Fey Ganimet Ayetleri Çerçevesinde Hz. Ömer’in Sevad Arazisi Hakkındaki Uygulamasının Değerlendirilmesi

Yıl 2010, Sayı: 15, 71 - 94, 01.06.2010

Hüseyin Çelik

Öz

Kur‟an, Müslümanların Müslüman olmayanlardan elde etmiş oldukları malları elde ediliş şekline göre fey ve ganimet olarak iki gruba ayırır. Fey, güç kullanılmadan elde edilen mallar olup, bunların kullanım şekli Hz. Peygamber‟in tasarrufuna bırakılmıştır. Ganimet ise güç kullanılarak elde edilen mallar olup, 1/5‟i beytülmale ayrıldıktan sonra geri kalan kısmı savaşanlara dağıtılır. Düşmandan elde edilen taşınmaz malların fey mi yoksa ganimet mi olarak değerlendirileceği devlet başkanına bırakılmıştır. O, ister ganimet olarak kabul eder dağıtır, isterse de fey kabul edip devletin ve milletin geleceği için vakfedebilir. Hz. Peygamber Hayber, Vadilkurâ, Fedek ve Mekke‟de bunu yapmıştır. Hz. Ömer‟in Sevad Arazisi hakkındaki uygulamada buna benzer bir uygulamadır. O, Sevad'ın topraklarını dağıtmazken Enfal Suresi 41. Ayetin hükmünü uygulamadan kaldırmamış, aksine Haşr suresi 6-10 ayetleri ile amel etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sevad Arazisi, Fey, Taksimat., ganimet

Kaynakça

• İbni Abidin, Muhammed Ahmed, Reddü’l-Muhtar Alâ Dürri’l- Muhtâr Şerh-ı Tenvîri’l-Ebsâr, Daru‟l-Fıkr, Beyrut, 2005
• Ali, Cevâd, el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, Şeriat Matba- ası, Yersiz, 1380 h.
• Alusî, Şihabuddin es-Seyyid Mahmûd, Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l- Kur’an’ı-l-Azîm ve’s-Sebı’l-Mesânî, Daru‟l-Fıkr, Beyrut, 1993
• İbni Asâkir, Ebu‟l-kasım Ali ibn Hasan b. Hibbetullah, es-Sîretü’n- Nebeviyye, Dar-u İhyâı‟t-Turâs el-Arabî, Beyrut, 2001
• el-Beğâvî, Muhammedu‟l-Huseyn b. Mesûd el-Ferrâ, Tefsîrü’l- Beğâvî (Meâlîmu’t-Tenzîl), Daru‟l-Ma‟rife, Beyrut, 1987
• Belâzurî, Ebu‟l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabir, Futûhu’l-Buldân, Mektebetü‟l-Mârif, Beyrut, 1987
• Beydâvî, Nasuruddin Ebu Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş- Şirâzî, Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl, Dar-uSâder, Bey- rut,2001
• el-Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. El-Huseyn b. Ali b. Abdullah ibn Musa, Ahkamu’l-Kur’an li İmamı’ş-Şafî, Daru‟l-Ihyâı‟l-Ulûm, Beyrut, 1990
• el- Buhari, Muhammed b. İsmail, Sahihu’l-Buhari, Çağrı Yayınevi, İst. 1992
• Bursevî, İsmail Hakkı b. Mustafa, Ruhu’l-Beyân fî Tefsîrî’l-Kurân, Daru‟l-Kutübi‟l-Ilmıyye, Beyrut, 2009
• el-Cabir, M. Abid, Çağdaş Dünyada “Şeriatın Tatbiki” Problemi, İslamiyât I (98), Sayı: 4
• Cassâs, Ebu Bekir Ahmed er-Razî, Ahkamu’l-Kur’an, c.III, s.642, Daru‟l-Fıkr, Beyrut, 1993
• el-Cezâirî, Ebu Bekir el-Câbir, Eyserü’t-Tefâsîr li-Kelâmi’l-Aliyyi’l- Kebîr, Mektebetü‟l-Ulûmi ve‟l-Hıkemi, Medine, 2002
• el-Cürcânî, Ali b.Muhammed b. Ali, Kitabu’t-Ta’rîfât, Darul’l-Kutubı’l
• Arabiyyi, Beyrut, 1996
• Çiftçi, Adil, Fazlurrahman’ın Dinamik Şeriat Anlayışı, İslamiyât I (98), Sayı: 4
• ed-Darimî, Ebu Muhammed Abdullah Abdurrahman, Sünenü’d- Darimî, Çağrı Yayınevi, İst.1992
• Erkal, Mehmet, Ganimet, İslam Ansiklopedisi, c. XIII, s. 351, TDV. İst.
• Fayda, Mustafa, Fey, İsam Ansiklopedisi, c. XII, s. 510, TDV, İst. 1995,
• Fayda, Mustafa, Hz.Ömer Devrinde Gayri Müslimler, İst.1989
• el-Geylânî, Muhyiddün Abdulkadir, Tefsîrü’l-Geylânî, Daru‟l- Kutübi‟l-Ilmıyye, Beyrut, 2009
• Halaçoğlu, Yusuf, 14-17 Yüzyıllarda Osmanlı Devlet Teşkilatı ve Sos- yal Yapı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1998
• İbni Hişam, Ebu MUhammed Abdulmelik, es-Siretü’n-Nebeviyye, Dar-u İbni Hazm, Beyrut, Tarihsiz
• Isâmüddîn İsmail bin Muhamed el-Hanefî, Hâşiyetü’l-Konevî Alâ Tefsîri’l-Beydâvî, Daru‟l-Kütübi‟l-Ilmıyye, Beyrut, 2001
• el-Isfahânî, Ebu‟l-Kasım Huseyn b. Muhammed, el-Müfredât, fî Garîbi’l-Kur’an,Kahire, 1961
• İbn Kesîr, Ebu‟l-Fedâ İsmâil, Tefsirü’l-Kur’anı’l-Azîm, Mektebetü Darü‟t-Türâs, Kahire, Tarihsiz
• İbni Kesîr, Ebu‟l-fedâ İsmail b. Ömer, es-Siretü’n-Nebeviyye, Daru‟l- Kutubi‟l-Ilmıyye, Beyrut, 2007
• Keyalharrâsî, Imadüddin b. Muhammed et-Taberî, Ahkamu’l-Kurân, Daru‟l-Kutubı‟l-Ilmıyye, Beyrut,1985
• Komisyon, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yayınları, İst. 1993
• Komisyon, el-Müncîd fi’l-Lügati ve’l-E’lâm, Daru‟l-Meşrik, Beyrut, 1973
• Kurtûbî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, el-Camı’ li-Ahkâmi’l- Kur’an, Daru‟l-Fıkr, Beyrut, 1987
• el-Makdısî, MuvaffükuddinEbu Ahmed Abdullah b. Ahmed b. Mu- hammed b. Kuddâme, El-Mugnıu, Yersiz, Tarihsiz,
• İbni Manzur, Lisanü’l-Arab, Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem, İran, 1405.
• el-Merâğî, Ahmed Mustafa, Tefsîrü’l-Merâgî, Daru İhyâu‟t-Turâs, Beyrut, Tarihsiz
• el-Mübârekfûrî, Safiyyü‟r-Rahman, Siretü Resulullahı’r-Rahîgı’l- Mahtûm, Daru‟l-Hayr, Beyrut, 1997
• Müslüm, Ebu‟l-Huseyin el-Haccâc, Sahih-i Müslüm, Çağrı Yayınevi, İst. 1992
• Nesefî, Abdullah b.Ahmed b. Muhammed, Tefsîrü’n-Nesefî, Pamuk Yayınları, İst., Tarihsiz
• en-Nesefî, Necmüddin Ebî Hafs Ömer bin Muhammed, Talebetü’t- Talebe, s.188, Daru‟n-Nefâis, Beyrut, 1995
• Paçacı, Mehmet, Kur’an ve Tarihsellik Tartışması, Kur‟an‟ı Anla- mada Tarihsellik Sempozyumu, Bayrak Yayınları, İstanbul, 1996
• er-Razi, Muhammed, Tefsîrü’l-Fahri’r-Râzî, Daru‟l-Fıkr, Beyrut, 2005
• İbni Rüşd, Muhammed b. Ahmed b.Muhammed b. Ahmed b. Rüşd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Kahraman Ya- yınları, İst. 1985
• Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2007
• es-Sâvî, Şeyh Ahmed, Haşiyetü’s-Sâvî alâ Tefsîri’l-Celâleyn, Daru‟l- Fikr, Beyrut, 1998
• es-Sâyis, Tefsîrü Âyâti’l-Ahkâm, Dar-u-İbni Kesîr, Beyrut, 1999
• Ebu‟s-Suûd, Muhammed b. Muhammed, El-Ammâdî, Tefsîr’ü Ebis’- Suûd (İrşâdü’l-Aklı’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kur’anı’l-Kerîm), Daru İhyau‟t-Turâsı‟l- Beyrut, 1990, Arabiyyi
• eş-Şerbînî, Muhammed Ahmed el-Hatîb, Tefsirü’l-Hatîbi’ş-Şerbînî, Daru‟l-Kutubi‟l-Ilmıyye, Beyrut, 2004.
• eş-Şerbînî, Şemsüddin Muhammed bin Muhammed el-Hatîb, Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Meânî Elfâzı’l-Minhâc, Daru‟l- Feyhâ, Dımeşk, 2009
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethü‟l-Kadîr el-Câmiu beyne Fenniyi‟r-Rivayeti ve‟d-Dirayeti min Ilmı‟t-Tefâsîr, Daru‟l- Ma‟rife, Beyrut, 2007
• et-Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Tefsîrü’t-Taberî (Câmıu’l- Beyân fî Te’vîli’l-Kurân), Daru‟l-Kutubı‟l-Ilmıyye, Beyrut, 2005
• Tantâvî, Cevherî el Mısrî, el-Cevâhirü fî Tefsîri’l-Kur’anı’l-Kerîm, Daru‟l-Kutübi‟l-Ilmıyye, Beyrut, 2004
• Tantâvî, Muhammed Seyyid, Benu İsrail fi’l-Kur’an ve’s-Sünneti, ez-Zehrâü li I‟lâmi‟l-Arabî, Kahire, 1987
• Tahmâz, Abdulhamid Mahmud, el-Fıkhu’l-Hanefî fî Sevbi’l-Cedîd, ed-Dâru‟ş-Şamiyye, Beyrut, 2009
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa, Sünenü’t-Tirmizî, Çağrı Yayıne- vi, İst. 1992
• Vehba ez-Zuheylî, et-Tefsirü’l-Vasît, Daru‟l-Fikr el-Muâsıra, Beyrut, 2006
• Yazır, Muhammed, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Kitabevi, İst. Tarihsiz