Nehir Tipi Hidroelektrik Santralleri (NT-HES)’nin Neden Olduğu Sorunlar ve Rehabilitasyon Çalışmaları: Trabzon Örneği

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 1, 67 - 74, 01.01.2017

Hasan Aslan , Şeref Soğuksulu

Öz

Elektrik enerjisi üretiminde kullanılan ana kaynaklar kömür, petrol, doğal gaz ve barajlardır. Son yıllarda çevre ile barışık enerji çeşitliliğinin artırılması için rüzgâr ve nehir tipi hidroelektrik santrallerinin (NT-HES) kurulması ve işletimi kamunun yanı sıra, 3096 ve 4628 sayılı kanunların yürürlüğe girmesiyle de özel sektörün enerji üretimi devlet tarafından teşvik edilmektedir. NT-HES projeleri, akarsu havzasının doğal niteliğinin ciddi şekilde değişikliğine zemin oluşturmaktadır. Niteliği değişen alanların planlı rehabilitasyonu, doğal özelliklerinin geri kazandırılması ve yaşam ortamlarının iyileştirilmesi sürdürülebilir ekosistem açısından önemlidir.

Her mevsim yağış alması, hızlı ve yüksek debiye sahip akarsuların bulunması nedeniyle Doğu Karadeniz Bölgesi’nin, NT-HES yapılabilirliği konusunda ki potansiyeli yüksektir. Trabzon, yürütülen/yürütülmekte olan 124 NT-HES projesi ile bölgede ve Türkiye’de ilk sırada yer almaktadır. Bu çalışmada; Trabzon’daki mevcut NT-HES’lerde gözlem ve incelemeler yapılmış, ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli bilgi ve belgeler toplanmıştır. NT-HES’lerin inşaat aşaması ve sonrasındaki çalışmalarına yönelik tespitler yapılmış, akarsu havzalarındaki hafriyatların ve erozyonun sucul yaşam üzerindeki etkilerinin neler olabileceği ortaya konulmuş ve bazı önerilerde bulunulmuştur.

Kaynakça

• Ak O, Çakmak E, Aksungur M, Çavdar Y 2008. Akarsu Üzerindeki Faaliyetlerin Sucul Ekosisteme Etkisine Bir Örnek: Yanbolu Deresi (Arsin-Trabzon). Su ve Enerji Konferansı Bildiriler Kitabı, s. 334-340, Çevre ve Orman Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü, XXVI. Bölge Müdürlüğü Artvin.
• Ak O 2009. Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Sucul Ekosistem Üzerine Etkileri. SUMAE Yunus Araştırma Bülteni, 9:2.
• Aksungur M, Ak O, Özdemir A 2011. Nehir tipi hidroelektrik santrallerinin sucul ekosisteme etkisi: Trabzon Örneği. Journal of Fisheries Sciences, 5(1): 79-92.
• Atılgan E, Soğuksulu Ş, Aslan H 2011. Hidroelektrik Santrallerinin (HES) Çevreye Etkileri ve Bu Etkilerin Azaltılmasına Dair Öneriler: Trabzon İli Örneği. SUMAE Yunus Araştırma Bülteni, 11(4):7.12.
• Bobat A 2011. The triplec on flicts in hydro projects: energy, economy and environment. Third International Conference on Environmental Management, Engineering, Planning and Economics (CEMEPE 2011)SECOTOX Conference, 19- 24 June 2011 – Skiathos island, Greece.
• Coşkun H 2010. Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Artvin’deki Orman Ekosistemlerinde Neden Olduğu Arazi Kullanım Değişiminin ve Arazi Tahribatının Belirlenmesi. Artvin Çoruh Univ. FBE. Yük. Lis. Tezi 78s.
• Çevresel Etki Değerlendirmesi Sektörel Rehberleri 2009. ÇED Rehberi-Barajlar ve Hidroelektrik Santrallar. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 29s.
• EIE. 2016. http://www.eie.gov.tr (Erişim tarihi: 26.05.2016)
• Kocabaş M, Başçınar N, Kutluyer F, Aksu Ö 2013. HESler ve Balıklar. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6 (1): 128-131.
• Kurdoğlu O, Özalp M 2010. Nehir tipi hidroelektrik santral yatırımlarının yasal süreç, çevresel etkiler, doğa koruma ve eko turizmin geleceği kapsamında değerlendirilmesi. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi 20-22 Mayıs 2010. Cilt: II Sayfa: 688-707
• Link 1. http://www.gislab.ktu.edu.tr/mapgaleri/trb_havza.jpg (Erişim tarihi: 20.04.2016)
• Link 2. http://ormuh.org.tr/arsiv/files/Rehabilitasyon%20Teknikleri.pdf (Erişim tarihi:20.04.2016)
• Özalp M, Kurdoğlu O, Yüksel EE, Yıldırımer S 2010. Artvin’de nehir tipi hidroelektrik santrallerin neden olduğu/olacağı ekolojik ve sosyal sorunlar. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi (20-22 Mayıs 2010). Cilt: II Sayfa: 677-687.
• Selim S 2011. Akarsu Vadisindeki İnsan Kaynaklı Faaliyetlerin Ekosistem Bütünlüğüne Olası Etkileri: Çağlayan Vadisi Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi, FBE Dergisi, 15-2: 94-101.
• Ürker O, Çobanoğlu N 2012. Türkiye’de Hidroelektrik Santraller’in Durumu (Hes’ler) ve Çevre Politikaları Bağlamında Değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, 3(2) DOI: 10.1501/sbeder_0000000046.
• Yılmaz C, Uzun A, Zeybek Hİ, Kaya M 2012. Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Coğrafi Ortam Üzerine Etkilerine Bir Örnek: Ayancık Hes. e-Journal of New World Sciences Academy, NWSA-Nature Sciences, 4A0049, 7, (3), 50-67