Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimine Yönelik Hazırlanmış Görsel Sözlüklerin Türlerine ve Sözlük Hazırlama İlkelerine Göre İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 33, 797 - 815, 20.12.2025

Saliha Buket Serçe , Ülkü Kara

https://doi.org/10.38155/ksbd.1730483

Öz

Yabancı dil öğrenimi tarih boyunca önemini korumuştur. Sanayi devrimi ve 1980’lerden itibaren hızlanan küreselleşme süreci, yabancı dil politikalarına yön vermiştir. Türkiye’de çeşitli kurumlarda yabancılara Türkçe öğretimi yapılmaktadır ve görsel sözlükler bu süreçte önemli materyaller olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, Yabancılar İçin Resimli Temel Türkçe Sözlük, DİLFİ Görsel Sözlük ve PIKTES Görsel Sözlükleri; Atkins ve Rundell’in sözlük sınıflandırması ile Golynskaia’nın sözlük ilkelerine göre incelenmiştir. Doküman analizi yöntemiyle yapılan çalışmada, DİLFİ ve PIKTES sözlüklerinin erişelebilirlik ve kolay kullanım foratında olmasına karşın Resimli Temel sözlüğün bu nitelikleri taşımadığı belirlenmiştir. Tematik düzen ve görsel bütünlük açısından DİLFİ ve PIKTES sözlükleri daha başarılı bulunmuş, alfabetik sıralama ve eksik görseller olması sebebiyle Resimli Temel Türkçe Sözlük’ün hedef kitleye uyumu sınırlı bulunmuştur. Görsel sözlüklerin tematik yaklaşımla hazırlanmasının dil öğrenimini desteklediğini düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi , Görsel Sözlük , Sözlük Kullanımı , Sözlük Hazırlama İlkeleri

Kaynakça

• Ağrıkan, E. (2016). Türkçe öğrenmek isteyen yabancılar için resimli Türkçe sözlük. Mercan Kitap.
• Altunbay, M. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültürlerarasılık. Ü. Şen (Ed.), Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi içinde, (s. 190-206). Pegem Akademi.
• Alyılmaz, S. (2018). Türkçe öğretiminde hedef kitlenin / “öğrenen”in önemi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2452-2463.
• Arslan, M. ve Adem, E. (2010). Yabancılara Türkçe öğretiminde görsel ve işitsel araçların etkin kullanımı, Dil Dergisi 147, 63-86.
• Atkins, B.T.S. ve Rundell, M. (2008). The oxford guide to practical lexicography. Oxford University Press.
• Aydın, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders ve okuma kitaplarındaki kelime sıklığı ve seviyelere göre sözcük hazinesi çalışması. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Aygün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2024). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. (36.Baskı). Pegem Akademi.
• Çevik, N. (Ed.). (2022). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler için temel düzey resimli sözlük 6-12 yaş. MEB. Erişim Adresi: https://piktes.gov.tr/Dosyalar/Materyal/sozlukyeni.pdf (Ocak, 2025 tarihinde erişilmiştir).
• Çevik, N. (Ed.). (2023). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler için temel düzey resimli sözlük 13 yaş ve üzeri. MEB. Erişim adresi: https://piktes.gov.tr/Dosyalar/Materyal/RESIMLISOZLUK_13.pdf (Ocak, 2025 tarihinde erişilmiştir).
• Fidan, D. (Ed.). (2020). DilFi yabancılar için Türkçe görsel sözlük ve etkinlik kitabı (A1-A2). Kültür Sanat Basım Evi.
• Golynskaıa, A. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde tek dilli öğrenici sözlüğü: model, yöntem ve ilkeler. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Göçer, A. ve Karadağ, B. F. (2021). Türkçenin ikinci dil olarak öğretiminde söz varlığının sözlük okuma yoluyla geliştirilmesi üzerine öğrenci görüşlerinin değerlendirilmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(4), 1672-1695.
• Gülden, B. ve Ayhan, Ö. (2023). Okul sözlüklerinin nitelik ve nicelikleri üzerine 7. sınıf seviyesi çerçevesinde bir inceleme. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 671-699. Gülden, B. ve Demirer, E. (2024). Türk Dil Kurumu okul sözlüğünün biçim ve içerik standartlarına uygunluğu açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (46), 29-59.
• Halat, S. ve Fırat, H. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde sözlük kullanımına yönelik öğrenci görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(Özel Sayı), 148-165.
• Karadağ, Ö. (2011). İlköğretim Türkçe sözlüklerin hazırlanmasında temel ölçütler. TÜBAR-XXX-/2011-Güz.
• Karadüz, A. (2009). Sözlük, sözcük ve öğrenme üzerine. Turkısh Studies, 4(4) 636-649.
• Kardaş, D. (2016). Türkçe öğrenen yabancı öğrencilerin sözlük kullanma tutum ve alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 507-519.
• Kocapınar, P. (2014). Kavram sözlükleri ve Ermeni harfli Kıpçak Türkçesi söz varlığı üzerine bir deneme. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Nurlu, M. (Ed.). (2022). Yabancılar için resimli temel Türkçe sözlük. KalemKitap Yayıncılık.
• Okur, A. (2019). Yabancı dil öğretiminde sözcük öğretimi ilkeleri ve sözcük öğretme-öğrenme stratejileri. A.
• Okur & G. Göçen (Eds.), Türkçenin sözcük öğretimi (yabancı dil olarak, ikinci dil olarak, yurtdışındaki Türk soylular için) içinde, (s. 223-245). Nobel Yayıncılık.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2013). Türkçe öğrenen yabancıların sözlük kullanma becerileri üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 13-23.
• Saat, H. (2023). Yabancılara Türkçe öğretiminde görsel-işitsel otantik materyalin dil bilgisi öğretiminde kullanımı. ULUTURKAD 2023, Cilt 8, Sayı 2.
• Şimşek, R. (2021). Yumuşak güç göstergesi: yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde okuma metinleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2021,40(1), 423-440.
• Taşkın, Y. (2023). Yabancılara Türkçe öğretiminde öğrencilerin sözlük kullanma tercihlerinin incelenmesi. BAYTEREK / International Journal of Academic Research,6(1), 214-229.
• Tunçel, H. (2011) . Yabancılara Türkçe öğretiminde sözlü türkçenin kelime sıklığı ve yaygınlığını belirleme çalışması. (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Uğur, F. ve Azizoğlu N. İ. (2016). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarının sözcük öğretimi açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(1), 151-166.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• Yiğit, E. ve Uslu Üstten, A. (2024). Bağlamdan hareketle kelime öğretimi. Akademi Karabük Dergisi, 8(1-2), 113-126.