Söz Ustası Nef’î’nin Şiirlerinde Hz. Mûsâ Ve Hz. Hızır

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 33, 933 - 946, 20.12.2025

Gönül Delice

https://doi.org/10.38155/ksbd.1734203

Öz

Klasik Türk edebiyatı, Türklerin İslamiyet’i kabulüyle beraber, özellikle Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiyle 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar gelişmiş, kendine özgü bir edebî geleneği temsil eder. Klasik Türk edebiyatının içeriğini şekillendiren konuların başında İslam dini gelmektedir. Ayetler, hadisler, tefsirler, menkıbeler, tasavvufi düşünceler ve peygamber kıssaları bu edebiyatın temel kaynaklarıdır. Özellikle Kur’an-ı Kerim’den beslenen peygamber kıssaları, Türk şiirinin ve genel olarak edebiyatının şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Dönemin şairleri, Kur’an’da adı geçen peygamberleri taşıdıkları özellikler ve örnek ahlaklarıyla eserlerine konu edinmişlerdir.
17. yüzyılın önemli şairlerinden Nef’î de eserlerinde Hızır ve Musa’nın kıssalarından ve mucizelerinden sıkça ilham almıştır. Bu çalışmada, Erzurumlu Nef’î’nin Divan’ında adı geçen bu iki önemli şahsiyetin hangi bağlamlarda ele alındığı incelenecek, şairin üslubunda ve düşünce dünyasında Hızır ile Musa’nın nasıl bir yer edindiği ve ne gibi anlamlar taşıdığı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı , Hızır , Musa , Nef’î , Divan.

MUSA AND HIZIR İN THE POEMS OF THE MASTER OF WORDS NEF’Î

Öz

Classical Turkish literature represents a unique literary tradition that developed from the 13th century to the 19th century with the acceptance of Islam by the Turks, especially under the influence of Arabic and Persian literatures. Islam is one of the main subjects that shape the content of classical Turkish literature. Verses, hadiths, tafsirs, mystical thoughts and parables of prophets are the main sources of this literature. Especially the prophet parables fed by the Qur’an have been decisive in shaping Turkish poetry and literature in general. The poets of the period made the prophets mentioned in the Qur'an the subject of their works with their characteristics and exemplary morals.
Nef'î, an important 17th century poet, was frequently inspired by the parables and miracles of Hızır and Musa in his works. In this study, the contexts in which these two important figures are discussed in Erzurumlu Nef'î's Divan will be analyzed, and the place of Hızır and Musa in the poet's style and world of thought and what kind of meanings they carry will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature , Hızır , Musa , Nef , Divan.

Kaynakça

• Akkuş, M. (2018). Nef’î dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57741,nefi-divanipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 25.11.2025].
• Alptekin Sarıoğlu, L. (2025). Nef’î’nin Türkçe gazellerinde “Vâsûht” tarzı aşk üzerine. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 27: 197-208.
• Aslan, Ü. vd. (2018/1). Osmanlı edebiyatının 100’ü. Otto Yay.
• Avşar, Z. (2003). Nef’î’nin hayal kavramına yaklaşımı. Bilig, (24): 89-114.
• Çağbayır, Y. (2007). Orhun Yazıtlarından günümüze Türkiye Türkçesinin söz varlığı Ötüken Türkçe Sözlük. Ötüken Yayınevi.
• Devellioğlu, F. (2006). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Aydın Kitabevi Yay.
• Güler, Z. (2006). Dîvân şiirinde peygamber hikâyelerine telmihler. Uğurel Matbaası.
• Hasan, V. M. (2014). 17. yüzyıl dîvân edebiyatı ve Nef’î. (Doktora Tezi). Trakya Üniversitesi.
• Karahan, A. (1995). “Enverî, Evhadüddin”. İslâm Ansiklopedisi. C. 11. Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 267-268.
• Kesik, B. (2008). Figanî dîvânçesi’nde peygamber kıssalarına telmihler. Türkoloji Kültürü, 1(2): 107-123.
• Kesik, B. (2025). Nef’î’nin Türkçe divanında Hz. Yusuf’a dair bazı tasavvurlar. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, (7): 121-129.
• Kurnaz, C. (1998). “Hızır”. İslâm ansiklopedisi. C. 17. Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 411-412.
• Onay, A. T. (1993). Eski Türk edebiyatında mazmunlar (C. Kurnaz, Haz.). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Pala, İ. (2003). “Len Terânî”. İslâm ansiklopedisi. C. 27. Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 138.
• Selçuk, B. (2004). Âhenk unsurları bakımından Nef’î divanı’nın tahlili. Özserhat Matbaacılık ve Yayıncılık.
• Selçuk, B. (2006). Nef’î’de söz ve savaş ilgisi. EKEV Akademi Dergisi, (28): 233-246.
• Topaloğlu, B. (2013). “Yâsîn Sûresi”. İslâm ansiklopedisi. C. 43. Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 340-341.
• Tökel, D. A. (2000). Dîvân şiirinde mitolojik unsurlar (şahıslar mitolojisi). Akçağ Yay. Uzun, A. (2016). Dîvân şiirinde Hz. Mûsâ. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(5): 68-69. Ünver, İ. (1991). Övgü ve yergi şairi Nef’î. (Ölümünün üçyüzellinci yılında Nef’î). AKM Yay. Yiğit, H. (2021). Nef’î’de sözün kaynağı. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(4): 2279-2302.