Kur Korumalı Mevduat Sisteminin Bankaların Performansları Üzerine Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 32, 453 - 474, 24.06.2025

Oktay Kızılkaya , Ahmet Şit , Nazan Güngör Karyağdı

https://doi.org/10.38155/ksbd.1633096

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de Kur Korumalı Mevduat (KKM) Sisteminin bankaların finansal performansları üzerindeki etkisini araştırmaktır. Kur Korumalı Mevduat Sistemi, 2021 yılı Aralık ayında Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından Türk Lirası’na olan talebi arttırmak ve böylece Türk Lirası’nın döviz karşısındaki değerini arttırmak amacıyla çıkarılmıştır. Bu amaçla çalışmaya ilişkin veriler sistemin çıktığı 2021 Aralık 2023 Ekim ayı döneme ait olup haftalık veriler kullanılmıştır. Bağımsız değişken olarak Kur Korumalı Mevduata yatırılan mevduatın, bankalara yatırılan toplam mevduata oranı, Kur Korumalı Mevduat toplam tutarının logaritmik hali; bağımsız değişken olarak da bankaların finansal performansını temsilen BIST Bankacılık Endeksi kullanılmıştır. Her iki bağımsız değişken ile bağımlı değişken arasında uzun vadede eşbütünleşik ilişki olduğu, gerek kur korumalı mevduat toplam tutarının gerekse de kur korumalı mevduatın toplam mevduat tutarına oranının BIST bankacılık endeksi üzerinde pozitif etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur Korumalı Mevduat Sistemi , BIST Bankacılık Endeksi , Fourier Testi

The Effect of Exchange Rate Hedged Deposıt System on Banks' Performance

Öz

The aim of this study is to investigate the impact of the Currency Protected Deposit (CPS) System on the financial performance of banks in Turkey. The Currency Protected Deposit System was introduced by the Ministry of Treasury and Finance in December 2021 to increase the demand for Turkish Lira and thus increase the value of Turkish Lira against foreign currency. For this purpose, the data for the study belongs to the period of 2021 December 2023 October, when the system was launched, and weekly data were used. The ratio of deposits placed in FX-Protected Deposits to total deposits placed in banks, the logarithmic form of the total amount of FX-Protected Deposits, and the BIST Banking Index representing the financial performance of banks were used as independent variables. It is concluded that there is a cointegrated relationship between both independent variables and the dependent variable in the long run, and both the total amount of currency-protected deposits and the ratio of currency-protected deposits to total deposits have a positive effect on the BIST banking index

Anahtar Kelimeler

Currency-Protected Deposit System , BIST Banking Index , Fourier Test

Kaynakça

• Akgemci, A. (2022). KKM hesabının TFRS 9 kapsamında muhasebeleştirilmesi. International Social Science Studies Journal, 8(97), 1347-1352 DOI : 10.29228/sssj.61143
• Aktaş, C. (2010). Türkiye’de reel döviz kuru ile ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin VAR tekniği ile analizi,. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 123-140.
• Alev, N. (2020). Döviz kuru ve döviz kuru volatilitesinin ihracat ve ithalata etkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,, 13(4), 606-623. DOI: 10.25287/ohuiibf.573212
• Altın, H., & Süslü, C. (2017). Türkiye İçin döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisinin incelenmesi . Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 105-112.
• Banerjee, P., Arčabić, V., & Lee, H. (2017). “Fourier ADL Cointegration Test to Approximate Smooth Breaks with New Evidence from Crude Oil Market”. Economic Modelling, 67, 114-124.
• Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK) (2024). Haftalık Bankacılık Sektörü Verileri (Temel Gösterim)/ Mevduat. Erişim adresi: https://www.bddk.org.tr/BultenHaftalik/, (Erişim Tarihi: 24.04.2024)
• Büker, S., & Çelikkol , H. (2019). Döviz kuru riski yönetim teknikleri ve sdş ortağı kobilerin bu tekniklerden yararlanabilme olanakları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (59), 123-139.
• Çakalı, K.R. & Baloğlu, G. (2022). Kur korumalı Türk Lirası mevduat hesaplarının muhasebeleştirilme esasları, Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 564-576.
• Canbaş, S., & Doğukanlı, H. (2012). Finansal pazarlar. Karahan.
• Ceylan, A., & Korkmaz , T. (2014). Finansal teknikler (8.Basım). Ekin Yayınevi .
• Christopoulos, D. K., & León-Ledesma, M. A. (2010). Smooth Breaks and Non-linear Mean Reversion: Post-Bretton Woods Real Exchange Rates. Journal of International Money and Finance, 29(6), 1076-1093.
• Çelik, K. (2004). Uluslararası iktisat . Derya Kitabevi .
• Çıtak, N., & Kurt, F. (2020). İhracat firmalarında riskten korunma aracı olarak türev ürünlerin kullanımı. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, (62), 11-22.
• Demir, S. (2009). Döviz riskinden korunma yöntemleri ve kullanılma nedenleri: İMKB örneği. Muhasebe ve Finans Dergisi, 156-170.
• Doğanay, M. (2016). Döviz kuru riski yönetimine sektörel bir yaklaşım. International Journal of Cultural and Social Studies, 149-164.
• Erbağcı, B. (2005). Dış ticaret yapan işletmelerde kur riski yönetimi ve Gaziantep sanayi işletmelerinde uygulama (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi.
• Fıkstıkçı, N. (2007). Döviz piyasası ve kur riskinden korunma yöntemleri: Türev enstrümanlar ve Türkiye’de kullanılabilirliği (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi.
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 37(3), 424-438.
• Gül, A., & Awan , A. (2017). Exchange rate volatility and its impact on Pakistan’s international trade. Golabal Journal of Management and Social Sciences, 3(4), 1-18.
• Güney, A. (2015). Döviz kuru teorileri ve Türkiye'de döviz kurunun belirleyicileri ( Yayımlanmış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Hacker, R. S., & Hatemi-J, A. (2006). Tests for causality between integrated variables using asymptotic and bootstrap distributions: theory and application. Applied Economics, 38(13), 1489-1500.
• Hull, J. (2018). Options, futures and other derivatives. NY: Pearson Education. Kartal, F. (2024). KKM sistemi ve sonuçları, İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7 (1):73-95, DOI: 10.33416/baybem.1411835
• Kaygusuzoğlu, M. (2011). Finansal türev ürünlerden forward sözleşmeleri ve muhasebe işlemleri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 137-149.
• Ketboğa, M. (2019). Dış ticarette ortaya çıkan kur riski ve kur riskinden korunma metotları. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2), 177-190.
• Maddala, G. S., & Kim, I. M. (1998). Unit Roots, cointegration, and structural change. Cambridge University Press, United Kingdom.
• Nazlioglu, S., Gormus, N. A., & Soytas, U. (2016). Oil prices and real estate investment trusts (REITs): Gradual-shift causality and volatility transmission analysis. Energy Economics, 60, 168–175.
• Nazlioğlu, S. (2013). Exchange rate volatility and turkish ındustry -level export: Panel cointegration analysis. The Journal of International Trade & Economic Development, 22(7), 1088-1107.
• Öztürk, İ., & Acaravcı, A. (2022). The effects of exchange rate volatility on the Turkish export: An empirical investigation, Review Of Social, Economic And Business Studies,(2), 197-206.
• Perron, P. (1989). The great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis. Econometrica: journal of the Econometric Society, 57(6), 1361–1401. https://doi.org/10.2307/1913712.
• Phillips, P. C., ve Hansen, B. E. (1990). Statistical Inference in Instrumental Variables Regression with I (1) Processes. The Review of Economic Studies, 57(1), 99-125.
• Sabuncu, B., & Çakır , H. (2015). Riskten korunma aracı olarak türev araç kullanımı: BİST 100 örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(19), 268-288.
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225–250.
• TR Investing (2024). BIST Banka (XBANK). Erişim adresi: https://tr.investing.com/indices/ise-banks , (Erişim Tarihi: 26.04.2024)
• Tunalı, H., & Kalkay, D. (2024). Makro ihtiyati para politika aracı olarak KKM hesabı uygulaması. PressAcademia Procedia, 18(1), 63-68. DOI: 10.17261/Pressacademia.2023.1852
• Uğurca, E., & Sağlam , M. (2017). Döviz kuru, ithalat ve ihracat ilişkisi: Türkiye örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,(57), 455-465.
• Yayman, D. (2022). KKM hesabına tanınan vergi ayrıcalıklarının bütçeye etkileri, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(2), 528-538. DOI: 10.35379/cusosbil.1123959
• Yıldırım, K., Erdoğan, E., Algan, N. & Bal, H. (2023). Finansal piyasalardaki gelişmelerin ve KKM sisteminin finansal derinleşmeye etkisi: Türkiye örneği, Internatıonal Congress On Eurasıan Economıes, 19-20 Eylül 2023, İzmir
• Yurttadur, M., & Tascı, M. Z. (2023). KKM uygulamasının katılım bankalarının finansal performansına etkisi. PressAcademia Procedia, 16(1), 205-206. DOI: 10.17261/Pressacademia.2023.1691
• Zivot, E., & Andrews, D. W. K. (2002). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of business & economic statistics, 20(1), 25–44.
• Zuhal, M., & Göcen, S. (2023). KKM hesabı uygulamasının döviz kurları üzerindeki etkisi: Birim kök testleriyle bir inceleme. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 15(28), 298-317. DOI: 10.38155/ksbd.1267311