XIX. Yüzyılın Sonlarında Elviye-i Selâse’de Karayolu Yapım Faaliyetleri

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 2, 1 - 24, 20.12.2017

Ahmet Atalay

Öz

Osmanlı’da, Elviye-i Selase diye bilinen Kars, Ardahan, Batum şehirlerinin

bulunduğu bölgenin önemli bir bölümünü, Çoruh Nehri Havzası oluşturur. Bu

vadinin, “Göğe yakın topraklar” diye tabir edilen kısmında, Artvin ve ilçeleri bulunur.

Geçit vermeyen yüksek dağlar ve uçurumlu kayalardan oluşan bu bölge, fiziki

güzelliği, yeraltı yerüstü zenginlik kaynaklarının yanı sıra, Rus sınırında

bulunmasından dolayı stratejik bir öneme sahiptir. Bu özellikleri sebebiyle yayılmacı

Rusya’nın dikkatini bu topraklardan uzak tutmak için Osmanlı, askeri tedbirlerin

yanında karayolları yaptırarak bölgede, ticari ve ekonomik bir hareketlilik sağlamış

ve emperyalist Rus politikasının önü kesilmeye çalışılmıştır.

Bu çalışmada, yöredeki yerleşim birimlerinin arasındaki her türlü ilişkiyi sıkı şekilde

temin edecek ve meydana gelebilecek dış tehditlerin engellenebilmesi adına çok

amaçlı kullanılabilecek karayollarının yapım faaliyetlerinden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Rusya, Artvin, Batum, Erzurum, Kars, karayollars, karayolları

Highway Construction Activities in Elviye-i Selase in the Later Part of Nineteenth Century

Öz

the Ottoman Empire, the Çoruh River Basin constitutes an important part of the

region where Kars, Ardahan and Batum cities known as Elviye-i Selase are located.

This valley has Artvin and its districts in a region that is called "the soils neighboring

the sky".

The region, which consists of high mountains and cliff rocks that do not give passage,

is strategically important due to not only its presence on the Russian border, but also

its physical beauty and its underground and above-ground treasures. In order to

prevent the expansionist Russia’s attention due to these properties of these lands,

Ottoman Empire, besides the military precaution, had commercial and economic

activity in the region by making highways and tried to hinder the imperialist Russian

politics.

In this study, the construction activities of highways that can be used for the purpose

of preventing external threats that may arise and that may build any kind of relation

between the settlements in the region are discussed.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Russia, Artvin, Batumi, Erzurum, Kars, Highways

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA): İ. MVL 119-2941 İ. MVL 460-20679 ŞD. 15-675 İ. MMS 40-462 İ. DH 634-44063
• Artvin Valiliği (1967), 1967 İl Yıllığı, (Hazırlayanlar: C. Paçalı-H. Saral-M. Yıldırım, Güneş), Ankara: Güneş Matbaacılık T.A.Ş.
• Artvin Valiliği (1973), 1973 İl Yıllığı, (Hazırlayanlar: M. Adil Özder- İsmet Cevat Erdem), Ankara: Mars Matbaası.
• Atabinen, Reşid Safvet (2005), “Kafkas Etekleri Türk Ticaret Yolları”, (Hazırlayan: Selahattin Tozlu), Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı 8, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, s. 31-39.
• Aytekin, Osman (1999); Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimarî Eserler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• Bay, Abdullah (2016) “Limanı Olan Bir Kasabadan Liman Kentine: Batum Şehri (1830- 1905)”, Türkiyat Mecmuası, Cilt: 26/1, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayını, s. 61-80.
• Caiani, İvane (1991), Borçka Mektupları, Türkçesi: Fahrettin Çiloğlu, İstanbul: Sinatle Yayınları.
• Çolak, Mustafa (2006), Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası (1914 - 1918), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Larcher, Maurıce (Tarihsiz), Kafkas Harekâtı, Çeviren: Can Kapyalı, İstanbul: Omnia Yayınları.
• Muvahhid Zeki (1927), Artvin Vilâyet-i Hakkında Ma’lûmât-ı Umûmîye, İstanbul: Şirketi Mürettibiye Matbaası.
• Muvahhid Zeki (2010), Artvin Vilayeti Hakkında Ma’lûmât-ı Umûmîye, Haz: Muammer Demirel, İstanbul: Yusufeli Belediyesi Yayını 2010.
• Özder M. Adil (1971), Artvin İli Bilgileri I. Kitap, Ankara: Ay Matbaası. Özder, M. Adil – Aydın, Abdullah (1969), Yazı ve Resimlerle Çevre İncelemesi Artvin İli I, Ankara: Güneş Matbaacılık T.A.Ş.
• Şafakcı, Hamit (2013), Bozkır’da Madencilik 1776-1839, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• Yurt Ansiklopedisi (1982), “Artvin”, (Hazırlayanlar: Nazar Büyüm vd.), Cilt 2, İstanbul: Anadolu Yayıncılık A. Ş, s. 885-966.