The Primary Elements in the Construction of Character in the Context of the Stories (qaṣaṣ) of the Qurʾān

Yıl 2020, , 65 - 100, 31.12.2020

Abdurrahman Altuntaş

https://doi.org/10.35209/ksuifd.800196

Öz

One of the characteristics of the Qurʾān is the transmission of its message by means of the stories (qaṣaṣ) of the Qur’an to people. Some characters have been manifested affirmatively and some characters have been exhibited with negative aspects of the stories of the Qurʾān. While it was desired that affirmative characters be taken as an example, it was expressed that it was necessary to avoid bad characters because negative behavioral patterns were not approved by the Qurʾān. In addition to this, it has wished to take an example by characters which have been shown while explaining its messages to its audiences. The Qurʾān has concertized the models for acting experiences themselves because the applicability and practicability of concrete things are much easier on account of taking an example. This situation has been expressed in a distinct manner in the stories of the Qurʾān. The figures of the model human being which have been presented to us in the Qurʾān are ideal, equable and exemplary characters. These primary elements have been mentioned as faith (īmān), science (ʿilm), action or deed (ʿamal) and sincerity (ikhlāṣ). According to the Qurʾān, faith is the core and the essence of everything. It is the primary element of the invitation of all of the prophets. Everything has reached significance with faith. Science has been mentioned as one of the primary elements of gaining faith in the Qurʾān. Another element of completing faith and science is an action or deed. The deed is not only a dry behavior pattern. When action is together with sincerity, they have made sense. People having all of these elements are the model individuals according to the Qurʾān.
Keywords: Tafsīr, the Qurʾān, the story of the Qurʾān (qiṣṣa), character, faith, science, deed, sincerity.

Anahtar Kelimeler

The Qur’an, The Story of the Qur’an (Qıssa), Character, Faith, Science, Deed, Sincere

Kur’an Kıssaları Bağlamında Karakter İnşasında Temel Unsurlar

Öz

Kur’an’ın özelliklerinden bir tanesi de mesajını kıssalar yoluyla insanlara aktarmasıdır. Kur’an kıssalarında bazı karakterler olumlu olarak, bazı karakterler de olumsuz yönleriyle ortaya konur. Olumlu karakterlerin örnek alınması istenirken, olumsuz karakterlerden ise ibret alınması gerektiği ifade edilir. Bu sebepledir ki, bizzat yaşanmışlıklardan hareketle bu örneklikleri somutlaştırır. Çünkü somut olan bir şeyin uygulanabilirliği ya da pratiğe dökülmesi örneklik noktasında çok daha kolaydır. Bu durum Kur’an kıssalarında belirgin bir tarzda ifade edilir. Kur’an-ı Kerim karakter inşasında bazı temel unsurlar üzerinde ısrarla durur. Bu temel unsurlar iman, ilim, amel ve ihlas olarak zikredilebilir. Kur’an’a göre iman her şeyin özü ve esasıdır. Bütün peygamberlerin davetinin temel unsurudur. Her şey imanla anlam kazanır. İmana götüren temel unsurlardan biri olarak ilim zikredilir. İman ve ilmi tamamlayan diğer bir unsur ise ameldir. Amel de sırf kuru bir davranış biçimi olmayıp; ihlasla birlikte bir anlam ifade eder. Bütün bu unsurlara sahip olan kimse, Kur’an nazarında model insandır.
Anahtar Kelimeler: Tefsir, Kur’an, Kıssa, Karakter, İman, İlim, Amel, İhlas.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Kıssa, Karakter, İman, İlim, Amel, İhlas

Kaynakça

• Altuntaş, Abdurrahman, “Kur’an’da Model Olarak Sunulan İnsan Tipleri”, Uluslararası İslam ve Model İnsan Sempozyumu 26-27 Nisan 2018 Kahramanmaraş, 2: 1-8.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsîri, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Ateş, Süleyman, “İhlâs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/535-537. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed, Envarü't-Tenzil ve Esrarü't-Te'vil, Takdim: Mahmud Abdulkadir Arnavut, Beyrut: Daru’l-Sadr, 2004.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahih I-VI. thk. Mustafa Dîb el-Buğa, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1990.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca - Türkçe ansiklopedik lûgat: eski ve yeni harflerle, 7. bs., Ankara: Aydın Kitabevi, 1986.
• Ezheri, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Herevi, Tehzibü'l-Luga, thk. Abdüsselam Muhammed Hasan, (Kahire: ed-Darü’l-Mısriyye, 1964/1384).
• Fîrûzâbâdî, Ebü't-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub b. Muhammed, el-Okyanusu’l-basit fi tercemeti’l-kamusi’l-muhit: Kâmüsu’l-muhit tercümesi=Kamus tercümesi, trc. Mütercim Asım Efendi; yayına hazırlayanlar Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, (İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013).
• İsfehânî, Râgıb, el-Müfredât fî Ġarîbi’l-Ḳurʾân, thk: Muhammed Seyyid Kilani, Beyrut: Daru’l-Ma’rife, t.y.
• Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammad, es-Sıhah Tacü'l-Luga ve Sıhahü'l-Arabiyye, thk: Emil Bedi' Ya'kub, Muhammed Nebil Tarifi, (Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1999-1420).
• Hadislerle İslam, İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, Çev: Sâlih Tuğ, Ankara: Yeni Şafak, 2003.
• Harman, Ömer Faruk, “Firavun” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 13/118-121. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Harman, Ömer Faruk, "İSRÂİL (Benî İsrâil)", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 23/193-195. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Hökelekli, Hayati, "Şahsiyet", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/297-298. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Izutsu, Toshıhıko, İslâm Düşüncesinde İman Kavramı, Türkçesi: Selahattin Ayaz, İstanbul: Pınar Yayınları, 2018.
• İbn Haldun, Abdurrahman bin Muhammed bin Haldûn Hadramî, Mukaddime, çev: Halil Kendir, Ankara: Yeni Şafak, 2004.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azim, thk: Mustafa es-Seyyid Muhammed... [ve öte.]. –Kahire: Müessesetu Kurtuba; Mektebetü’l-Evladi’ş-Şeyh li’t-Türas, 2000/1421.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâru Sadr, 2011.
• Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir, haz. Hayreddin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kafi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Kutluer, İlhan, “İlim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/109-114. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, mütercimler: M. Emin Saraç, İ Hakkı Şengüler, Bekir Karlığa, İstanbul: Birleşik yayınları, 2012.
• Mahallî, Ebû Abdillâh Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Ensârî-Süyûtî Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî, Tefsirü’l-Celaleyn, İstanbul, Salah Bilici Kitabevi Yayınları, t.y.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Semerkandî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, thk. Murat Sülün, müracaa Bekir Topaloğlu, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2007.
• Mevdûdî, Ebu’l Al’a, Tefhimu’l Kur’an (Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri), edt: Ali Bulaç, trc: Muhammed Han Kayani vd., İstanbul: İnsan yayınları, 1997.
• Mîr, Mustansır, Kur’ânî Terimler ve Kavramlar Sözlüğü, Yayına Hazırlayan: Murat Çiftkaya, İstanbul: İnkilab Yayınevi, 1996.
• Müslim, Ebû Huseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîhu Muslim, I-V, thk. M. Fuâd Abdulbâkî, Beyrut: Dâru İhyâi Kutubi’l-Arabiyye, 1954.
• Nesefî, Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd, Tefsirü’n-Nesefî, thk: Zekeriyya Umayrat, Lübnan: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, Tefsirü’l-Fahri’r-Râzî=Mefatihü’l-Gayb=Tefsirü’l-Kebir, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
• Sâbûnî, Muhammed Alî, Safvetü’t-Tefâsîr, Beyrut: Daru’l-Kalem, t.y.
• Sarıkaya, Berat, İnsanın Yapısı ve Davranışları: Biyoloji-Kader İlişkisi, Sistematik Kelam, edit: Mehmet Evkuran, Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 2019.
• Sinanoğlu, Mustafa, “İman” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2000, 22/212-214.
• Şengül, İdris, “Kıssa” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/498-501. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir, Tefsirü’t-Taberi = Câmiü’l-Beyân an Te’vili ayi’l-Kur’an, thk: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003/1424.
• Tirmizî, Ebu İsâ Muhammed bin Îsâ,. Sunen, I-V, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Türkçe Sözlük, haz.: Şükrü Halûk Akalın… ve başk., Ankara: Türk Dil Kurumu, 2010.
• Uludağ, Süleyman “Amel” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/13-16. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yazır, Elmalı’lı M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, y.y: Eser Neşriyat, 1979.
• Zebîdî, Ebü'l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed, Tâcü'l-Arûs min Cevâhiri'l-Kâmûs, thk: Abdülkerim Azbavi, Kuveyt: et-Turâsu’l-Arabî, 2000.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî, Esâsü’l-Belâġa, Beyrut: Darü's-Sadr, 2009/1430.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşaf an Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil ve Uyuni’l-Ekavil fî Vucühi’t-Te’vil, thk: Muhammed Abdul-Selâm Şâhin, Lübnan: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Zuhaylî, Vehbe , Tefsirü’l-Münir, yayın yön. Mehmet Ali Seraceddin; çev. Hamdi Arslan...[ve öte.], İstanbul: Risale, Bilimevi Basın Yay., 2007.