Cansız Hoca’nın Bazı Dini Görüşleri

Yıl 2010, Sayı: 15, 95 - 140, 01.06.2010

Mehmet Günaydın

Öz

Osmanlı İmparatorluğu devrinde, Trabzon sancağına bağlı Of kazasındaki medreselerin din eğitimi ve öğretimi açısından son derece fonksiyonel olduğunu söylememiz mümkündür. Yaklaşık üç asırlık bir geçmişe ve geleneğe sahip olan bu medreselerde yetişen âlim ve hocaların ülkemiz genelindeki din hizmetlerine önemli katkıları olmuştur.

Bu geleneğin son temsilcilerinden biri de, din âlimi olarak bilinen “Cansız Hoca” lakaplı Mustafa Cansız‟dır. Diyanet İşleri teşkilatında vaiz ve müfettiş olarak görev yapmıştır. Doğrudan ve dolaylı olarak din eğitimine önemli katkıları olmuştur. Din âlimi olmanın yanı sıra felsefeye önem vermesi, şairliği ve mizahi yönünün güçlü olması da onu farklı kılan özelliklerindendir. Bu itibarla dinî meselelere bakışı ve yorumlarının dikkat çekeceğini düşünüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Of Medreseleri, Din Eğitimi, Cansız Hoca

Kaynakça

• ADIGÜZEL, Mehmet, Kur’an-ı Kerim’in Tecvid ve Tilaveti, Ekev- Kültür Eğitim Vakfı Yay., 2. Baskı, Erzurum, 2001.
• ALBAYRAK, Haşim, Of ve Çaykara, 1, Cantekin Matbaası, Ankara, 1986.
• ______; Oflu Hoca Kavramını Oluşturan Din Adamları, Sahaflar Kitapsarayı, İstanbul, 2008, 114-117.
• ALBAYRAK Sadık, “1914 Yılında Trabzon Medreseleri ve Çayka- ra’da İlmi Hayat”, Çaykara‟nın Manevi ve Kültürel Değerleri Sempozyumu-I, 16-19 Temmuz 2002, Eser Ofset Matbaacılık, Trabzon, 309.
• ATEŞ, Süleymen, Yüce Kur'an'ın Çağdaş Tefsiri, 1-11, Yeni Ufuk- lar Neşriyat, İstabul, 1991.
• _____; Kur,’an-ı Kerim ve Yüce Meali, Yeni ufuklar Neşriyat, İstan- bul, Tarihsiz.
• AYDINLI, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Hadis Maddesi, Timaş Yay., İstanbul, 1987.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Milliyet Yay., C.2, İs- tanbul, 1986.
• CANSIZ, Mustafa “Of Kazasının Umumi Tarihçesi”, İnan, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi, Yeni Seri Sayısı: 38, Mart 1948, 11-14.
• ÇAM, Nusret, Türk ve İslam Sanatları Tarihi Ders Notları, Ata- türk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Erzurum, 1986.
• DÜZENLİ, Yahya, “Mandan Hoca’dan Günümüze Ofli Hoca: İronik Şablonun Ötesi”, Temel Kimdir, Editör: Ömer Asan, Heyamola Yay., İstanbul, 2006, 92-129.
• El-Hac Mehmed Zihni, Nimet’ül İslam, Ergin Kitabevi, İstanbul, 1959.
• ESED, Muhammed, Kur’an Mesajı Meal-Tefsir, 3 C. İşaret Yay., İstanbul, 1999.
• GAZALİ, İhyau Ulumiddin, Terc. Ahmet Serdaroğlu, I-IV, Bedir Yay., İstanbul, 1989
• GÜLLÜCE, Veysel, Bilimsel Tefsirde Usul, Aktif Yayınevi, İstanbul, 2007.
• GÜNAYDIN Mehmet, Karadeniz Güneşi Re’is’ül Kurâ Mehmet Rüştü Aşıkkutlu’nun Hayatı ve Din Eğitimi ve Öğretimine Katkıları, Selçuk Ofset, Kahramanmaraş 2004.
• _____; Cansız Hoca, Heyamola Yay., İstanbul, 2007.
• _____; “Of Medreselerinin Tarihi Fonksiyonelliğine Bakış”, Kah- ramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergi- si, Yıl:6, Sayı: 12, Temmuz-Aralık 2008, 101-136.
• _____; “Reisu’l-Kurrâ Mehmet Rüştü Aşıkkutlu’nun Kur’an Öğre- timine Katkıları ve Dini Görüşleri”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl:6, Sayı:11, Ocak-Haziran 2008, 121-154.
• GÜNDÜZ, İrfan “Ahmet Ziyaeddin Gümüşhanevi”, DİA, 14, İstan- bul, 1996, 276-277.
• İBN-İ ABİDİN, Reddü’l-Muhtar Ale’d-Dürrü’l-Muhtar, Trc. Ahmet Davudoğlu, Şamil Yay., İstanbul, 1982.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Dersiâm”, DİA, 9, İstanbul, 1994.
• İPŞİRLİ, Mehmet- UZUN Mustafa, “Bahâî Mehmed Efendi”, DİA, 4, İstanbul, 1991.
• KABAN, Engin, “Hasan Rami Efendi ve Çaykara Sosyo-Kültürel Hayatına Etkileri”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 1997.
• KARAMAN, Hayrettin, Günlük Hayatımızda Haramlar Helaller, Nesil Yay., 135,136, İstanbul, 1981.
• KATİP ÇELEBİ, Mîzanü’l-Hak Fi İhtiyari’l-Ahakk, Yayına Haz. Or- han Şaik Gökyay, Tercüman 1001 Temel Eser, No:145, İstan- bul, 1980.
• KIRCA, Celal, Kur’an-ı Kerim’de Fen Bilimleri, Marifet Yay., İstan- bul, 1989.
• KİRMAN, M. Ali, “Din Değiştirme Olgusuna Sosyolojik Bir Yakla- şım”, Dinî Araştırmalar, C.6, Sayı 18, Ocak-Nisan 2004, 80.
• MEHMED ZİHNİ, Nimet’ül İslam, Ergin Kitabevi, İstanbul, 1959, 67-79.
• MEEKER, E. Michael, İmparatorluktan Gelen Bir Ulus Türk Modernitesi ve Doğu Karadeniz‟de Osmanlı Mirası, Çev. Tutku Vardağlı, Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, 2005.
• MUHYİDDİN NEVEVİ, Tecrid-i Sarih Tercümesi, 6, 416, DİB. Yay., 7. Baskı, Ankara 1984.
• ÖKSÜZ, Hikmet, “Tarihi Seyir İçinde Çaykara”, Çaykara‟nın Mane- vi ve Kültürel Değerleri Sempozyumu-I, 16-19 Temmuz 2002, Eser Ofset Matbaacılık, Trabzon, 2005, 17-44.
• ÖZEMRE, Ahmet Yüksel, Kur’an-ı Kerim ve Tabiat İlimleri, Fur- kan Yay., İstanbul, 1999.
• SARI, İbrahim, “Tarihi Süreçte Eğitim-Öğretim”, Geçmişten Gele- ceğe Çaykara Dernekpazarı Tarih-Toplum-Kültür, Çaykara ve Dernekpazarı Kültür Yardımlaşma Cemiyeti Yayını, Hazırlayan- lar: Hasan Hüsnü Durgun-İsmail Sarı-Orhan Durgun, Seçil Of- set, İstanbul, Aralık, 2005, 121-155.
• ŞİMŞEK, M. Said, Günümüz Tefsir Problemleri, Esra Yay., Konya, 1997.
• TRABZONLU Şakir Şevket, Trabzon Tarihi, İmran Matbaası, H.17 Şaban 1294/M.1878.
• UMUR, Hasan, Of ve Of Muharebeleri, Güven Basımevi, İstanbul, 1949.
• ______; Of Tarihi, Güven Basımevi, İstanbul, 1951.
• ÜNLÜ, Demirhan, Kur'an-ı Kerîm'in Tecvidi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1993.
• YAVUZ, Yunus Vehbi, Çaykaralı Hacı Hasan Efendi, Birinci Kitap, İHVAK Yayın No: 004, Hacı Hasan Efendi Külliyat: 04, İstanbul 2004.
• YAVUZ, Yusuf Şevki, “Bakkalzâde İsmail Hakkı”, DİA, IV, İstanbul, 1991.
• ______; “Dursun Nuri Feyzi Güven”, DİA; 14, İstanbul, 1996.
• YAZIR, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, 1-9, Eser Kitabevi, İstanbul, 1971.
• YILDIRIM, Arif, “Kondulu Yusuf Şevki Efendi”, Çaykara‟nın Manevi ve Kültürel Değerleri Sempozyumu, Eser Ofset Matbaacılık, Trabzon, 2005, 572-576.
• YILDIRIM, Cemal, Bilimin Öncüleri, Tübitak Yay. 11.Basım, Anka- ra, 1998. EK: 1