Geleneksel Meslekler ve Bir Ustanın Hikâyesi: Giresun’da Demircilik

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 21, 493 - 510, 19.12.2019

Mehmet Özdemir

Öz

Bu makalede bir el sanatı olarak
geleneksel demircilik mesleği üzerinde durulmaktadır. Makalede geleneksel demircilik mesleğinin tarihi, bugünü
ve geleceği, somut olmayan kültürel miras ve kültürel ifade çeşitliliği
kapsamında Giresunlu bir ustanın yaşantısından hareketle incelenmiştir. Makalede
el sanatlarının kültürümüzdeki yeri ve önemi, geçmişten günümüze demircilik
ekseninde el sanatları olgusu, demirciliğin Türk dünyasında ve mitolojisindeki
anlamı, geleneğimizdeki yeri, demircilik üzerine inşa edilen inanmalar ve
pratikler, somut olmayan kültürel miras kapsamında demircilik vb. gibi pek çok
konu sorgulanmıştır. Sanayi devriminden sonra seri üretim yapan makinelerin
icadıyla birlikte el işçiliğine dayanan geleneksel meslekler günlük yaşamdan
yavaş yavaş çekilmeye başlamıştır. Herhangi bir meslek kolunda bir ustanın bir
yıllık üretimi sadece bir makine ile birkaç günde yapılmaktadır. Dolayısıyla
bilek gücünün yerini makine gücü, talebe göre üretimin yerini de arza bağlı
üretimin aldığı söylenebilir. Bu durum en başta maliyetleri düşürmüştür ama el
işçiliğine dayanan kalite sorunu diğer bir ifadeyle “geleneksel bilgi veya el mahareti”
olgusu arka plana itilmiştir. Geleneksel tezgâhlar da yavaş yavaş kapanmaya yüz
tutmuştur. Bu çalışmada söz konusu tarihsel süreç bir demirci ustasının meslek
hikâyesinden hareketle ele alınmıştır. Bu anlamda demirciliğin ve bu mesleğe
bağlı geleneksel bilginin aktarılma sürecinin günümüz bağlamlarında nasıl
yapılacağı konusu makalenin sorgulama alanlarını oluşturmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

SOKÜM, KİFAÇ, Geleneksel Meslekler, Geleneğin Ustaları

Kaynakça

• Akpınarlı, F. vd. (2014). Kahramanmaraş El Sanatları. Cilt: 1. Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları Alpaslan, Y. ve Cavit P. (2014). Eski Maraş’ta Demircilik ve Demirciliğe Bağlı Sanatlar. Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları.Arlı, M. (1984). “El Sanatlarının-Gerileme, Kaybolma ve Öğretim Biçimlerinin Değişme Nedenleri ile Geliştirilme ve Yaşatılmasına İlişkin Öneriler”. I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu Bildirileri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yay. Sayfa: 41-51.Barışta, H. Ö. (1998). Türk El Sanatları. Ankara: Kültür Bakanlığı YayınlarıEliade, M. (2003). Demirciler ve Simyacılar. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.Ergin, M. (2004). Dede Korkut Kitabı-I. Ankara: Türk Dil Kurumu YayınlarıGlassie, H. (1993). Günümüzde Geleneksel Türk Sanatı. (Çev. Yasemin A. Süha Oğuzertem). İstanbul: Pan Yayıncılık.Göksu, E. (2004). Türk Kültüründe Silah. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi.İnan, A. (1998). “Türklerde Demircilik Sanatı: Tarihte ve Folklorda”. Makaleler ve İncelemeler. Cilt: II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Sayfa: 229-231.John, S. S. (2010). “Traditional Knowledge of Folk Crafts in Tamil Nadu”. Indian Journal of Traditional Knowledge. 9, (3), 443-447.Kafesoğlu, İ. (2014). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken YayınlarıKahveci, M. (1998). “21. Yüzyıla Girerken Geleneksel Türk El Sanatları”. Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı. Sayfa: 387-397.Kâşgarlı Mahmud. (1985). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi-I. (Çev. B. Atalay). Ankara: Türk Dil Kurumu YayınlarıOğuz, M. Ö. (2013). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?. Ankara: Geleneksel YayıncılıkÖter, Z. (2010). “Türk El Sanatlarının Kültür Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi”. Millî Folklor, 22, (86), 174-185.Polat, C. (2014). Osmanlı’dan Günümüze Maraş’ta Bakırcılık. Kahramanmaraş Belediyesi YayınlarıUğur-Çerikan, F. (2014). Türk Kültüründe Demir. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yayınlanmış Doktora Tezi.UNESCO. (2013). Creative Economy Report. Published by the United Nations Development Programme.Ziya Gökalp. (1976). Türk Töresi. (Haz. Hikmet Dizdaroğlu). Kültür Bakanlığı Ziya Gökalp YayınlarıZiya Gökalp. (1991). Türk Uygarlığı Tarihi. (Haz. Yusuf Çotuksöken). İstanbul: İnkılâp Kitapevi.