Giresun İli ve Yöresi Ağızlarında Kadın

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 2, 325 - 356, 20.12.2017

Serdar Bulut

Öz

Ağız, bir dilin bölgeden bölgeye, yöreden yöreye hatta köyden köye değişiklik

gösteren en küçük en küçük dil birimidir. Giresun ağzı, Doğu Karadeniz Bölgesi

ağızlarından biridir. Çepni Türkmenlerinin Anadolu’daki önemli yerleşim

merkezlerinden biri olan Giresun’da standart Türkiye Türkçesinde bilinmeyen ve

kullanılmayan çok sayıda yöresel kelime mevcuttur. Bu kelimeler içerisinde

kadınlarla ilgili adlandırmalar önemli bir yere sahiptir. Giresun ağzında kadın bazen

anne, bazen sevgili, bazen kardeş bazen de sıradan bir birey olarak karşımıza

çıkmaktadır. Bu durum bölge ağzında kadına verilen önemin göstergelerinden

biridir. Giresun ağzında kadınla ilgili atasözü, deyim, dua, beddua, kalıp söz,

bilmece, efsane, batıl inanç, mani ve yöresel kelime türlerinde birçok dil özelliği

tespit edilmiştir. Bu kullanımlarda kadın bazen baş tacı olurken bazen de

ötelenmiştir. Hatta toplumsal cinsiyet eşitliğine aykırı olabilecek kullanımlar da

ortaya çıkmıştır. Giresun ili ve yöresinde bazen tarlada fındık toplarken, bazen

pazarda süt satarken, bazen evde yemek pişirirken bazen de çocuk yetiştirirken

karşımıza çıkan kadınlarımızın yöresel dil ögelerinde olumlu veya olumsuz yansımış

olmaları, içinde yaşadıkları toplumun zihninde kadınların kültürel değerini de gözler

önüne sermektedir.

Çalışmamızda Giresun ili ve yöresi ağızlarında yer alan kadın konulu dil ögeleri

gruplandırılarak verilecektir. Bu ögeler sadece adlandırmalar noktasında ele

alınacaktır. Bu sayede hem Giresun ağzında kadının önemi vurgulanacak hem de bu

kültürel dil ögelerinin yok olmadan kayıt altına alınması sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Giresun İli ve Yöresi Ağızları, Türkiye Türkçesi, Ağızlar, Kadın, Kadınlarla İlgili Adlandırmalar

The Woman In Giresun Provincial And Local Dialects

Öz

Dialect, are the smallest language unit that change a language from region to region,

from local to region or even from country to country. Giresun dialects is one of the

dialects with its own rules. Giresun region is the main home of the Chepni people

and there are many words used in the dialects related to ethnicity. In these words,

uses related to women has an important place. In Giresun dialects, women

sometimes come out as mothers, beloved, sister and ordinary people.

This situation is one of the manifestation signs given to the woman in the region.

Many language features have been identified in local word types related to women

in the dialect of Giresun such as proverb, idiom, prayer, curse, mold, word, riddle. In

these uses, the woman is sometimes a head crown, sometimes shifted. There have

also been emerging uses that may be contrary to gender equality. In Giresun

province and region our women sometimes come out as a women collecting nuts on

the field, selling milk on the market, cooking at home and sometimes with children.

Women regardless of whether they are positive or negative in local language this

situation also reveals the cultural value of women in society's minds. In our work,

the language features related to the concept of women in the dialects of Giresun

province and region will be grouped.

In this regard, the importance of women will be revealed in the dialect of Giresun as

well as it will be ensured that these cultural language documents will be recorded

without disappearance

Anahtar Kelimeler

Giresun Provincial and Regional Dialects, Turkey Turkish, Dialects, Women, Gendered Proverbs and Idioms

Kaynakça

• Ak, M. (2015). Teke Yörükleri (1800- 1900), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ak, M. (2017). Yörüklerde Kadın, Jass Studies Dergisi- International Journal of Social Science, Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7172, Number:58, Summer II, s.307-336
• Akbalık, E. (2013). Türk Atasözlerinde Cinsiyet Algısı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 81-89.
• Akın, C. (2014). Giresun Tarihi ve Kültürel Değerleri. Ordu: Gece Kitaplığı.
• Akpınar, Ö. (2010). Giresun Türküleri ve Oyun Havaları, (Hazırlayan: Hüseyin Akpınar). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Aksoy, Ömer Asım vd. (2009). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alkayış, M. F. (2013). Adıyaman Yöresi Atasözleri ve Deyimlerinde Gelin-Kaynana İlişkisi ve Evlilik Konusu. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/9, 579-594.
• Aşık, G. A. (2012). Türkiye’de Kadınların İşgücüne Katılımı: İstanbul ve Ankara’da Katılım, Bingöl ve Tunceli ile Aynı. Tepav, 1-9.
• Batur, Z. (2011). Atasözü ve Deyimlerde Kadın ve Kadının Sosyo-Psikolojik Özellikleri. Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/3, 577-584.
• Bekdemir, Ü. ve Fatsa, M. (2015). Geçmişten Günümüze Giresun. Giresun: Giresun İl Özel İdaresi Yayınları.
• Bulut, S. (2012). Anadolu Ağızlarında Kullanılan Kalıp Sözler ve Bu Kalıp Sözlerin Kullanım Özellikleri, Turkish Studies, Volume 7/4, Fall, ss. 1117-1155.
• Bozkurt, F. (2012). Dîvânü Lügât-it-Türk, Konya: Eğitim Kitabevi.
• Demir, N. ve Aydoğdu, Ö. (2008). Giresun İli ve Yöresi Ağızları. Giresun: Giresun Valiliği Yayınları.
• Demirgöz-Bal, M. (2014). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğine Genel Bakış. KASHED, 1/1, 15- 28.
• Erdem, M. D. (2013). Ağız Sözlükçülüğü Üzerine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/95, 95-102.
• Ergin, M. (2009). Dede Korkut Kitabı-1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gökdayı, H. (2008). Türkçede Kalıp Sözler, Bilig Dergisi, S. 44, Kış, ss. 89-110.
• Güngör, K. (1941). Cenubî Anadolu Yürüklerinin Etno-Antropolojik Tetkiki, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji ve Etnoloji Enstitüsü Neşriyatı.
• Günay, U. (2000). İslami Dönemde Türk Toplumunda Kadının Yeri ve Önemi. Milli Folklor, 6/46, 4-9.
• Ergin, M. (2016). Dede Korkut Kitabı 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gündüz, A. (2012). Tarihi Süreç İçerisinde Türk Toplumunda ve Devletlerinde Kadının Yeri ve Önemi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 5/5, 129- 148.
• Günindi-Ersöz, A. (2010). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Gazi Türkiyat, 6, 167-181.
• Kara, M. A. (2016). Toplumsal Dayanışma Kavramı Temelinde İmece Kültürü: Tirebolu- Doğankent Yöresi Örneği. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS4863, Number:53, 377-386.
• Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karataş, T. (2004). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Küçük, S. (2016). Derleme Sözlüğünde Çocuk Diline Ait Adlandırmalar. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/10, 423-442.
• Okray, Z. (2015). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadın İmgesi. EUL Journal of Social Sciences, VI-I, 93-102.
• Özkan, B. ve Gündoğdu, A. E. (2011). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri ve Deyimler. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/3, 1133-1147.
• Şahin, H. (2006). Türk Atasözlerinde Kadın. Akademik Araştırmalar Dergisi, 29, 155-166.
• Tekin, F. ve Cantürk, S. (2014). Giresun ve Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Diyalektolog, 9, 33-46.
• Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ünlü, E. (2016). Harşıt Vadisi Tarih ve Kültür Yazıları, İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Yavuz, S. ve Telli, B. (2013). İç Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6/3, 376-402.
• Yılmaz, A. (2004). Türk Kültüründe Kadın. Milli Folklor, 61, 111-123.
• Yiğitoğlu, M. ve Yalçınkaya, Z. (2016). Türkçedeki Cinsiyetçi Atasözleri ve Deyimler Üzerine Bir İnceleme. İdil Dergisi, 5/26, 1659-1669.