Vocabulary in Şevket Rado’s “Eşref Saat”

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 26, 297 - 314, 29.03.2022

Ömer Kemiksiz

https://doi.org/10.38155/ksbd.1065198

Öz

This study aims to examine vocabulary elements in Eşref Saat by Şevket Rado, who is among the most important
representatives of the dialogue genre in Turkish literature. In the research, conducted via document analysis in the
qualitative research design, 26 texts from the book were discussed in terms of idioms, proverbs, proper nouns and
reduplications. According to the research findings, a total of 953 and 502 different idioms; a total of 9 and 8 different
proverbs; a total of 287 and 139 different proper names, and a total of 202 and 113 reduplications were found. The
most repeated idioms in the book are “how much” (f=32), “to get” (f=22), “that much” (f=17), “to notice” (f=16), “to
do a work” ( f=15), “to have (be)” (f=13), “to enjoy (something)” (f=13), “to be possible” (f=12), “to experience”
(f=12) and “to have to (to be)” (f=11). While the most frequently used proper names in the work were "person" and
"place" names, the most recurring proper names were found as Allah (f=11), America (f=10) and French (f=9). In the
reduplications, "by himself" (f=22), "slowly" (f=11), "often" (f=8), "sometimes" (f=7), "children" (f =5), “sometimes”
(f=5), “easily” (f=4) and “willingly” (f=4) word groups come to the forefront. 

Anahtar Kelimeler

Şevket Rado, Eşref Saat, dialogue genre, vocabulary.

Şevket Rado’nun “Eşref Saat” Adlı Eserinin Söz Varlığı

Öz

Bu araştırmanın amacı Türk edebiyatında sohbet türünün en önemli temsilcilerinden biri olan Şevket Rado’nun Eşref
Saat adlı eserinin söz varlığı unsurları bakımından incelenmesidir. Nitel araştırma deseninde doküman incelemesiyle
gerçekleştirilen araştırmada kitapta yer alan 26 metin söz varlığı unsurlarından deyimler, atasözleri, özel adlar ve
ikilemeler bakımından ele alınmıştır. Araştırma bulgularına göre eserde 502’si farklı, toplam 953 deyim; 8’i farklı,
toplam 9 atasözü; 139’u farklı, toplam 287 özel ad ve 113’ü farklı, toplam 202 ikilemenin yer aldığı tespit edilmiştir.
Kitapta en çok tekrarlanan deyimlerin “ne kadar” (f=32), “elde etmek” (f=22), “o kadar” (f=17), “fark etmek” (f=16),
“iş görmek” (f=15), “lazım gelmek (olmak)” (f=13), “(bir şeyden) zevk almak (duymak)” (f=13), “mümkün olmak”
(f=12), “(birinin) başına gelmek” (f=12) ve “mecbur kalmak (olmak)” (f=11) şeklinde sıralandığı belirlenmiştir.
Eserde en sık yer verilen özel adlar “kişi” ve “yer” adları olurken en çok tekrar eden özel isimler Allah (f=11), Amerika
(f=10) ve Fransız (f=9) şeklinde ortaya çıkmıştır. Metinlerde geçen ikilemelerde ise “kendi kendine” (f=22), “yavaş
yavaş” (f=11), “sık sık” (f=8), “ara sıra” (f=7), “çoluk çocuk” (f=5), “zaman zaman” (f=5), “kolay kolay” (f=4) ve
“seve seve” (f=4) kelime gruplarının öne çıktığı görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Şevket Rado, Eşref Saat, sohbet türü, söz varlığı.

Kaynakça

• Akın, K. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan okuma metinlerinin söz varlığı üzerine bir değerlendirme. Social Sciences Studies Journal, 22, 3695-3706. https://doi.org/10.26449/sssj.801
• Akın, E., Karakaş, R. ve Tarhan, H. (2018). Orhan Kemal'in "Baba Evi" romanına söz varlığı açısından yaklaşım. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 40, 81-91.
• Akın, K. ve Kavruk, H. (2018). Bestami Yazgan’ın çocuklar için kaleme aldığı masal metinlerinin söz varlığı üzerine bir araştırma. Social Science Development Journal, 3 (9), 110-122.
• Akıncı, S. (2019). Arif Nihat Asya’nın Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor adlı şiir kitabında söz varlığı (Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Aksakallı, M. (2015). Âşık Mahzunî Şerif'in şiirlerinde söz varlığı (Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aktaş, E. (2016). Okuma eğitimi açısından Sevim Ak’ın çocuk öykülerinde söz varlığı. Millî Eğitim Dergisi, 45 (210), 539-562.
• Apaydın, N. (2010). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Arıcı, A. F. ve Ungan, S. (2015). Yazılı anlatım el kitabı. Ankara: Pegem Yayınları.
• Arslan, N. ve Durukan, E. (2014). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarında söz varlığı unsurlarının incelenmesi. International Journal of Language Academy, 2 (4), 247-265. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.168
• Aytan, T. (2016). Türk çocuk edebiyatı üzerine bir söz varlığı çalışması: Atasözleri. Millî Eğitim Dergisi, 210, 425-445.
• Barlas, A. (2017). Şevket Rado: Hayatı, sanatı, eserleri (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Barutcu, T. ve Açık, F. (2018). Çocuk edebiyatı ürünlerinde yer alan deyimlerin kültür aktarımındaki rolü ve Türkçe ders kitaplarındaki deyimlerle örtüşme düzeyi. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 86, 183-209.
• Baskın, S. (2006). Şevket Rado'nun Eşref Saat ve Sözün Gelişi adlı eserlerinde eğitimle ilgili konularda etkin dil yapıları (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Baskın, S. (2018). Şevket Rado'nun penceresinden Türkiye'de eğitim (1930-1960). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Baş, B. (2012). Türk masallarının söz varlığı üzerine bir değerlendirme. Millî Folklor, 24 (93), 125-134.
• Büyükhellaç, S. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Ceran, D., Dağ, A., Yıldız, D., Özgül, E. ve Altun, K. (2020). 6. sınıf Türkçe ders kitabının söz varlığı bakımından incelenmesi. International Journal of Language Academy, 8 (1), 118-130. https://doi.org/10.29228/ijla.39831
• Çavdar, Y. (2018). Kemal Tahir’in “Devlet Ana” adlı romanında ikilemeler. Turkish Studies, 13 (12), 111-138. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13382
• Çürük, Y. (2016). İkilemelerin dilbilgisel anlamları. The Journal of Academic Social Science Studies, 48, 397-411. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3573
• Daharlı, G. (2012). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Demir, C. (2016). Türkçe eğitim-öğretim programları ve kişisel söz varlığı. Milli Eğitim Dergisi, 45 (210), 141- 161.
• Demir, K. (2019). Ahmet Hamdi Tanpınar'ın romanlarında özel adlar (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Ergül, S. (2021). Hasan Ali Toptaş'ın romanlarının söz varlığı üzerine (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Ergüzel, M. M. ve Kirik, E. (2012). Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyelerinin söz varlığı üzerine. Turkish Studies, 7 (4), 51-68.
• Göçen, G., Karabulut, G., Yıldız-Memiş, N. ve Darama, M. (2020). Yabancılar için Türkçe okuma kitaplarında yer alan ikileme, deyim ve atasözlerinin kullanım sıklığı ve seviyelere göre dağılımı. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 8 (2), 112-142. http://dx.doi.org/10.29228/ijlet.41764
• Gökmen, H. (2021). Yabancılar için Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti örneği (Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Güftâ, H. ve Kan, M. O. (2011). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabının dil ile kültür ögeleri açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 239-256.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hüküm, M. (2018). Şevket Rado. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sevket-rado
• İpek-Eğilmez, N. (2010). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının ilköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarına aktarımı (Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Karababa, S. (2013). Feyza Hepçilingirler’in romanlarında söz varlığı (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Karadağ, Ö. (2019). Aynı sınıf düzeyi için hazırlanan Türkçe ders kitaplarının ortak söz varlığı açısından karşılaştırılması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7 (4), 1130-1140.
• Karatay, H. (2011). Çocuk edebiyatı metinlerinde bulunması gereken özellikler. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı içinde (s. 77-125). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kılıç, A. Ş. (2019). Emine Işınsu'nun Sancı isimli eserinin söz varlığı açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Kılınç, O. (2020). Sevinç Çokum’un “Bizim Diyar” romanında söz varlığı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (71), 57-65.
• Kır, E. (2009). Yahya Kemal Beyatlı'nın nesirlerinde söz varlığı (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Kızıltepe, Z. (2015). İçerik analizi. F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma-yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (s. 253-266). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kurudayıoğlu, M. (2005). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lüle-Mert, E. (2013). İlköğretim Türkçe Programı ile Türkçe çalışma kitaplarındaki kazanım ve etkinliklerin sözcük öğretimi açısından değerlendirilmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(5), 13-31.
• MEB. (2006). Türkçe dersi (6-8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.
• Odacı, S. (2001). Türk edebiyatında sohbet türü üzerine bazı görüşler. Türkbilig, 2, 92-96.
• Öz, G. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı bakımından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Özdil, H. ve Özdil, E. (2017). Kudret Ayşe Yılmaz’ın Orobanhiyye romanının söz varlığında ikilemeler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 1694-1706.
• Özsoy, E. (2019). Elif Şafak'ın mahrem romanında söz varlığı (Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Öztürk, İ. Y. ve Kırmızı, Ö. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki millî kültür teması metinlerinde deyim ve atasözü varlığı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40 (1), 317-356. DOI: 10.7822/omuefd.889155
• Parlak-Kalkan, G. (2013). Yavuz Bülent Bâkiler’in “Seninle” adlı şiir kitabının söz varlığı. Turkish Studies, 8 (4), 1197-1206. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.4759 Rado, Ş. (2015). Eşref saat. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Salmanlı, N. (2018). Abbas Sayar'ın "Can Şenliği" adlı romanının söz varlığı açısından değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Sancı-Uzun, D. ve Furtun, S. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarının atasözleri açısından değerlendirilmesi ve etkinlik önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(63), 665-684. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.13303
• Sekman, A. (2020). Orhan Veli Kanık'ın öykülerinin söz varlığı açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, H. (2016). Terimlerin genel dile yansımasına dair bazı gözlemler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 123-129.
• Şen, E. (2019). 1980-2008 yılları arasında yazılmış yerli çocuk tiyatrosu metinlerinin söz varlığı açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7 (1), 79-93.
• Şenel, M. (2017). Gençliğin adıyla imtihanı. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 72-84.
• Tekşan, K., Çinpolat, E., Çelenk, B. ve Güneş, G. (2019). Sevim Ak’ın eserlerinde söz varlığı unsurları. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (1), 361-370. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.43815-468668
• Uluçay, M. (2011). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlere altyapı oluşturmada yeterliliği (Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Uluçay, M. (2014). Destan şairi Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın söz varlığı. Turkish Studies, 9 (9), 1023-1034. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7189
• Uludağ, Ç. (2010). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ulusoy-Nalcıoğlu B. ve Gönenç A. (2017). Şevket Rado'nun Türk dergicilik sektörüne katkıları. Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Dergisi, 14, 192-206.
• Uslu, K. (2010). MEB 9. sınıf Türk edebiyatı ders kitabındaki metinlerin söz varlığı açısından değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uz, M. ve Özcan, M. F. (2020). Behiç Ak'ın “Gülümseten Öyküler” dizinindeki hikâye kitaplarının kalıplașmıș söz varlığı açısından incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 47, 187-214.
• Yaman, E. (2013). Yazma sanatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yerdelen, D. (2019). Ceyhun Atuf Kansu'nun Balım Kız Dalım Oğul adlı eserinin söz varlığı (Yüksek Lisans Tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yolcu, F. (2018). "101 Türk Efsanesi" adlı eserin söz varlığının Türkçe öğretimi açısından değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.