesi ve Sistematik Bir Yöntem Önerisi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Öcal, A. D., & Dal, M. (2012). Doğal Taşlardaki Bozunmalar. Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul.
• Özata, Ş. (2015). Kapadokya Bölgesi Kaya Oyma Yapı Sorunları ve Çözüm Önerileri. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• URL 1. (2023). Hoca Hasan Mescidi Konumu. https://www.google.com/maps/place/Hoca+Hasan+Cami/@37.8703214,32.4838289,17z/data=!3m1!4b1!4m6!3m5!1s0x14d085ac0081bb73:0x3c37f65b110b8fd8!8m2!3d37.8703214!4d32.4860176!16s%2Fg%2F1tf92bk0?entry=ttu (Erişim Tarihi: 23.06.2023)
• Uysal, M., Ersöz, Z. R., & Fazla, İ. A. (2019). Konya Tren Garı Yerleşkesi Tarihi Lokomotif Deposu İçin Bir Yeniden Kullanım Önerisi. Konya Sanat Dergisi, 2, 67-86. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/907590 Vakıf Bölge Müdürlüğü arşivi. (2023). Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü.