Ortaokul Öğrencilerinin Matematik Öz Yeterlik İnancı Kaynakları

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 74 - 102, 29.06.2025

Gökhan Çadırlı , Oğuz Gürbüztürk

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin matematik öz yeterlik inancı kaynaklarını çeşitli değişkenler açısından incelenmek ve bu inançlara dair öğrenci görüşlerini tespit etmektir. Araştırma nicel ve nitel yöntemlerin beraber kullanıldığı karma desende gerçekleştirilmiştir. Araştırma 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılı ikinci döneminde Kahramanmaraş ilinin Onikişubat ilçesinin farklı ortaokullarında öğrenim gören 524 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri “Matematik Öz-Yeterlik Kaynakları Ölçeği” ve yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırmada nicel verilerin analizinde puanların normal dağılıp dağılmadıklarına göre uygun olan anlamlılık testleri (t-testi, ANOVA, U-Testi, H-Testi) kullanılmıştır. Nitel veriler ise betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmada elde edilen bazı sonuçlar şu şekildedir: Ortaokul öğrencilerinin matematik öz yeterlik kaynaklarının öğrenim görülen sınıf düzeyi, birinci dönem matematik notu ve anne baba eğitim durumuna göre anlamlı bir şekilde değiştiği ancak cinsiyet ve matematikten destek alma durumuna göre değişmediği sonucuna varılmıştır. Araştırmanın nitel bulgularından elde edilen sonuçlara göre öğrencilerin çoğunluğunun kendilerini matematik dersinde başarısız buldukları; ailelerinin, öğretmenlerinin ve arkadaşlarının matematikle ilgili olan davranışlarından olumlu yönde etkilendikleri sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Duyuşsal özellikler , Matematik öz yeterlik inancı , Ortaokul öğrencileri

Sources of Secondary School Students’ Mathematics Self-Efficacy Beliefs

Öz

The purpose of this study is to investigate the sources of middle school students' self-efficacy beliefs in mathematics from various variables and to determine students' perspectives on these beliefs. The research was conducted in a mixed design using both quantitative and qualitative methods. It was carried out during the second semester of the 2018-2019 academic year with 524 students studying in different middle schools in the Onikişubat district of Kahramanmaraş. The data of the research were collected using the "Mathematics Self-Efficacy Source Scale" and a semi-structured interview form. In the analysis of the quantitative data, appropriate significance tests (t-test, ANOVA, U-Test, H-Test) were used depending on whether the scores followed a normal distribution. The qualitative data were analyzed using a descriptive analysis method. According to the results obtained from the research, it was concluded that the sources of middle school students' mathematics self-efficacy significantly varied according to the grade level studied, first-semester mathematics grade, and parents' education level, but did not change based on gender and receiving support in mathematics. The qualitative findings indicated that the majority of students considered themselves unsuccessful in mathematics and were positively influenced by the behaviors of their families, teachers, and friends regarding mathematics.

Anahtar Kelimeler

Affective variables , Mathematics self-efficacy belief , Secondary school students

Kaynakça

• Abalı Öztürk, Y. ve Şahin, Ç. (2017). Matematik öz yeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Social Science Studies Journal, 4(17), 328-344. https://doi.org/10.16990/sobider.3936
• Adal, A. A. ve Yavuz, İ. (2017). Ortaokul öğrencilerinin matematik öz yeterlik algıları ile matematik kaygı düzeyleri arasındaki ilişki. International Journal of Field Education, 3(1), 20-41. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijofe/issue/30889/334329
• Alpar, R. (2020). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik SPSS’de çözümleme adımları ile birlikte (6. Baskı). Detay Yayıncılık.
• Arslan, A. (2013). Investigation of relationship between sources of self efficacy beliefs of secondary school students and some variables. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), 1983-1993. https://doi.org/10.12738/estp.2013.4.1753
• Arslan, A. (2012). İlköğretim öğrencilerinin öz yeterlik inancı kaynaklarının öğrenme ve performansla ilgili öz yeterlik inancını yordama gücü. Kuramdan Uygulamaya Eğitim Bilimleri, 12(3), 1907-1920.
• Aşkar, P. ve Umay, A. (2001). İlköğretim matematik öğretmenliği öğrencilerinin bilgisayarla ilgili öz-yeterlik algısı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 1-8. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87972
• Ayotola, A. ve Adedeji, T. (2009). The relationship between mathematics self-efficacy and achievement in mathematics. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 953-957. https://doi.org/10,1016/j.sbspro.2009.01.169
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human behavior (1. Baskı, s. 71-81) içinde. Academic Press.
• Baş, T. D. ve Şahin, Ç. (2024). İlkokul öğrencilerinin matematik dersine yönelik motivasyon, kaygı düzeyleri ve öz yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi, 7(1), 1-16. https://doi.org/10.47477/ubed.1431363
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (19. Baskı). Pegem Akademi.
• Can, A. (2016). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (4. Baskı). Pegem Akademi.
• Chen, P. ve Zimmerman, B. (2007). A cross-national comparison study on the accuracy of self-efficacy beliefs of middle-school mathematics students. The Journal of Experimental Education, 75(3), 221-244. https://doi.org/10.3200/JEXE.75.3.221-244
• Creswel, J. W. (2019). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (Çev. S. Çelik). (2. Baskı). Pegem Akademi.
• Çetin, B. (2009). Yeni ilköğretim programı (2005) uygulamalarının ilköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin öz yeterliklerine etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 130-141. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11118/132964
• Doğan, N. ve Barış, F. (2010). Tutum, değer ve öz yeterlik değişkenlerinin TIMMS 1999 ve TIMMS 2007 sınavlarında öğrencilerin matematik başarılarını yordama düzeyleri. Eğitim ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 1(1), 44-50. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/65998
• Ergin, G. (2022). Ortaokul öğrencilerinin matematik öz yeterlik, kaygı, tutum ve algılanan öz düzenlemeler arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi]. https://acikerisim.alanya.edu.tr/items/f2134ddd-0352-4bd9-a76b-e1b0759105aa
• Ertürk, Z. ve Erdinç Akan, O. (2018). TIMSS 2015 matematik başarisini etkileyen değişkenlerin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 2(2), 14-34. https://doi.org/10.32960/uead.407078
• Hackett, G. ve Betz, N. E. (1989). An exploration of the mathematics self-efficacy /mathematics performance correspondence. Journal for Research in Mathematics Education, 20, 261-273. JSTOR. https://www.jstor.org/stable/749515?seq=1
• Işıksal, M. ve Aşkar, P. (2003). İlköğretim öğrencileri için matematik ve bilgisayar öz yeterlik algısı ölçekleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 109-118. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7813/102574
• Kaba, Y., Boğazlıyan, D. ve Daymaz, B. (2016). Ortaokul öğrencilerinin geometriye yönelik tutumları ve öz yeterlikleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 52, 335-350. http://dx.doi.org/10,9761/JASSS3727
• Kan, A. (2014). Öğrenme-öğretme kuram ve yaklaşımları. S. B. Filiz (Ed.), Albert bandura ve sosyal öğrenme kuramı (3. Baskı, s. 75-95) içinde. Pegem Akademi.
• Karasar, N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi (34. Baskı). Nobel.
• Kundu, A. ve Ghose, A. (2016). The Relationship between attitude and self efficacy in mathematics among higher secondary students. Journal of Humanities and Social Science, 21(4), 25-31.
• Lloyd, J. E. V., Walsh J. ve Yailagh, M. S. (2005). Sex differences in performance attributions, self efficacy and achievement in mathematics:if i’m so smart, why don’t i know it? Canadian Journal of Education, 28(3), 384-408. APA PsycNet. https://psycnet.apa.org/record/2006-01914-007
• Mcleod, D. B. (1992). Research on affect in mathematics education: a reconceptualization. D. A. Grrouws (Ed.). Handbook of research on mathematics teaching and learning. Machmillian Publishing.
• Nicolaidou, M. ve Philippou, G. (2002). Attitudes towards mathematics, self efficacy and achievement in problem solving. European Research in Mathematics Education, 3, 1-10.
• Ölçüoğlu, R. ve Çetin, S. (2016). TIMSS 2011 sekizinci sınıf öğrencilerinin matematik başarısını etkileyen değişkenlerin bölgelere göre incelenmesi. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 7(1), 202-220. https://doi.org/10.21031/epod.34424
• Özkan, E. (2010). Geometri öz yeterliği, cinsiyet, sınıf seviyesi, anne-baba eğitim durumu ve geometri başarısı arasındaki ilişkiler [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Pajares, F. (1996). Self-efficacy beliefs in academic settings. Review of Educational Research, 66(4), 543–578. https://doi.org/10.3102/00346543066004543
• Senemoğlu, N. (2018). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya ( 26. Baskı). Pegem Akademi.
• Schunk, D. H. (2003). Self-efficacy for reading and writing: Influence of modeling, goal setting, and self-evaluation. Reading & Writing Quarterly, 19(2), 159–172. https://doi.org/10.1080/10573560308219
• Şenol, A., Dündar, S., Kaya, İ., Gündüz, N. ve Temel, H. (2015). Ortaokul öğretmenlerinin matematik korkusu ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(2), 653-672. https://dergipark.org.tr/en/pub/eku/issue/5465/74216
• Usher, E. L. (2009). Sources of middle school students’s self efficacy in mathematics a qualitative investigation. American Educational Research Journal, 46(1), 275-314. https://doi.org/10.3102/0002831208324517
• Usher, E. L. ve Pajares, F. (2009). Sources of self-efficacy in mathematics: A validation study. Contemporary Educational Psychology, 34(1), 89-101. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2008.09.002
• Uzar, F. N. (2010). İlköğretim öğrencilerinin matematik dersine yönelik öz yeterliğini besleyen kaynakların farklı değişkenlere göre incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ünlü, M. (2021). Matematiğe yönelik öz yeterlik inancı. E. Ertekin ve B. Dilmaç (Ed.). Matematiğin duyuşsal özellikleri (1. Baskı, s. 45-63). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yenilmez, K. ve Korkmaz, D. (2013). İlköğretim 6, 7 ve 8.sınıf öğrencilerinin geometriye yönelik öz yeterlikleri ile geometrik düşünme düzeyleri arasındaki ilişki. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 7(2), 268-283. https://dergipark.org.tr/tr/pub/balikesirnef/article/46610
• Yıldırım, A. ve Şimşek. H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, Ç. (2011). 6, 7 ve 8. Sınıf öğrencilerinin matematik güdüsü, kaygısı, öz yeterlik inancı ve öz kavramı ile matematik dersine yönelik tutumları arasındaki ilişkiler (şereflikoçhisar örneği) [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Yurt, E. ve Kurnaz, A. (2015). Özel yetenekli öğrencilerin matematik öz yeterlik kaynaklarının matematik kaygıları üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5(4), 347-360. https://doi.org/10.14527/pegegog.2015.019
• Yurt, E. ve Sünbül, A. M. (2014). Matematik öz yeterlik kaynakları ölçeğinin türkçeye uyarlanması. Eğitim ve Bilim, 39(176), 145-157. https://doi.org/10.15390/EB.2014.3442
• Yurt, E. (2014). Öz yeterlik kaynaklarının matematik başarısını yordama gücü. Eğitim ve Bilim, 39(176), 159-169. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3443
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: an essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 82–91. https://doi.org/10.1006/ceps.1999.1016