An Empirical Analysis on the BIST100 Index: The Case of the 2001 Turkish Financial Crisis

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 24, 375 - 396, 30.06.2021

Gamzenur Coşkun Okyay Uçan

https://doi.org/10.38155/ksbd.888108

Öz

An indicator that measures the proportional change of investment instruments that are traded in the stock market over a certain period, combining data such as cost, price, production and sales, is called an index. The Borsa Istanbul 100 (BIST100) Index is the main index of the share market, consisting of one hundred shares with the highest market value and trading volume, which are traded in Borsa Istanbul. There are a number of macroeconomic variables that affect the price formation of this index. At this point, it becomes important to know which variable causes what effects on the BIST100 index. In this study; Turkey 2001 financial crisis period and after TL/GR gold, term deposit interest and USD/TL exchange rate and the BIST100 index are aimed to reveal what the direction and degree of relations are. For this purpose, the relationship between variables was tested by applying unit Root Test, cointegration and causality analyses in this study covering 2001:Q1-2020:Q4 quarters. According to empirical research results, it has been determined that there is no peer integration, that is, no long-term relationship between variables. VAR analysis was applied to variables that were brought to a stationary state at the level by taking the differences. According to the findings of the causality analysis, it was concluded that there is a causality relationship between the selected macroeconomic variables.

Anahtar Kelimeler

BIST100 Index, Gold, Deposit Interest, Exchange Rate, Cointegration

BİST100 Endeksi Üzerine Bir Ampirik Analiz: 2001 Türkiye Finansal Krizi Örneği

Öz

Maliyet, fiyat, üretim ve satış gibi verilerin bir araya gelerek, borsada işleme konu olan yatırım araçlarının belirli bir dönem içerisindeki oransal değişimini ölçen göstergeye endeks denir. Borsa İstanbul 100 (BİST100) Endeksi ise, Borsa İstanbul’da işleme konu olan hem piyasa değeri hem de işlem hacmi en fazla olan yüz hisseden oluşan pay piyasasının temel endeksidir. Bu endeksin fiyat oluşumu etkileyen birtakım makroekonomik değişkenler söz konusudur. Hangi değişkenin BİST100 Endeksi’ne ne tür etkilerde bulunduğunun bilinmesi bu noktada önem kazanmaktadır. Bu çalışmada; Türkiye 2001 finansal kriz dönemi ve sonrasında TL/GR altın, vadeli mevduat faizi ve USD/TL döviz kuru ile BIST100 Endeksi arasındaki ilişkilerin yönü ve derecesinin ne olduğunun ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda; 2001:Q1-2020:Q4 çeyrek dönemlerini kapsayan bu çalışmada değişkenler arasındaki bağlantı birim kök, eşbütünleşme ve nedensellik analizleri uygulanarak sınanmıştır. Ampirik araştırma sonuçlarına göre; değişkenler arasında eşbütünleşme yani uzun dönemli bir ilişkinin olmadığı saptanmıştır. Farkları alınarak seviyede durağan duruma getirilen değişkenlere VAR analizi uygulanmıştır. Nedensellik analizinin bulguları doğrultusunda; seçilmiş makroekonomik değişkenler arasında nedensellik ilişkisinin bulunduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

BİST100 Endeksi, Altın, Mevduat Faizi, Döviz Kuru, VAR, Eşbütünleşme

Kaynakça

• Akbaş. Y. E. (2013). Borsa getiri oranı ve faiz oranı arasındaki ilişkisinin doğrusal olmayan yöntemlerle analizi: Türkiye örneği. Business And Economics Research Journal, 4 (3), 21-40.
• Aktan, C. ve Şen, H. (2001). Ekonomik kriz: Nedenler ve çözüm önerileri. Yeni Türkiye Dergisi Ekonomik Kriz Özel Sayısı, 2 (42), 1225-1230.
• Aktaş, M. ve Akdağ, S. (2013). Türkiye’de ekonomik faktörlerin hisse senedi fiyatları ile ilişkilerinin araştırılması. International Journal Social Science Research, 1 (2), 50-67.
• Alacahan, N. ve Akarsu, Y. (2019). Döviz kuru riskinin Borsa İstanbul 100 endeksi üzerindeki etkisi zaman serisi analizi: Türkiye örneği. Journal Of Life Economics, 6 (2), 133-150
• Alper, C.E. (2001). The Turkish liquidity crisis of 2000: What went wrong?. Russian And East European Finance And Trade. 37 (6), 54-75
• Aslanoğlu, S. (2008). İMKB-100 endeksi ile emisyon hacmi, döviz kuru ve faiz oranları arasındaki ilişki: ampirik bir analiz, Muhasebe ve Finansman Dergisi. (37), 192-205
• Asteriou D. ve Hall S.G. (2007). Applied econometrics: A modern approach using eviews and microfit. Palgrave Macmillan Publisher.
• Aydın, A.D. ve Çavdar, Ş.Ç. (2015). Comparision of prediction performances of, artifical neural network (ANN) and vector autoregressive (VAR) models by using the macroeconomic variables of gold prices, Borsa İstanbul (BİST)100 index and Us Dolar- Turkish Lira (USD/TRY) exchange rates. Procedia Economics and Finance, (30), 3-14.
• Ayvaz, Ö. (2006). Döviz kuru ve hisse senetleri fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (2), 1-14.
• Bahloul, S., Mroua, M. ve Naifar, N. (2017). The impact of macroeconomic and conventional stock market variables on Islamic index returns under regime switching. Borsa Istanbul Review, 17 (1), 62-74.
• Celasun, M. (2002). 2001 krizi, öncesi ve sonrası: Makroekonomik ve mali bir değerlendirme. Economic Research Center VI. International Conference In Economics, 1-56, 11-14 Eylül, Ankara.
• Dikmen, N. (2012). Ekonometri temel kavramlar ve uygulamalar, Bursa: Dora Yayıncılık.
• Dizdarlar, H.I. ve Derindere, S. (2008). Hisse senedi endeksini etkileyen faktörler: İMKB 100 endeksini etkileyen makro ekonomik göstergeler üzerine bir araştırma. Yönetim Dergisi, 19 (61), 113-124.
• Dufour, J.M. ve Dagenais, M.G. (1985). Durbin-Watson test for serial correlation in regressions with missing observations. Journal of Econometrics, 27 (1), 371-381.
• Eğilmez, M. (2009). Küresel finans krizi piyasa sisteminin eleştirisi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 4.Baskı.
• Elmas, B. ve Esen, Ö. (2011). Hisse senedi fiyatları ile döviz kuru arasındaki dinamik ilişkinin belirlenmesi; farklı ülke piyasaları için bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (52), 153-170.
• Erbaykal, E. ve Okuyan, H.A. (2007). Hisse senedi fiyatları ile döviz kuru ilişkisi: Gelişmekte olan ülkeler üzerine ampirik bir uygulama. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 1 (1), 77- 89.
• Eroğlu, Ö. ve Albeni, M. (2002). Küreselleşme ekonomik krizler ve Türkiye, Isparta: Bilim Kitabevi Yayınları.
• Granger, C.W.J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica, 37 (3), 424-438.
• Güney, S. ve Ilgın, K. (2019). Yatırım araçlarının BİST-100 endeksi üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (53), 226-245.
• Güriş, S., Akay, E. ve Güriş, B. (2017). Eviews ile temel ekonometri, İstanbul: Der Yayınları, Üçüncü Baskı, Yayın No: 411.
• İnan, M. (2019). IMF istikrar politikaları ve stand-by anlaşmalarını gerekli kılan nedenler açısından Türkiye IMF ilişkileri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (32), 591-640
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and inference on cointegration-with applications to the demand for money, Oxford Bulletin Of Economics and Statistics, 52 (2), 169-210.
• Kendirli, S. ve Çankaya, M. (2016). Döviz kuru ve enflasyonun BİST banka endeksi üzerindeki etkisi. Manas Sosyal Araştırma Dergisi, 5 (3), 215-227.
• Kibritçioğlu A. (2001). Türkiye’de ekonomik krizler ve hükümetler, 1969-2001. Yeni Türkiye Dergisi Ekonomik Kriz Özel Sayısı, 1 (41), 174-182.
• Koyuncu, T. (2018). BİST-100 endeksinin makroekonomik değişkenler ile ilişkisi: Ampirik bir çalışma. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (3), 615-624.
• Özer, A., Kaya, A. ve Özer, N. (2011). Hisse senedi fiyatları ile makro ekonomik değişkenlerin etkileşimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26 (1), 163-182.
• Özgen, F.B. ve Güloğlu, B. (2004). Türkiye’de iç borçların iktisadi etkilerinin var tekniğiyle analizi. ODTÜ Gelişme Dergisi, 31 (1), 93-114
• Rahman, M. L. ve Uddin, J. (2008). Relationship between stock prices and exchange rates: Evidence from Bangladesh. International Journal Of Business and Management, 3 (9), 52-57.
• Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası mali krizler, IMF politikaları, az gelişmiş ülkeler, Türkiye ve dönüşüm ekonomileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (2), 141-156.
• TCMB (2001, Mayıs). Türkiye’nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/26640b7b-9641-4c35-99ec-cd10a9d4e51b/program.pdf?mod=ajperes&cacheıd=rootworkspace-26640b7b-9641-4c35-99ec-cd10a9d4e51b-m3fb7of.
• Uçan, O., Şekeroğlu, G. ve Acar, M. (2019). Enflasyon ve dış ticaret açığının borsa endeks getirileri üzerindeki etkisi: Borsa İstanbul 100 endeksinde bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (82), 221-234.
• Umutlu, G., Ertürk, M. ve Sezer, Y. (2010). İMKB 100 endeksini etkileyen faktörler. Mali Ufuklar Dergisi, Ocak, 7-17.
• Uygur, E. (2001, Nisan). Krizden Krize Türkiye: 2000 Kasım Ve 2001 Şubat Krizleri. Erişim adresi: http://www.tek.org.tr/dosyalar/krız-2000-20013.pdf.
• Webster, A. (1995). Applied statistics for business and economics, 3. Ed.