TRT Türk Halk Müziği Repertuvarına Kayıtlı Giresun Türkülerinde Söz Varlığı

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 31, 759 - 784, 31.12.2024

Melek Elmas

https://doi.org/10.38155/ksbd.1468454

Öz

Dil, insan hayatına karşılıklı iletişimi ve anlaşmayı getirmiştir. Bu olgu, iletişim sırasında bazı ögelerin gelecek nesillere aktarılmasına aracı olmuş, toplumlar arası bambaşka kültür ögelerinin fark edilmesini desteklemiştir. Dilin kullanımı ile geleceğe taşınan kültür ögeleri yine bu sayede gelişimini devam ettirmiştir. Köklerini geçmişten alan kültür ürünleri, dil vasıtasıyla birtakım değişimler geçirerek günümüze kadar ulaşmıştır. Geçmiş ve bugünün birleşiminden meydana gelen kültür, mozaik parçaların zaman içinde bir araya gelmesiyle ulus kimliğinin kazanılmasında etkili olmuştur. Farklı parçaların bir araya gelmesiyle oluşan bu kültür ürünleri, toplum hayatını da zenginleştirmiştir. Kültür hayatımızı zenginleştiren mozaik parçalardan bir tanesi çalışmamıza da konu olan halk türküleridir. Türküler, bir toplumun sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel yaşam tarzını yansıtan edebî yapıtlardır. Bu eserler, bir toplumun yaşam biçimini, geleneklerini ve göreneklerini yansıtırken; motiflerle, sembollerle ve göndermelerle süslenmişlerdir. Türküler, içinde bulunduğu toplumun birçok boyutunu işlemesi; bireysel olarak insanın duyuş şeklini ve düşünce biçimini ele alması bakımından dile ait birçok zenginliği bünyesinde taşımaktadır. Bu zenginlik sahip olduğu söz varlığı ile gözler önüne serilmektedir. Çalışmada, TRT Türk Halk Müziği (THM) repertuvarına kayıtlı Giresun türkülerinde söz varlığı ele alınmış, bölgenin dil zenginliğine yönelik tespitler betimsel ve belge tarama yöntemi ile analiz edilmiştir. TRT Türk Halk Müziği (THM) repertuvarına kayıtlı 82 Giresun türküsü, içerdiği motifler ve bu motifleri yansıtan söz varlığı açısından incelenmiştir. Sözü edilen türküler, motif ve semboller bakımından incelenirken, bu unsurların hangi türkülerde ne sıklıkla kullanıldığı tespit edilmiş, repertuvar numaraları ile gösterilmiştir. Giresun türkülerinde kullanılan, bölgenin duygu ve düşünce hayatıyla ilgili yansımalar; kelime grupları, kadın-erkek adları, yer adları, hayvan adları, bitki adları, ağaç adları, yiyecek adları, içecek adları, kıyafet adları, eşya adları, madeni adlar, meslek adları, müzik terimleri, denizcilik terimleri, coğrafi terimler ve dini terimler başlıklarında incelenmiştir. Elde edilen verilerden hareketle de yörenin kültürel değerleri işaretlenmiş, halk bilimi açısından çeşitli değerlendirme ve tespitlerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Giresun türküleri, söz varlığı, kültür, motif, TRT Türk halk müziği

Etik Beyan

Bu araştırmada, TRT Türk Halk Müziği (THM) repertuvarına kayıtlı Giresun türkülerinde söz varlığı ele alınmıştır. Bölgenin dil zenginliğine yönelik tespitler betimsel ve belge tarama yöntemi ile analiz edildiğinden etik kurul onayı gerekmemektedir.

Kaynakça

• (1988). Otçu göçü. Giresun Dergisi, 2(21), 9.
• (2023). Türkçe sözlük. TDK.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin sözvarlığı. Engin yay. Aktunç, H. (2023). Büyük argo sözlüğü (tanıklarıyla). YKY
• Aydın, A. (2022). Giresun ağıdı Eşref Bey türküsü. İzan.
• Bayrak, M. (2014). Eşkıyalık ve eşkıya türküleri. Özge.
• Elmas, M. (2019). Giresun dergisi (1986-2005): Giresun mahallî basınında sözlü ve yazılı kültür ilişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Giresun Üniversitesi.
• Fatsa, M. (2008). Giresun yöresi Osmanlı vakıfları ve vakıf eserleri. Giresun Belediyesi.
• Gazimihal, M. R. (2006). Anadolu türküleri ve musikî istikbâlimiz (M. S. Ergan, A. Ş. Ak, Çev.). Ötüken Neşriyat.
• Güngör, A. (2006). Tabu-örtmece (euphemism) sözler üzerine. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 12(29), 69-93.
• Havuz, H. (2023). Türkçe söz varlığı bakımından âşık edebiyatı. Türk Âşıklık Geleneği ve Âşık Veysel Sempozyumu, Sivas, 59-64.
• Karadeniz, F. (2002). Giresun’da bir alp tipi ya da bir Köroğlu gibi Micanoğlu/üç kent bir ülke (Anadolu denemeleri). Yeşilkıyı.
• Köprülü, M. F. (2013). Türk edebiyatının ilk mutasavvıflar. Akçağ.
• Küçük, A. (2015). Giresun yöresi kemençecilik geleneği üzerine bir araştırma (Doktora Tezi). Balıkesir Üniversitesi.
• Küçük, Y. (2006). Doğu Karadeniz bölgesi eşkıya ve kabadayıları: türküler-destanlar. Serender.
• Onay, A. T. (2022). Türk halk şiirinde şekil ve türler. Bilge.
• Öztürk, S., Önlü, A. (2017). Giresun temalı Şahin Akkaya türküleri’nin makam dizisi ve usul bakımından anonim Giresun türküleri ile karşılaştırılması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 357-370.
• Tarkovski, A. (2018). Mühürlenmiş zaman. (M. Beyhan, Çev.). Agora.
• Temel, Ö. (2005). Görele kırsalında eski imeceler. Giresun Dergisi, 206(16), 78-80
• Turha, S., Altınkaynak, E., (2009). Giresun türküleri ve oyun havaları. Brc Basım.
• URL-1: https://www.repertukul.com/Yoreler--GIRESUN (25.02.2024).