Osmanlı’dan Cumhuriyet Dönemine Türkiye’de Temel Eğitimin Gelişmesi ve Finansmanı Sorunu

Yıl 2013, Cilt: 5 Sayı: 8, 53 - 71, 01.03.2013

Tarık Soydan

Öz

Kurumsal ve kitlesel olarak gelişmiş, düzenli ve sistemli bir etkinlik olarak eğitimle devlet arasındaki ilişkinin tarihi çok eskilere gitmediği gibi eğitim finansmanı konusunda devletlerin sorumluluk üstlenmelerinin tarihi de çok eskilere gitmez. Tarihsel olarak bakıldığında eğitim finansmanı konusu asıl olarak modernleşme dönemi ile birlikte devletlerle toplumların eğitim gereksinimleri arasında bir bağ kurulmaya başlanması ile birlikte gündeme gelmiştir. Batı toplumlarının...

Anahtar Kelimeler

-

Osmanlı’dan Cumhuriyet Dönemine Türkiye’de Temel Eğitimin Gelişmesi ve Finansmanı Sorunu

Öz

Genel olarak tüm dünyada modernleşme dönemi öncesinde kurumsal ve kitlesel temeli zayıf bir etkinlik
olarak şekillenen ve hayırseverlik faaliyetleri ile finanse edilen temel eğitim, modernleşme sürecinin
gelişimi ile birlikte eğitim alanında devletlerin sorumluluk üstlenmesi ile gelişmeye başlamıştır. 18.
yüzyıldan itibaren Batı’nın gelişmesi ve güçlenmesi karşısında önce askeri, sonra yönetsel, daha sonra da
bir bütün olarak siyasal, toplumsal ve ekonomik yetersizliklerini kavrayan Osmanlı yöneticileri
modernleşme reformlarına girişirken bu reformlar arasında eğitim reformları önemli bir yer tutmuştur. Bu
süreçte, her ne kadar temel eğitimin geliştirilmesi için düzenlemeler yapılmış, kararlar alınmış ve bir dizi
uygulamaya girişilmişse de, gerek ülkenin içinde bulunduğu ekonomik bunalım gerekse eğitim
finansmanının yerel idarelere, dolayısıyla eşrafa bırakılmasının yarattığı olumsuzluklar dolayısıyla temel
eğitim alanındaki gelişim sınırlı olmuştur. Temel eğitim, Cumhuriyet Dönemi’nde hedeflenen köktenci
toplumsal değişikliklerin gerçekleştirilmesi için önemli bir alan olarak görülmüş ve bu alanda bir dizi
eğitsel reform gerçekleştirilmiştir. Ancak Cumhuriyet’in ilk yıllarında, Osmanlı’dan devralınan mirasın
taşıdığı çok yönlü olumsuzluklar ve savaş koşullarının yaratmış olduğu tahribat, daha sonraları ise,
Dünya’da yaşanan ekonomik krize de başlı olarak, ülkenin yaşadığı ekonomik zorluklar ve temel eğitimin
asıl olarak il özel idareleri üzerinden finanse edilmesine dönük politikalar temel eğitim alanında
hedeflenen gelişmenin sağlanmasını engellemiştir.

Anahtar Kelimeler

Temel eğitim, eğitim finansmanı, modernleşme

Kaynakça

• Akyüz, Y. (1985). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Atuf, N. (1932). Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme. Ankara: Ahmed Halid Kitabevi.
• Başbakanlar ve Milli Eğitim Bakanlarının Milli Eğitimle İlgili Söylev ve Demeçleri (1946). 1.Cilt, Ankara.
• Başgöz, İ. ve Wilson, H. E. (1968). Türkiye Cumhuriyetinde Eğitim ve Atatürk. Ankara: Dost Yayınları.
• Bayram, F. (1999). Eğitmenler, Öğrenmeyi Öğretme Ustaları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Berker, A. (1945). Türkiye’de İlk Öğretim, (1839-1908). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bilim, C. Y. (1984). Tanzimat Devri’nde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma (1839-1876). Eskişehir.
• Binbaşıoğlu, C. (1999). Eski Milli Eğitim Bakanlarından Mustafa Necati’nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri. 75 Yılda
• Eğitim, İstanbul: Tarih Vakfı yayını. Browne, G. S. ve Cramer J. F. (1982). Çağdaş Eğitim-Milli Eğitim Sistemleri Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme.
• Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Ortaöğretim: Tarihi Gelişimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Cubberley, E. P. (2004). Eğitim Tarihi II. İstanbul: Yeryüzü Yayınevi.
• Çağlar, A. (1999). 75 Yılda Cumhuriyet’in İlköğretim Birikimi. 75. Yılda Eğitim, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Çakan, I. (2002). Cumhuriyet Döneminde İlköğretimin Finansman Sorunu ve Mektep Vergisi Uygulaması. Yakın
• Dönem Türkiye Araştırmaları, Yıl:1, Sayı:2, İstanbul, s.85-127. Çavdar, T. (1985). Türkiye’de Nüfus ve Nüfus Sorunu. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 6, İstanbul: