Reflections of Privacy and Modesty Approach in Traditional Konya Houses

Yıl 2023, Sayı: 6, 216 - 243, 29.12.2023

Mustafa Alper Dönmez , Mine Ulusoy

https://doi.org/10.51118/konsan.2023.34

Öz

Architecture as old as human history,is formed by the effects of physical (Topography, climate, local materials, etc.), cultural (family and social structure, customs and traditions, religious belief, etc.), economic and technological factors in the region where it is built. Religious beliefs, one of the cultural factors, have been one of the important factors contributing to the shaping of architecture by influencing the way of thinking and behavior of societies since the beginning of history. The religion of Islam also played an important role in the development of Anatolian Turkish architecture. The Islamic belief of the Turkish society living in Anatolia; not only did it cause the formation of religious architecture such as a kulliye, mosque and masjid, but also made important contributions to civil architecture. Especially in the formation of residential architecture, privacy, modesty, neighborliness etc. The reflections of the Islamic worldview are clearly visible. In this study, the effects of the values of privacy and modesty in the content of Islamic worldview on traditional Konya houses were examined and evaluated. For this purpose, 90 traditional Konya houses belonging to the 19th and 20th centuries, located in the historical city center of Konya province, were examined using photographic documentation and surveying methods. Eight of the houses examined were presented as examples in the study. As a result, although it was concluded that the traditional houses in the Konya region were shaped under Islamic factors in the historical process, it was determined that they underwent changes as a result of increasing westernization tendencies during the 20th century.

Anahtar Kelimeler

Architecture of Faith, Islamic Values, Modesty, Privacy, Traditional Konya Houses

Mahremiyet ve Tevazu Anlayışının Geleneksel Konya Evlerindeki Yansımaları

Öz

İnsanlık tarihi kadar eski olan mimari; inşa edildiği bölgedeki fiziksel (Topoğrafya, iklim, yerel malzeme vb.), kültürel (Aile ve toplum yapısı, sahip olunan örf ve adetler, dini inanış vb.), ekonomik ve teknolojik faktörlerin etkisiyle oluşmaktadır. Kültürel etmenlerden biri olan dini inanışlar, tarihin başlangıcından bugüne kadar toplumların düşünce tarzı ve davranış biçimini etkileyerek mimarinin şekillenmesine katkı sağlayan önemli faktörlerden biri olmuştur. Anadolu Türk mimarisinin gelişiminde de İslam dini önemli bir yer teşkil etmiştir. Anadolu’da yaşayan Türk toplumunun sahip olduğu İslam inancı; sadece külliye, cami ve mescit gibi dini mimarinin oluşumuna sebebiyet vermemiş, aynı zamanda sivil mimariye de önemli katkılar sunmuştur. Özellikle konut mimarisinin oluşumunda mahremiyet, tevazu, komşuluk vb. İslami dünya görüşünün yansımalarının izleri net bir şekilde görülmektedir. Bu çalışmada; İslam dünya görüşünün muhtevasında bulunan mahremiyet ve tevazu değerlerinin, geleneksel Konya evleri üzerindeki etkileri incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Bu amaçla Konya ili tarihi kent merkezinde bulunan 19. ve 20. yüzyıla ait 90 geleneksel Konya evi, fotoğraf belgeleme ve rölöve çalışmaları ile incelenmiştir. İncelenen evlerden sekiz tanesi çalışmada örnek olarak sunulmuştur. Sonuç olarak Konya bölgesindeki geleneksel konutların tarihsel süreç içinde İslami etmenler altında şekillendiği görülmekle birlikte, özellikle batılılaşma hareketleri sonucunda değişim geçirdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Konya Evleri, İslami Değerler, İnanç Mimarisi, Mahremiyet, Tevazu

Kaynakça

• Akçe, F. (2006). Osmanlıda kültürel hayat, Işık Yayınları, İstanbul.
• Ateş, M. (2008). Geleneksel Türk konutlarının plan kurgusu ve karakteristik özelliklerinin irdelenmesi, restorasyon ile birlikte yeni işlev verilen istanbul konaklarının İncelenmesi, (Publication No. 233451) [Master’s thesis, Haliç University] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=UPP_Zu9isEmWGFXFCBYasZF71Jh4_6NwS799uucuZWU-TSIpic-k9Yb-G4OvvR5p
• Aygör, E. (2005). 20. Yüzyıl ilk yarısı Konya evlerinde cephe ve demir parmaklıklar, (Publication No. 161720) [Master’s thesis, Selçuk University] SU Campus Repository.
• Aygör, E. (2015). 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında Konya evlerinin mimari gelişimi ve değişimi, (Publication No. 422537) [Doctoral dissertation, Selçuk University] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=Br_XTptK8CZ70f0JGX9xEgTlRTgnE58d97KWzJkLcVx1Pxom_rts01Kf0doL4P6K
• Azezli, G. B. (2009). 19. Yy’da Osmanlı konut mimarisinde iç mekan kurgusunun Safranbolu evleri örneğinde irdelenmesi, (Publication No. 237083) [Master’s thesis, İstanbul Kültür University], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=UPP_Zu9isEmWGFXFCBYasaP1txTjtO6iPQwqjoQyyISg0exB1nm6r9sIShPffBaJ
• Bektaş, C. (2007). Türk Evi "Turkish House", Bileşim Yayınevi, İstanbul, P: 30-46. Berk, C. (1951). Konya evleri, İstanbul Matbaacılık T. A. O., 206.
• Burkut, E. B. (2014). Osmanlı Türk Evi mekan kurgusunu modern konut mimarisinde Okumak. (Wright, Corbusier, Eldem ve Cansever'in konutları), (Publication No. 375728) [Master’s thesis, Fatih Sultan Mehmet Vakıf University], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=48XPj7KKQhKUgntkUiKO3BL8GYqYzgLJ4jsO6T2QB0I3MEovhpGpUSn8qvUC4f8n
• Büyükşahin Sarımkaya, S. (2018). Geç Osmanlı Dönemi Geleneksel Konya Evlerinin Sentaktik Analizi, International Social Sciences Studies Journal, 4(23): 4520-4533.
• Calvino İ. (2012). Kum koleksiyonu, Yapı Kredi Yayınları, P: 216
• Corbusier, L. (2009). Şark Seyahati- İstanbul 1911, T.C. İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Castle-hotel.ie, Casino at Marino Dublin, http://www.castle-hotel.ie/en/dublin-guide:
• Dönmez M. A. (2017). Konya evlerinde mahremiyet ve tevazunun mekana yansıması (Publication No. 467425) [Master’s thesis, Selcuk University], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=q3d9QtLoVA2OMExHSkJpaEMTLkUmJyGz8thPnRxDK6VR9PN1HTocoH_Hc0dS9iS
• Dönmez M. A. (2021). Konutlarda dönemsel farklılıkların tespiti için derin öğrenme tabanlı bir cephe analiz yöntemi: Konya örneği (Publication No. 714933) [Doctoral dissertation, Konya Tecnical University], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=5XiSE4yCP_gmnukpMEp65X-f9QjNsOz8K4vATAC-r2PvXuMw1HaIbheZx4i4OkDT
• Eldem, S. H. (1954). Türk evi plan tipleri, Pulhan matbaası, İstanbul, 1-236. furnitureteams.com, Johnson House, http://www.furnitureteams.com/acdedaef2f09f9b8.html: (Son erişim 23.03.2020).
• Karpuz, H. (2009). Türk kültür varliklari envanteri Konya 42 Cilt I, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, p. 740-760.
• Kuşcu, A. C. (2006). Sürdürülebilir mimarlık bağlamında geleneksel Konya evi üzerine bir inceleme, (Publication No. 201325) [Master’s thesis, Yıldız Technical University], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=ePX_SaJ0b35Gq45swKG3lJJMDM16ePThSybe0DItmpBILBvPtwKNfFxk16oGpM40
• Küçükerman, Ö. (1978). Kendi mekanının arayışı içinde Türk evi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, İstanbul. KKBS (2023) https://kentrehberi.konya.bel.tr/#/rehber/ (Son erişim 24.01.2023)
• Sözen, M. and Dülgerler, O. N. (1979). Konya evlerinden örnekler, ODTÜ Mimarlık Dergisi, 5 (1), 79-101.
• Tökel, D. A. (2009). Kafiri bina da ne ki: divan şiirini Calvino’yla Anlamak, Türk Edebiyatı Dergisi, 67-72.
• Ulusoy, M. (1992). 19. Yy. Konya ev mimarisine Avrupa mimarisinin etkileri, [Master’s thesis, Selçuk University] SU Campus Repository.
• Ulusoy, M., (2000). Sinanlar Evi. İpek Yolu Dergisi, 144, 17-21.
• Ulusoy, M. (2007). Geleneksel Konya evleri ve Avrupa etkisi, Memleket İletişim A.Ş, Konya.
• Yürekli, H. and Yürekli, F. (2005). Türk evi gözlemler-yorumlar “The Turkish House a concıse re-evalutaion", Yem Yayınevi, İstanbul.