Trabzon ve Çevresinde Kullanılan Peştamal Dokumaları ve Günümüz Tasarımlarında Uygulanması

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 21, 475 - 492, 19.12.2019

Hacer Nurgül Begiç , Ceren Öz

Öz

İnsanlık tarihinde korunma ihtiyacı
ile birlikte var olan tekstil ürünleri, bedenimizi olumsuz hava şartlarından
koruma ve örtünme dışında zaman içinde başka birçok işlevi de üstlenmiştir. Bu
bağlamda dünyada giyim kültürü ve buna dayalı olarak dokumalar da çeşitlenmiş
ve yöresel zenginliklerin bir parçası haline gelmiştir. Dünyada iletişim ağının
hızlanması, sanayi ve teknoloji alanındaki gelişmelere bağlı olarak ticaretin
küreselleşmesi kültürel çeşitliliğin yok olma tehlikesini de beraberinde
getirmektedir. Anadolu coğrafyasında da birçok geleneksel giysi bu
gelişmelerden etkilenerek giderek yok olmaktadır. Yapılacak çalışmalarla
yöresel değerlerin kayıt altına alınması, günümüz şartlarında sürdürülebilir
projelerle yaşatılması, bilinirliğinin arttırılması ve gelecek kuşaklara aktarılması
önemlidir.

Trabzon ili Akçaabat ilçesi
oldukça köklü bir geçmişe sahiptir. Bu köklü geçmişin getirdiği geleneksel ve
kültürel değerler yörede yaşatılmaya çalışılmaktadır. Kullanımına göre; keşan, peştamal
veya dolaylık olarak adlandıran dokumalar yöredeki geleneksel kadın giyiminin
büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Keşan dokuması, kadınlar tarafından el
tezgahlarında dokunan, renklerinde ve desenlerinde günümüze kadar çok fazla değişime
uğramamış yöresel dokumalardandır. Geçmiş dönemlerde anneden kızına miras kalan
bu dokuma tekniğinin; günümüzde sınırlı üretimlerle de olsa yapımı ve kullanımı
sürdürülmektedir. Bu dokumalar günümüzde el tezgahları yerine daha seri olarak
makinalarda üretilmektedir.

Türkiye'nin
geleneksel moda pazarlarından birinin arasına girmesi ve ülkenin moda tasarım
algısının oluşmasında kültürel öğelerin kullanımı ve yorumlanması önemlidir. Bu
çalışmada geleneksel giyim öğelerinden biri olan yöresel keşan dokumasının
kullanım nedenleri, üretiminde kullanılan malzemeler, kullanım alanları ve
çeşitleri incelenmiş, yöre halkı ile görüşmeler gerçekleştirilmiş ve bu
dokumanın küresel ve ülke bazlı moda sektöründe kullanılabilir ve
sürdürülebilir kılınması amacı ile tasarımlar yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Peştamal, Keşan, Dolaylık, Yöresel Dokuma, Trabzon, moda tasarım

Kaynakça

• Atalayer, G. (1990). Trabzon Peştemalleri ve Dokumacılık, Trabzon Dergisi (4), 88-93.
• Begiç, H., N., Evecen, A. (2016). Geleneksel Dokumalarımızdan Ehram Üretiminin Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Çalışma. H. Akın (Ed.), Uluslararası Erzincan Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss. 105-110). Erzincan: Erzincan Üniversitesi.
• Gülas, S., B., Yüksek, M., Bolkol, N. (2016). Asırlar Öncesinden Bir Miras: Keşan (Çeşan) Bezi. 7th International Istanbul Textile Conference, Anadolu’ya Doku”N”an Bezler, BEZCE2016, 21-23 Mart 2016, Istanbul.
• İnalcık, H. (2008). Türkiye Tekstil Tarihi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
• Kahveci, M. (1991). Peştemal Dokumacılığı, Milli Folklör Dergisi (12), 43-45.
• Nuri Durucu, "Trabzon Kuyumculuğu", Uluslararası Karadeniz Havzası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 3, Trabzon 2015, 112-183.Özen, M. E. (1980). Türkçede Kumaş Adları. İstanbul University Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 291-340.
• Salman, F. (2007). Günümüzde Rize Ve Civarında Görülen Geleneksel Giysiler. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (19), 177-202.
• KAYNAK KİŞİLERKK1: Fatma Kol. Ev Hanımı, Kişisel görüşme. Sürmene, 21 Ağustos 2018.KK2: Ceren Eyüboğlu. Kabin Memuru, Kişisel Görüşme, Trabzon, 21 Ağustos 2018.KK3: Zekiye İp. Ev Hanımı, Kişisel görüşme. Sürmene, 21 Ağustos 2018.KK4: Habibe Kol. Öğrenci, Kişisel Görüşme, Trabzon, 5 Eylül 2018.KK5: Maksude Sağlam. Ev Hanımı, Kişisel görüşme, Yalıncak/ Trabzon, 17 Ağustos 2018.KK6: Demay Tan. Öğrenci, Kişisel Görüşme, Trabzon, 10 Eylül 2018.KK7: Cemile Aydın. Ev Hanımı, Kişisel görüşme, Trabzon, 17 Ağustos 2018.KK8: Günnur Tüfekçi. Keşan Dokuma Öğretmeni, Kişisel görüşme. Trabzon, 10 Temmuz 2018.*Giysi tasarımları Habibe Kol tarafından hazırlanmıştır