Rusya Federasyonu Dış Politikası Bakımından Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 33, 973 - 996, 20.12.2025

Gül Sarıkaya , Yalçın Sarıkaya

https://doi.org/10.38155/ksbd.1784821

Öz

Rusya, Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde yeni dönemde bir ortaklık zemini olarak Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (BDT) kuruluşuna öncülük etmiştir. 1990’lı yılların başlarında gerek Rusya Federasyonu’nun içinde bulunduğu derin siyasal ve ekonomik kriz ortamı, gerekse yeni siyasal elitlerin Batı dünyasıyla çok taraflı işbirliği arayışları içine girmesi post-Sovyet/BDT coğrafyasının RF dış politikasında öncelikli olmayan bir periferi bölge olarak algılanmasına sebep olmuştur. Fakat kısa bir süre sonra iç ve dış politikada yaşanan gelişmelere bağlı olarak BDT devletleri ile ilişkiler RF dış politikasının önceliği haline gelmiştir. Bu çerçevede, RF’nin yeni bağımsız cumhuriyetlerle askeri işbirliğini geliştirmek ve Moskova’nın yeniden kendi nüfuz alanı olarak değerlendirdiği bu ülkelerdeki askeri varlığını sürdürmek için atılan ilk adım, 1992’de imzalanan Kolektif Güvenlik Antlaşması olmuştur. Bu çalışmada, KGAÖ’nün Rus dış politikasındaki yeri incelenmekte; Rusya tarafından bir etki aracı olarak kullanılıp kullanılmadığı, güçlü ve zayıf yönleri tartışılmaktadır. 2002 yılında uluslararası bir örgüte dönüşerek KGAÖ adını alan bu teşkilat, RF dış politikasında yakın çevre olarak adlandırılan bölgede başta NATO olmak üzere üçüncü devletlere ait askeri birliklerin konuşlandırılmasını engellemek; Afganistan’dan kaynaklı terör, uyuşturucu kaçakçılığı ve diğer tehditlerle kendi sınırları dışında mücadele etmek ve ABD hegemonyası karşısında beliren “çok kutuplu sistem” perspektifinin bir unsuru olarak RF merkezli bir güç bloğunu oluşturmanın temel araçlarından biri olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

KGAÖ , RF , Rus dış politikası , BDT , çok kutupluluk

The Collective Security Treaty Organization in Terms of Foreign Policy of the Russian Federation

Öz

Russia, during the dissolution of the Soviet Union, took the lead in establishing the Commonwealth of Independent States (CIS) as a framework for partnership in the new era. In the early 1990s, both the profound political and economic crisis in which the Russian Federation (RF) found itself and the attempts of the new political elites to pursue multilateral cooperation with the Western world led to the perception of the post-Soviet/CIS geography as a peripheral region that was not a priority in Russian foreign policy. However, shortly thereafter, developments in both domestic and foreign policy rendered relations with CIS states a central priority of RF foreign policy. In this context, the first step taken to enhance military cooperation with the newly independent republics and to maintain Moscow’s military presence in these states—which it once again began to regard as its sphere of influence—was the signing of the Collective Security Treaty in 1992. This study examines the place of the CSTO in Russian foreign policy, discussing whether it has been used by Russia as an instrument of influence, along with its strengths and weaknesses. Transforming into an international organization in 2002 and adopting the name Collective Security Treaty Organization (CSTO), the institution has been considered one of the main instruments in Russian foreign policy to: prevent the deployment of military forces belonging to NATO and other external powers in the region referred to as the “near abroad”; combat threats such as terrorism, drug trafficking, and other challenges beyond Russia’s borders, particularly those originating from Afghanistan; and serve as a component of the “multipolar system” perspective emerging in opposition to U.S. hegemony by consolidating a Russia-centered power bloc.

Anahtar Kelimeler

CSTO , RF , Russian foreign policy , CIS , Multipolarity

Kaynakça

• Antonov, M. (2016). ODKB kak subyekt mirovoy politiki i ee rol v formirovanii mnogopolyarnogo mira (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Penzenskiy Gosudarstvennıy Universitet.
• Armenpress, (2024, 23 Şubat). Ermenistan Başbakanı: Ermenistan, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'ne üyeliğini fiilen dondurdu. Erişim adresi: https://armenpress.am/tr/article/1130942
• Bolshakov, A. ve Zaznayev, O. (2011). Effektşvnost mirotvorcheskoy deyatelnosti rossii na postsovetskom prostranstve: opıt i perspektivı odkb. Vestnik Ekonomiki Prava İ Sotsiologii, 3, 107-111.
• Bingöl, Oktay (2023). Rusya Federasyonu’nun 21. yüzyıl askeri doktrini, Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 13-52.
• Clark, T., Goss E. ve Kosova L. (2003). Changing attitudes toward economic reform during the Yeltsin era. Greenwood Publisher.
• CSTO (10.01.2022). On January 10, an extraordinary session of the CSTO Collective Security Council was held via videoconferencing. Erişim adresi: https://en.odkb-csto.org/session/2022/10-yanvarya-2022-goda-v-formatevideokonferentsii-sostoyalos-vneocherednaya-sessiya-soveta-kollektiv/#loaded
• Çıtak E. (2024). Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nün (KGAÖ) geleceği: 2022 Kazakistan olayları sonrası dönemin analizi. N. Macit ve H. Özman (Ed.), 21. yüzyılda ekonomi, politika ve teknolojide Asya rönesansı uluslararası sempozyumu içinde (s. 71-77). PA Paradigma Akademi Yayınları.
• Çoban, F. (2023). Bölgesel bir güvenlik örgütü olarak Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü. Y. Sarıkaya ve Ö.F. Kocatepe (Ed.), Kafkasya ve Türkistan: çatışma ve iş birliği içinde (s.273-290). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çoban, F. (2025). 2000 Sonrası Rusya’nın Asya- Pasifik politikası. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dugin, A. (2010). Shos, odkb, evrazes kak instrumentı sozdaniya novogo miroustroystva. İzvestiya Uralskogo Gosudarstvennogo Universiteta. Obshestvennıye Nauki, 3(80), 53-56.
• Erol, M. S. ve Demir, S. (2013). Rusya Federasyonu’nun Orta Asya politikaları. S. Kaya (Der.), Rusya’nın doğu politikası içinde (s. 311-347). Ekin Yayınevi.
• Erol, M. S. ve Amirbek, A. (2014). Soğuk savaş sonrası dönemde Rusya’nın dış politikasında yakın çevre ve Orta Asya. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 14(1), 155-178.
• Garant, (2013). Kontseptsiya vneshney politiki Rossiyskoy Federatsii 2013 g. Erişim adresi: https://www.garant.ru/products/ipo/prime/doc/70218094/
• Gardner, H. (2015). Crimea, global rivalry, and the vengeance of history. Palgrave Macmillan.
• Gottesman, E. (2015, 24 December). The limits of collective security in Eurasia. The Diplomat. Erişim adresi: https://thediplomat.com/2015/12/the-limits-of-collective-security-in-eurasia/
• Grozın, A. (2007). Postsovetskaya tsentralnaya aziya: novıye geopoliticheskiye tendentsii i rossiyskiye interesi. Tsentralnaya Aziya İ Kavkaz, 5(53), 53-66.
• İsayev T. (2023). Ermenistan’ın Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nü (KGAÖ) II. Dağlık Karabağ savaşı’na dahil etmeye yönelik eylemlerinin uluslararası hukuk açısından değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25(2), 685-729. https://doi.org/10.33717/deuhfd.1375542
• İsmayılov, M. (2011). Avrasyacılık: mukayeseli bir okuma Türkiye ve Rusya örneği. Doğu-Batı Yayınları. Jane, M. (2022). Rusya Federasyonu’nun güvenlik strateji belgeleri bağlamında Kırım ilhakı’nın tarihsel-sembolik ve askeri-jeopolitik analizi. International Journal of Social Inquiry, 15(2), 415-436.
• Kamalov, İ. (2008). Putin dönemi Rus dış politikası: Moskova’nın rövanşı. Yeditepe Yayınevi.
• KGAÖ Resmi İnternet Sayfası (2012). Ustav organizatsii dogovora o kollektivnoy bezopasnosti. Erişim adresi: https://odkb-csto.org/documents/documents/ustav_organizatsii_dogovora_o_kollektivnoy_bezopasnosti_/
• KGAÖ Resmi İnternet Sayfası. (2019a). Ot dogovora k organizatsii. Erişim adresi: https://odkb-csto.org/25years/
• KGAÖ Resmi İnternet Sayfası. (2019b). Struktura ODKB. Erişim adresi: https://odkb-csto.org/structure/
• Klevakina, E. (2013). Strategiya i deyatelnost organizatsii dogovora o kollektivnoy bezopasnosti vv otsenkah gosudarstv-chlenov. Teoriya İ Praktika Obschestvennogo Razvitiya. Politicheskiye Nauki, 1, 289-291.
• Kremlin (1997). Kontseptsiya natsionalnoy bezopasnosti Rossiyskoy Federatsii 1997 g.. Erişim adresi: http://www.kremlin.ru/acts/bank/11782/page/1
• Kremlin (2000). Kontseptsiya natsionalnoy bezopasnosti Rossiyskoy Federatsii 2000 g. Erişim adresi: http://www.kremlin.ru/acts/bank/14927
• Kremlin (2008). Kontseptsiya vneshney politiki Rossiyskoy Federatsii 2008 g. Erişim adresi: http://www.kremlin.ru/acts/news/785
• Kremlin (2010). Voennaya doktrina Rossiyskoy Federatsii 2010 goda. Erişim adresi: http://www.kremlin.ru/supplement/461
• Legvold, R. (2008). The role of multilateralism in Russian foreign policy. In E. W. Rowe & S. Torjesen (Eds.), The multilateral dimension in Russian foreign policy (pp. 21-46). Routledge.
• Malinovsky, O. ve Paschenko, İ. (2016). Problemi razvitiya odkb i povısheniye ee roli v obespechenii kollektivnoy bezopasnosti v evrazii. İstoricheskaya İ Sotsialno-Obrazovatelnaya Mısl, 8(3), 17-21.
• MFA of the Russian Federation (2023, 31 March). The concept of the foreign policy of the Russian Federation. Erişim adresi: https://mid.ru/en/foreign_policy/fundamental_documents/1860586/
• Mil Press. (2017). Kirgiziya i Kazahstan ne poluchali predlojeniya otpravit voennıh v Siriyu. 2017, Erişim adresi: https://xn--b1aga5aadd.xn--p1ai/2017/%D0%A1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D1%8F175/
• Muhametov, R. (2012). Osnovnıye napravleniya voennogo sotrudnichestva rossii so stranami blijnego zarubejya. Ars Administrandi, 3, 87-94.
• NG. (2000, 22 Nisan). Voennaya doktrina Rossiyskoy Federatsii 2000 g. Erişim adresi: http://www.ng.ru/politics/2000-04-22/5_doktrina.html
• NG. (2009, 15 Mayıs). Strategiya natsionalnoy bezopasnosti Rossiyskoy Federatsii do 2020 goda. Erişim adresi: http://nvo.ng.ru/concepts/2009-05-15/4_strategy1.html#
• Öztürk, O.M. (2001). Rusya Federasyonu askeri doktrini. Asam Yayınları.
• Panarin, İ. (2015). Odkb i bezopasnost evrazii. Obzor Ntspti, 7, 20-31.
• Parhitko, N. (2018). Voenno-Politicheskoye sotrudnichestvo na prostranstve sng. Politika odkb v itogah yubileynogo sammita odkb v minske 30.12.2017. Postsovetskiye İssledovaniya, 1(1), 9-19.
• Pashkovsky, P. (2012). İntegratsionnaya politika rossii na postsovetkom prostranstve (1991-2011). İnterservis. Purtaş, F. (2005). Rusya Federasyonu ekseninde Bağımsız Devletler Topluluğu. Platin Yayınları.
• RBK. (2017, 22 Haziran). Rossiya provela peregovorı ob otpravke v Siriyu voysk Kazahstana i Kirgizii. Erişim adresi: https://www.rbc.ru/politics/22/06/2017/594bdbe79a7947172df6e0dd
• RF Dışişleri Bakanlığı (t.y.). Kontseptsiya vneshney politiki Rossiyskoy Federatsii 2016g. Erişim adresi: http://www.mid.ru/ru/foreign_policy/official_documents/-/asset_publisher/CptICkB6BZ29/content/id/2542248
• RG. (2014, 30 Aralık). Voennaya doktrina Rossiyskoy Federatsii 2014 goda. Erişim adresi: https://rg.ru/2014/12/30/doktrina-dok.html
• Rodinovsky, M. (2008). Organizatsiya dogovora o kollektivnoy bezopasnosti v sisteme natsionalnoy bezopasnosti rf v kontekste evolutsii postsovetskogo prostranstva. Vestnik Chitgu, 1(46), 37-42.
• Rumer, E. (1995). Russian national security and foreign policy in transition. Rand Corporation.
• Sarıkaya, G. (2014). Ukrayna jeopolitiği bağlamında Kırım ve Kırım Türkleri sorunu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Shakleina, T. (2002). Vneshnyaya politika i bezopasnost sovremennoy rossii V 4 tomah (1991-2002). Rospen. Sönmez, S. (2010). Moskova’nın kutuplaşma çabaları: Putin dönemi Rus dış politikası. Avrasya Etüdleri, 37, 37-76.
• Tellal, E. (2010). Zümrüdüanka: Rusya Federasyonu’nun dış politikası. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(3), 189-236.
• Trenin, D. (2009). Russia reborn: reimaging Moscow’s foreign policy. Foreign Affairs, 88(6), 64-78.
• Vladimirov, V. (2012). Ob aktualnıh podhodah k opesbecheniyu strategicheskoy bezopasnosti na postsovetskom prostranstve. Puti K Miru İ Bezopasnosti, 2(43), 26-45.
• Yesevi Ç.G. (2013). Orta Asya’da iş birliği ve bütünleşme: Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü örneği. İstanbul Kültür Üniversitesi Küresel Eğilimler Serisi No:4.
• Yılmaz, S. (2016). Rusya neden Suriye’de?. Yazar Yayınları.
• Wilson, J. L. (2010). The legacy of the color revolutions for russian politics and foreign policy. Problems of Post-Communism, 57(2), 21-36.