Türkiye'nin Nüfus Değişimine Göre İl Bazında Kentleşmesine Bir Bakış (1965-2014)

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 16, 153 - 183, 13.10.2017

Ahmet Mithat Kiziroğlu

Öz

Kentleşme; kent
sayısının artması, kentlerin büyümesi, toplumda örgütlenme, işbölümü,
uzmanlaşma, insan davranış ve ilişkilerinde ise değişim yaratan bir nüfus
birikimi sürecidir. Günümüzde dünya nüfusunun büyük çoğunluğu kentlerde
yaşamakta olup, ülkelerin gelecekleri de kentlerde şekillenmektedir.

                Kentleşme ile 1950'li yıllardan
sonra tanışan Türkiye'de kentlere doğru yoğun bir iç göç hareketi başlamış,
kentli nüfus 1980'li yıllardan itibaren hızla artarak 2000'li yılların başında
%65'e, ülkenin idari bölünüşünde yapılan değişiklikler sonucunda ise 2014
yılında %91,8'e ulaşmıştır. 

                2014 yılı sonu itibariyle
Türkiye'de 30 ilde nüfusun tamamı kentsel mekan olarak kabul edilen il ve ilçe
merkezlerinde yaşamaktadır. Bu illerde yaşayan nüfus 60 milyonu bulmakta olup,
Türkiye nüfusunun %78'sini oluşturmaktadır.

                Türkiye’de nüfusun kentlere akmasının ana nedeni kırsal
alanlardaki olumsuz yaşam koşulları ve insanların kentlerde daha iyi yaşam
koşullarına sahip olacaklarına inanmalarıdır. Türkiye’de nüfus belirli büyük
kentlerde yoğunlaşmakta olduğundan düzensiz, dengesiz ve hızlı bir kentleşme süreci
yaşanmakta, yaşanan bu süreç birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. 

Anahtar Kelimeler

, Türkiye, Kentli Nüfus, Kentleşme Oranı, Kentleşme Hızı

An Outlook On The Change Of Population Of Turkey According To Its City-Based Urbanization

Öz

Urbanization
is the process of population growth that creates a change in the number of the
cities, the growth of the cities, the organization of the society, the division
of labor, specialization, and in human behavior and relationships. Today the
vast majority of the world population lives in cities, and the futures of the
countries are also shaped in the cities.

Turkey met
the fact of urbanization after the 1950s and an intensive migration from rural
to the urban began. Urban population increased rapidly since 1980s, and at the
beginning of the 2000s it reached to 65%, and in 2014 to 91,8% due to the
amendments on the administrative divisions of the country.

By the end of
2014 the entire population of 30 cities of Turkey live in the cities and the
provinces that are accepted as urban places. The population of these cities is
nearly 60 million and is 78% of the population of Turkey.

In Turkey,
the main cause of the population flow to the cities is the adverse living conditions in rural areas and the belief that they will have
better living conditions in the cities. Because the population is
concentrated in certain big cities in Turkey, an irregular, uneven and rapid
urbanization is taking place. This process creates many problems. 

Anahtar Kelimeler

Urbanization, Turkey, Urban Population, Urbanization Rate, Urbanization Speed

Kaynakça

• Bal, H. (1999). Kent Sosyolojisi, Ankara: Turhan Kitabevi, s. 52.
• Bilgili, A.E. (2007). “Şehir ve Kültür: İstanbul”, İstanbul Kültür Turizm, 2006 Değerlendirmesi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İstanbul, Mart 2007, s. 34. DİE. (2000). 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayını, Yayın Numarası: 2759, s. 28.
• Ekin, N. (1986). “Hızlı Şehirleşmenin Sosyo-Ekonomik Etkileri”, Hızlı Şehirleşmenin Yarattığı Ekonomik ve Sosyal Sorunlar, 10-11 Ocak 1986, İstanbul: Siyasi ve Sosyal Araştırmalar Vakfı (SİSAV) Yayını, s.79.
• Ertürk, H. ve Sam, N. (2009). Kent Ekonomisi, Güncellenmiş 3. Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, s. 11-13.
• Hatt, P. K. ve Reiss, A. J.(2002). “Kentsel Yerleşimlerin Tarihi”, 20. Yüzyıl Kenti, (Derleme ve Çeviri: Bülent Duru, Ayten Alkan), Ankara: İmge Kitabevi, s.30.
• Karpat, K. H. (2010). Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler (Çeviren: Bahar Tırnakçı), 1. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları, s. 461-462.
• Keleş, R. (1974). “Şehirleşmede Denge Sorunu”, Mimarlık Dergisi, Yıl:4, Sayı:37, İstanbul, s.53.
• Keleş, R. (2008). Kentleşme Politikası, Genişletilmiş Güncellenmiş 10. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi, s. 25-26, 67-68, 74-78.
• Kepenek, Y. ve Yentürk, N. (2000). Türkiye Ekonomisi, 10.Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi, s. 34.
• Kıray, M. (1999). Toplumsal Yapı, Toplumsal Değişme, İstanbul: Bağlam Yayınları, s. 131-134.
• Kutlu, K. (1986). “Hızlı Şehirleşme ve Ulaşım Sorunu”, Hızlı Şehirleşmenin Yarattığı Ekonomik ve Sosyal Sorunlar, 10-11 Ocak 1986, İstanbul: Siyasi ve Sosyal Araştırmalar Vakfı (SİSAV), s. 210.
• Ozankaya, Ö. (1975). Toplumbilim Terimler Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını, s. 63.
• Özek, Ç. (1974). “Türkiye’de Şehirleşmenin Ana Nitelikleri ve Ceza Adaleti Yönünden Yol Açabileceği Sorunlar”, Şehirleşmenin Doğurduğu Ceza Adaleti Sorunları Sempozyumu (17-19 Aralık 1973), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Hukuku ve Kriminoloji Enstitüsü Yayını, Fakülteler Matbaası, s.56-57.
• Özer, İ. (2004). Kentleşme Kentlileşme ve Kentsel Değişme, Bursa: Ekin Kitabevi, s. 50, 67-82. Pustu, Y. (2006). “Küreselleşme Sürecinde Kent “Antik Site’den Dünya Kentine”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 60, Ankara, s.129-131.
• Sezal, İ. (1992). Şehirleşme, İstanbul: Ağaç Yayınları, s.78.
• Tatlıdil, E. (1989). Kentleşme ve Gecekondu, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, s. 4.
• Tekeli, İ. (2008). Göç ve Ötesi, İlhan Tekeli Toplu Eserler-3, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 49.
• TUİK. (2013). Nüfus Projeksiyonları 2013-2075, Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı: 15 844, 14.Şubat.2013, s.1.
• TUİK. (2014). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları 2013, Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı: 15974, 29.Ocak.2014, s. 1.
• TUİK (2015). Konularına Göre İstatistikler, Nüfus ve Demografi, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, İstatistiksel Tablolar ve Dinamik Sorgulama, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, Yerleşim Yeri Nüfusları, İl Nüfusları, Çevrimiçi: http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul, Erişim: 02.Şubat.2015.
• Tümertekin, E. (2007). İstanbul İnsan ve Mekân, 2. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 10-13.
• Türkdoğan, O. (1988). Değişme, Kültür ve Sosyal Çözülme, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s. 104-105.
• Vergin, N. (1986). “Hızlı Şehirleşmenin Sosyolojik ve Siyasal Sonuçları”, Hızlı Şehirleşmenin Yarattığı Ekonomik ve Sosyal Sorunlar, 10-11 Ocak 1986, İstanbul: Siyasi ve Sosyal Araştırmalar Vakfı (SİSAV) Yayını, s.28-30.
• Yeter, E. (2008). Kentsel Gelişme ve Kültür Değerleri, İstanbul: Tarihi Kentler Birliği Yayını, s. 245.