Fıkıh Usûlü Açısından Emrin Delaleti ve Emre Delalet Eden Lafızlar Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2009, Sayı: 14, 21 - 66, 01.12.2009

Nuri Kahveci

Öz

insanın yükümlülüklerini tam ve eksiksiz olarak yerine

getirebilmesi için şüphesiz kendisine sorumluluk yükleyenin

bu yöndeki taleplerini doğru algılaması son derece

önemlidir. Bu çalışmada sorumluluk yükleyen varlık olan

Sârî’in mükelleflerden yapmalarını istediği şeylere dönük

iradesini ortaya koyduğu form olan emir kalıpları ile yapma

yönündeki talebe delalet eden diğer ifade biçimleri

üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda gramer olarak emir

kipi olan lafızlarla emir kipi olmadığı halde Sârî’in bağlayıcı

şekildeki taleplerini izhar ettiği diğer ifade kalıpları genel

hatlarıyla değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Emir, Lafız, Delalet, Baglayıcılık, islam hukuk metodolojisi

Kaynakça

• el-A’zamî, Hüseyin Ali, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh ve’t- Târîhi’t-Teşrî’, Beyrût, 2002.
• Abdülazîz el-Buhârî, İbn Ahmed, Keşfu’l-Esrâr an Usûli Fahri’l-İslâm Bezdeî, Beyrût, 1997.
• Acar, Abdullah, Kur’an-ı Kerim’deki Emir ve Nehiy Siy- galarının Mezheplere Göre Tahlili (Yüksek Lisans Tezi), Konya, 1995.
• İbn Manzûr, Ebi’l-Fadl Cemaluddîn, Lisânü’l-‘Arab, Beyrût, 1990.
• el-Amidî, Seyfuddîn Ebi’l_Hasan, el-İhkâm fî Usûli’l- Ahkâm, Beyrût,1985.
• el-Bâkillânî, Ebû Bekr Muhammed, et-Takrîb ve’l-İrşâd, Beyrût, 1998.
• el-Berdîsî, Mahammed Zekeriyya, Usûlü’l-Fıkh, Kahire, tsz.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu, İstanbul, 1967. el-Buhârî, Muhammed b. İsmail, es-Sahîh, İstanbul, 1992.
• Büyük Haydar Efendi, Usûli Fıkh Dersleri, İstanbul, 1326.
• Camalov, Mübariz, Abdülazîz Buhârî’ye Göre Emir Kav- ramı, (Basımlamış Doktora Tezi), İstanbul, 2006.
• el-Cessâs, Ahmed b. Ali, el-Fusûl fi’l-Usûl, Beyrût,1994.
• el-Cüveynî, İmamü’l-Haremeyn, et-Telhîs fî Usûli’l-Fıkh, Beyrût, 2003.
• ed-Debbûsî, Ebû Zeyd Ubeydullah, Takvîmü’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh, Beyrût, 2001.
• Ebû Dâvûd, Süleyman İbnu'l-Eş'as es-Sicistânî, es- Sünen, Beyrut, 1988.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İs- tanbul, 1998.
• Es’ad Mahmûd, Telhîsu Usûli Fıkh, İzmir, 1309.
• es-Semerkandî, Alauddîn Ebî Bekr Muhammed, Mîzâmü’l-Usûl fî Netâici’l-‘Ukûl, Kâhire,1997.
• el-Ferrâ, Ebû Ya’lâ Muhammed b. Hüseyn, el-Udde fî Usûli’l-Fıkh, Beyrût, 2002.
• el-Feyrûzâbâdî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali, et-Tabsire fî Usûli’l-Fıkh, Dımeşk, 1980.
• el-Gazâlî, Ebû Hâmid, el-Mustesfa min ‘İlmi’l-Usûl, Mısır, 1366 h.
• Görgülü, Hasan Ali, “İslam Hukukçularının Şer’i Emrin Delaleti Konusundaki İhtilafları ve Bunun Hü- küm İstinbatına Etkisi”, SDÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, İsparta, Yıl: 2005/2, Sayı: 15.
• Hallâf, Abdulvahhâb, ‘İlmü Usûli’l-Fıkh, Beyrût, 1987, 195.
• el-Hebbâzî, Celâluddîn Ebî Muhammed, el-Muğnî fî Usûli’l-Fıkh, Mekke, 1403 h. el-Hısnî, Muhammed Alauddîn, Şerhu İfâdeti’l-Envâr alâ Metni Usûli’l-Menâr, Mısır, 1979. el-Hillî, Ebû Mansûr Cemâluddîn, Mebâdiu’l-Vusûl ilâ İlmi’l-Usûl, Beyrût, 1986. el-Hudarî, Muhammed, Usûlü’l-Fıkh, Beyrût, 1991. el-‘Irâkî, Veliyuddîn Ebî Zür’e Ahmet, el-Ğaysü’l-Hâmi’ Şerhu Cem’i’l-Cevâmi’, Kâhire, 2003.
• İbn ‘Akîl, Ebi’l-Vefâ, el-Vâdih fî Usûli’l-Fıkh, Beyrût, 1999.
• İbn ‘Âsım, Muhammed b. Muhammed, Murteka’l-Vusûl ilâ ‘İlmil-Usûl, Medine, 1994.
• İbn Abdişşekûr, Muhibbullah, Şerhu Müsellemi’s-Sübût, by.yok, 1368 h.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn, Hâşiyetü Nesemâti’l- Eshâr, Mısır, 1979.
• İbn Aynî, Abdurrahman b. Ebî Bekr, Şerhu’l-Menâr (İbn Melek Şerhi ile birlikte), Beyrût, tsz.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Beyrut, 1983.
• İbn Melek, Abdüllatif, Şerhu’l-Merâr, Beyrut, tsz.
• İbn Müflih, Şemsuddîn Muhammed, Usûlü’l-Fıkh, Riyad, 1999.
• el-İsfehânî, Şemsuddîn Mahmûd b. Abdirrahmân, Beyânü’l-Muhtasar fî ‘İlmeyi’l-Usûl ve’l-Cedel, Kâhire, 2006.
• el-İsnevî, Cemaluddîn Ebî Muhammed, et-Temhîd fî Tahrîci’l-Furû’ ‘Ale’l-Usûl, Beyrut, 1981.
• Koç, Hüseyin, Serahsî ve Âmidî’ye Göre Emir (Yüksek Li- sans Tezi), Sivas, 1995.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el- Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’an, Kâhire, 1994.
• el-Lâmisî, Ebu’s-Senâ Muhammed b. Zeyd, Kitâb fî Usûli’l-Fıkh, Beyrût, 1995.
• Mâlik b. Enes, el-Muvatta’, İstanbul, 1981.
• Molla Cuyûn, Ahmed b. Ebî Sa’îd, Şerhu Nûri’l-Envâr ale’l-Menâr, İstanbul, 1986.
• Muzaffer, Muhammed Rıza, Usûlü’l-Fıkh, Beyrût, 1990.
• Müslim, Ebû Huseyn el-Kuşeyrî, es-Sahîh, İstanbul, 1992.
• en-Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şu’ayb, es- Sünen, İstanbul, 1992.
• en-Nesefî, Ebu’l-Berekât, Keşfu’l-Esrâr Şerhu Musannifi ale’l-Menâr, İstanbul, 1986.
• Orazov, Orazsahet, İslam Hukuk Metodolojisinde İmam Serahî’ye Göre Emir ve Nehy (Doktora Tezi), Bur- sa, 2005.
• Öğüt, Salim, “Emir”, DİA, İstanbul, 1995, XI, 120.
• Pala, Ali İhsan, “Soru Cümlelerinin Emre Delaleti”, Nüs- ha, Yıl: V, Sayı: 17.
• --------, İslam Hukuk Metodolojisinde Emir ve Nehyin Yorumu (Doktora Tezi), Erzurum, 2003.
• el-Pezdevî, Ali b. Muhammed, Kenzü’l-Vusûl, Beyrût, ts.
• --------, Kitabün fîhi Ma’rifetü’l-Hüceci’ş-Şer’iyye, İstan- bul, ts.
• er-Râzî, Fahruddîn, el-Me’âlim fî Usûli’l-Fıkh, Kâhire, 1997.
• es-Serahsî, Şemsü’l-Eimme Ebû Bekr, el-Usûl, Beyrût, 1993.
• Serenli, Ali, İslam Hukuku Usûlünde Emir (Yüksek Li- sans Tezi), Samsun, 2000.
• Seyid Bey, Usûli Fıkıh Dersleri, İstanbul, 1328.
• eş-Şankîtî, Seydî Abdillah, Neşru’l-Bunûd alâ Merâki’s- Su’ûd, Birleşik Arap Emirlikleri, ts.
• eş-Şâşî, Nizâmuddîn, el-Usûl, Beyrût, 2000. eş-Şelebî, Muhammed Mustafa, Usûlü’l-Fıkhi’l-İslâmî, Beyrut, 1974. eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali, İrsâdü’l-Fuhûl, Beyrut, 1992. et-Tirmizî, es-Sünen, İstanbul, 1992.
• Vefa, Muhammed, Delâletü’l-Evâmir ve’n-Nevâhî fi’l- Kitab ve’s-Sünne, Kahire, 1984. ez-Zencânî, Şihâbuddîn Muhammed b. Ahmed, Tahrîcu’l-Furu’ ale’l-Usûl, Dımeşk, 1962.
• Zeydan, Abdülkerîm, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, İstanbul, 1979.