Bilimkurgu Filmlerinde Robot Temsiline Bir Bakış: 1980 ve Sonrası Filmler Üzerinden İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 7

Ahmet Hasdemir , Mustafa Evren Berk

https://doi.org/10.51118/konsan.2024.40

Öz

Lumiere kardeşlerden günümüze kadar süre gelen sinema sanatının varlığı, teknolojinin gelişmesiyle birlikte sanatta değişimi de beraberinde getirmiştir. Sesin olmadığı, kısa süreli görüntülerden oluşan sinema filmleri, toplumun gösterdiği yoğun ilgiye karşılık kendini daha da geliştirmiş, zamanla hikâyeye, karakterlere, mekânlara gereksinim duymuştur. Yaratılan hikâyeler, karakterler, mekânların yanı sıra sinema topluma, gelecekle alakalı birtakım ipuçları da sunmuştur. Bilim kurgu filmlerinin ortaya çıkışıyla birlikte mekân tasarımları, gerçek hayatta karşılaşılmayan varlıklar, yaratıklar, ilgi çekici tasarımlar, cihazlar, robotlar sinema sanatıyla perdeye taşınarak izleyiciye sunulmuştur. Sinemada gösterilen ilk robot olarak tanımlanabilecek cihazlar, konuşan makineler, kısıtlı hareket imkânı olan cihazlar şeklinde oldukça basit, sınırlı işlevleri olan cihazlar olarak tasvir edilmişse de, yıllar içerisinde yerini bu dönüşüm yapay zekâ ile tam anlamıyla insandan ayırt edilmesi zor olan robot tasvirlerine bırakmıştır. Aldığı komutları uygulayan bu komutlar dışına çıkamayan, insanlığa hiçbir zararı olmadığı şeklinde tasvir edilen robotlardan, kendi bilinci bulunan, yaptığı eylemleri kendi kararlarıyla yerine getiren, insan görünümüne birebir benzeyen robotlar olarak sinemada temsil edilmeye başlanmıştır. Özellikle son yıllarda, robot dönüşümü teması sinema sanatında önemli bir yer edinmiştir. Bu
tema, insanın makineye dönüşümü veya makinenin insanlaşması gibi farklı yönlerde işlenebilmektedir. Sinemada robot temsili, sinema aracılığıyla kültürel, toplumsal ve felsefi tartışmaları tetikleyen bir unsur olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Teknoloji, Robot Temsili, Sinema, Bilim Kurgu, Yapay Zeka

A Look at the Representation of Robots in Science Fiction Movies: Analysis on Movies from 1980 and Later

Öz

The existence of the art of cinema, which has continued from the Lumière brothers to the present day, has also brought about changes in art alongside the advancement of technology. Silent films composed of short sequences of images, responding to the great interest shown by society, developed further over time, necessitating stories, characters, and settings. In addition to the stories, characters, and settings created, cinema also offered society some clues about the future. With the emergence of science fiction films, designs of spaces, beings, creatures, captivating designs, devices, and robots that are not encountered in real life were brought to the screen and presented to the audience through the art of cinema. Although the devices that can be identified as the first robots shown in cinema were depicted as simple machines, talking machines with limited movement capabilities and restricted functions, over the years, these portrayals have evolved into depictions of robots indistinguishable from humans, thanks to artificial intelligence. The portrayal of robots, which were shown as beings that follow commands, unable to act beyond them and causing no harm to humanity, has evolved into representations of robots with their own consciousness, making their own decisions and actions, and bearing a human-like appearance. Especially in recent years, the theme of robot transformation has gained significant importance in the art of cinema. This theme can be explored in different directions, such as the transformation of humans into machines or machines becoming human. The representation of robots in cinema stands out as an element that sparks cultural, social, and philosophical debates through the medium of film.

Anahtar Kelimeler

Robot Represantation, Cinema, Science Fiction, Artificial Intelligence, Technology.

Kaynakça

• Agocuk, P. (2014). Amarcord Filmi Özelinde Göstergebilimsel Film Çözümlemesi ve Anlamlandırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 7-18.
• Akkoç. B. (2018). Bilimkurgunun Tarihi #1: Ortaya Çıkışı ve Yükselişi. https://www.bilimkurgukulubu.com/genel/inceleme/bilimkurgunun-tarihi-1 (Erişim Tarihi: 04.10.2024)
• ASIMOV, Isaac (1992). Ben, Robot. Çev., Gönül Suveren. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Ayna, A., & Postalcı, E. (2020). BİLİM KURGU FİLMLERİNDE BEDEN VE MEKÂN OKUMASI. Yıldız Journal of Art and Design, 7(1), 1-29.
• Baudrillard, Jean (2012). Kusursuz Cinayet. (N. Sevil, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Bostrom, Nick (2020). Süper Zekâ: Yapay Zekâ Uygulamaları, Tehlikeler, Stratejiler. Çev., Ferit Burak Aydar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, s.39
• Bostrom, N. (2021). Süper Zekâ: Yapay Zekâ Uygulamaları, Tehlikeler, Stratejiler. (Çev. F. B. Aydar) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Çoker, N. Berk (2016). Bilim Kurgu Sineması 1900-1970. İstanbul: Seyyah. Çuhacı. G (2018). A.I Yapay Zeka. https://dusunbil.com/a-i-yapay-zeka/ ( Erişim tarihi: 19.04.2024)
• Çalışkan, Ö. (2016). Bilim-Kurgu Film Türünde İdeoloji Örneği: TRON Efsanesi [Ideology in Science-Fiction Film Genre: TRON: Legacy]. 24. 87-110. 10.5281/zenodo.4564068. DOI:10.5281/zenodo.4564068
• Dalyan, M. F., & Gökçen, N. (2022). (De)Humanized Androids as Monsters in Garland’s Ex Machina. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 169-183. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1055179
• DEMİR, T.S (2021). “Teknolojinin Neresindeyiz? Bilim ve Kurguda Gelecek Zaman Tasavvurları”, Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 12 (47), s.48-67.
• Demir, Ö. (2020). Bilimkurgu türünde yapısal kavramlar ve değişim Arrival Filmi örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 136-154.
• Demir, S. (2019). İç ortamlarda insan-robot etkileşimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Konya. s.16
• Doğan, M. (2023). Sinemada Yapay Zekâ: Robotlarda Bilinç, Duygular ve Etik. Kültür Ve İletişim, 26(2)(52), 318-343. https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.1316168, s.328
• Diker, C. (2021). Bilgi, Duygu ve Arzunun Oluşturduğu Yapay Zekâ’nın Belirsiz Geleceği: “Artificial Intelligence” (2001) Filmi Örneği. TRT Akademi, 6(13), 930-937. https://doi.org/10.37679/trta.1002531, s.932.
• Ersümer, O. (2013). Bilimkurgu Sinemasında Cyberpunk. Kadıköy: Altıkırkbeş Yayın - Lull/ Sinema Kitapları - 13.
• Fazla Z.R., Arat Y., Fazla İ.A., (2022) Examining Spacecraft Spaces: The Case of the “Passengers” Movie, Konya Sanat Dergisi, 5, 39-47.
• George, Susan A. (2023). "Femspec Science Fiction." The Oxford Handbook of New Science Fiction Cinemas. J. P. Telotte (der) içinde. New York: Oxford University Press. 88-100, s.93
• Kahraman C, Deveci M, Boltürk E, et al. Fuzzy controlled humanoid robots: a literature review. Rob Auton Syst. 2020;134:103643.s.1 19 Bilimkurgu Filmlerinde Robot Temsiline Bir Bakış: 1980 ve Sonrası Filmler Üzerinden İnceleme Karabağ, M. (2021). Dijital Televizyon Programlarında Yayınlanan Bilim Kurgu Dizilerinde Yapay Zekâ Olgusu: Netflix Örneği.(Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kemp, Charles & Fitzpatrick, Paul & Hirukawa, Hirohisa & Yokoi, Kazuhito & Harada, Kensuke & Matsumoto, Yoshio. (2008). Humanoids. 10.1007/978-3-540-30301-5_57.
• Kılınç, E. P., & Kılınç, B. (2021). Dünyayı İnsansızlaştırmak: Yapay Zekâ Ve Robotlar Üzerine (Terminatör Filmi). Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(35), 54-69. https://doi.org/10.31123/akil.887661
• Kumar, K. (2005). Ütopyacılık. (A. Galip, Çev.). (1. Baskı). Kalkhedon Yayınları. Orijinal çalışma basım tarihi 1991, s.47
• Lambert, C. The Creator explained (2023) https://filmcolossus.com/the-creator-2023-explained (Erişim Tarihi:20.06.2024)
• Morgan, B.M (2023). Blade Runner's Replicants: AIs, Identity, Memory and Neurorights . https://aroundscifi.us/en/blade-runners-replicants-artificial-intelligence-identity-and-memory-4/ (Erişim Tarihi: 28.09.2024)
• Musap, E. (2018). Why is “It” Gendered – Constructing Gender in Alex Garland’s Ex-Machina (2015). Anafora, 5(2). doi:10.29162/anafora.v5i2.7
• Nabiyev, V. V. (2016). Yapay Zeka (5. Baskı), Seçkin Yayıncılık, Ankara
• Parlayandemir. G. Ve Oğuzcan. D. (2023) Bilim Kurgu Sineması ve Öte[ki]si (1.Baskı), Eğitim Yayınevi, İstanbul. Roloff, Bernhard, Seeblen, Georg (1995). Ütopik Sinema Bilim Kurgu Sinemasının Tarihi ve Mitolojisi. Veysel Atayman (Çev.). İstanbul: Alan.
• Schwab, K. (2018). Dördüncü Sanayi Devrimi. (Z. Dicleli, Çev.) İstanbul: Optimist Yayınları.
• Şendündar, B. (2016). Varoluşçu bir başyapıt: Blade Runner. http://www.bilim kurgukulubu.com/sinema/bir-varolus-basyapiti-blade-runner adresinden alınmıştır (19.04.2024)
• Tutar, H. ve Erdem, A. T. (2020). Örnekleriyle Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve SPSS Uygulamalar. (2. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Osaigbovo FO., (2022), Functions and performance of the Basics and Applications of Computer Graphics and Graphic Design, Konya Sanat Dergisi, 5, 105-120.
• Özçelik., İ. (2020). Sinema Perdesinde Araştırmacı Gazetecilik: “Spotlight” Filmi Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme, Konya Sanat Dergisi, 3, 32-48, s.38
• Özçelik, İ., & Can, A. (2023). Tekillik ve Yapay Zekâ Teknofobisi: “I Am Mother (2019)” Filmi Üzerine Bir İnceleme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 31-43.
• Özön, N. (2008). Sinema Sanatına Giriş. (1. Baskı). Agora Kitaplığı.
• Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal Bilimlerde Betimsel İçerik Analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(10), 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703, s.201
• Wang, Scott O.,vd. (2015). "The Uncanny Valley: Existence and Explanations.” Review of General Psychology, (15): 393-407, s.393.
• Vann-Wall, .S (2023) The Creator review: this AI uprising may bore you to death, https://www.screenhub.com.au/news/reviews/the-creator-review-this-ai-uprising-may-bore-you-to-death-2625509/ (Erişim Tarihi: 16.04.2024) 20
• Bilimkurgu Filmlerinde Robot Temsiline Bir Bakış: 1980 ve Sonrası Filmler Üzerinden İnceleme Yakın, İ. (2020). Yapay Zekâ ve Geleceğin Toplumu: Bilimkurgu Sineması Üzerinden Bir Yakın Gelecek Tasavvuru. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yetkiner, B., & Özdemir, N. (2022). Sinemada Transhümanizm ve Yapay Zekâ. AJIT-E: Academic Journal of Information Technology, 13(51), 262-286.
• Yüksel, S. (2015). Akıl kaçırmak için yeni neden: ‘’Ex-Machina’’. https://bantmag.com/bant-mag- no40tan-akil-kacirmak-icin-yeni-neden-ex-machina/ (Erişim Tarihi: 19.04.2024)
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık, s.243
• Yılmaz, M., & Turan, N. S. (2018). Zekâ Yapay Ama Aşk Doğal: Bilim Kurgu Sinemasında Yapay Zekâ- İnsan Aşkının Temsili. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (30), 281-300. https://doi.org/10.31123/akil.462780
• URL – 1 https://postercim.net/urun/blade-runner-1982/ (Erişim Tarihi: 30.09.2024)
• URL–2 https://la.curbed.com/2017/10/3/16413118/2049-blade-runner-los-angeles-future (Erişim Tarihi: 30.09.2024)
• URL– 3 https://www.beyazperde.com/filmler/film-309/kullanici-elestirileri/en-yeniler/ (Erişim Tarihi: 30.09.2024)
• URL – 4 https://postercim.net/urun/a-i-artificial-intelligence/ (Erişim Tarihi: 30.09.2024)
• URL – 5 https://dusunbil.com/a-i-yapay-zeka/ (Erişim Tarihi: 30.09.2024)
• URL – 6 https://www.walmart.com/ip/Ex-Machina-Movie-Poster-Print-27-x-40/5184590898 (Erişim Tarihi: 01.10.2024)
• URL – 7 https://i.pinimg.com/originals/21/14/59/2114597baed35af6716ab6e380957751.jpg (Erişim Tarihi: 01.10.2024)
• URL – 8 https://www.beyazperde.com/filmler/film-259880/ (Erişim Tarihi: 01.10.2024)
• URL – 9 https://www.nzfilm.co.nz/international/showcase/i-am-mother-0 (Erişim Tarihi: 01.10.2024)
• URL – 10 https://www.imdb.com/title/tt11858890/ (Erişim Tarihi: 01.10.2024)
• URL – 11 https://screenrant.com/the-creator-joshua-alphie-baby-connection/ (Erişim Tarihi: 01.10.2024)
• URL–12 https://www.bilimkurgukulubu.com/sinema/film-listeleri/sinema-teknolojisine-katki-sunan- 10-bilimkurgu-filmi/ ( Erişim Tarihi: 04.10.2024)
• URL– 13https://www.kameraarkasi.org/sinema/cesitleri/bilimkurgu/sinemadabilimkurgu.html (Erişim Tarihi: 04.10.2024)