KUR’ÂN’IN HIFZ VE MUHAFAZASINDA SOSYOPSİKOLOJİK OLAYLAR

Yıl 2013, Sayı: 21, 245 - 286, 03.06.2013

Ergün Çapan

Öz

İlahî korunma altında olan Kur’ân’ın, sebepler açısından

hıfz ve muhafazasına yardım eden ve onu kolaylaştıran pek çok

faktör ve dinamik vardır.Sahabenin hayatını Kur’ân’a adaması,

Allah’a ve Resulüllah’a eşsiz muhabbetleri, Kur’ân’ın dinî hayatlarının

temel kaynağı olması, çok güçlü hafızaya sahip olmaları

bu faktörlerden bazılarıdır. Bunlar arasında özellikle insan psikolojisine,

his, kalp ve ruhuna şok tesiri yapan olaylar atmosferinde

Kur’ân’ın hafızalara kodlanması faktörü oldukça önemlidir.

Hafızanın işleyişi ve kayıt etmesi üzerine yapılan araştırmalar;

sevilen bir zatın yaptığı iltifatların, ikazların, tenbihlerin,

sevinç, acı, neş’e, haz, mutluluk ve korku, merakla ve ihtiyaçla

beklenen cevapların, fizikî yaralanmaların insan hafızasına iz

bırakarak kayıt olduğunu göstermektedir. Buradan hareketle bu

makalede pek çok ayetin insan psikolojisi üzerinde şok tesiri

yapan bir olay, problem veya soruya binaen nazil olduğu ve

böylelikle adeta hafızalara kodlanarak Kur’ân’ın hıfzını kolaylaştırdığı

misallerle ele alınarak analiz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hıfz, muhafaza, uzun süreli hafıza, psikoloji, kodlama.

Kaynakça

• Alusî, Şihabuddin es-Seyyid Muhammed, (1987), Ruhu’l- Meani, fi Tefsiri’l-Kur’âni’l-Azim ve Seb’i’l- Mesani, Daru’l-Fikir, Beyrut, Lübnan.
• Arifağaoğlu, Ömer, (2009)“Hafıza ve Hatırlama”, Sızıntı Dergisi, Sayı:370.
• Baktır, Mustafa, (1990) Ashab-ı Suffa: İslâm'da İlk Eği- tim Müessesesi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Buhari, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, (1979) Sahihu'l-Buhari, el-Mektebetü'l-İslâmiyye, İstan- bul.
• Çetin, Abdurrahman, (1982) Kur’ân İlimleri ve Kur’ân Tarihi, Dergah yay., İstanbul.
• Demirci, Muhsin, (2010) Kur’ân Vahyinin Nüzul Keyfi- yeti ve Korunması, Diyanet İşleri Başkanlığı, İlmi Dergi, 46 (1).
• …………, (1997) Kur’ân Tarihi, İFAV, İstanbul.
• Ebû Nu'aym, Ahmed b. Abdullah, (1987), Hilyetu’l- Evliya ve Tabakatu’l-Asfiya, Daru Reyyan, Kahi- re.
• Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed, (1992) Medhal li-Diraseti'l-Kur'âni'l-Kerîm, Mektebetü's-Sünne, Kahire.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, (t.s.) Hak Dini Kur'ân Dili, Eser Yay,.İstanbul.
• Ersöz, İsmet, (1996), Kur’ân Tarihi (Kur’ân’ın İndirilişi ve Bugüne Gelişi), Ravza Yayınları, İstanbul.
• GOLEMAN D. (1998), Duygusal zekâ. Varlık/Bilim. 7.Baskı. İstanbul.
• Gülen Fethullah, (2011) Kur’ân’dan İdrake Yansıyan- lar, Nil Yay., İzmir.
• …………, (2011) Vuslat Muştusu, Nil Yay. İzmir.
• Hamidullah, Muhammed (1993) (Çev: Salih Tuğ), İfav, İstanbul.
• Heysemî, Nureddin Ali b. Ebû Bekr, (t.y.) Mecmaü'z- Zevaid ve Menbaü'l-Fevaid, Mektebetü'l-Kudsi, Kahire.
• İbn Asakir, Ebü'l-Kâsım Sikatüddin Ali b. Hasan b. Hibetullah, (1984) Muhtasaru Tarih-i Dımeşk, Daru'l-Fikir, Dimeşk.
• İbnü'l-Esir, Ebü'l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim, (1997), Üsdü'l-Gabe fi Mârifeti's- Sahabe, (thk. Halil Me'mun Şiha), Darü'l-Ma'rife, Beyrut.
• İbn-i Kesîr, (1981.) el-Bidâye ve'n-Nihaye,Mektebetü'l- Maârif, Beyrut.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed Cemaleddin Abdülmelik (t.s.) es-Sîretu’n-Nebeviyye, Dâru’l-Ma’rife, Bey- rut.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer (t.s.), el- Bidaye ve’n-Nihaye, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Bey- rut.
• İbn Sa'd, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa'd b. Meni' ez- Zühri, (t.y.) et-Tabakatü'l-Kübrâ, Daru Sadr, Bey- rut.
• Kandehlevî, Muhammed Yusuf, (1983) Hayatu’s-Sahabe (2. Baskı), Dâru’l-Kalem, Şam. Kevserî, Muhammed Zâhid, (1994) Makalât, Mektebetü'l-Ezheriyye, Kahire.
• Mayda Aslan, (2009) “Hafıza ve Unutkanlık” Sızıntı Dergisi, Sayı:362.
• Müslim b. el-Haccac, (1955), Sahih-i Müslim, (naşir Mu- hammed Fuad Abdülbaki), Dâru İhyai'l-Kütübi'l- Arabiyye, Kahire.
• Namlı Kadir, Sızıntı Dergisi, Eylül 1979 Yıl :1, Sayı:8.
• Rafiî, Mustafa Sadık, (1990), İ'cazu'l-Kur'ân, Dâru'l- Kitabi'l-Arabî, Beyrut.
• Suyuti, Ebü'l-Fadl Celaluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, (2002), Müessesetü’r-Risale, Beyrut. fî Esbabi'n-Nüzûl,
• Şen, Ziya, (2007), Kur’ân’ın Metinleşme Süreci, Ensar Neşr., İstanbul.
• Taberanî, Ebu’l-Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mucemu'l- Kebir, Mektebetu'l-Ulûm, Musul. b. Abdülmecid),
• Tirmizi, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemi, (1977) el-Câmiu's-Sahih, (tahkik ve şerh Ahmed Muhammed Şakir), Mektebetu Mustafa'l-Babi'l- Halebî, Kahire,.
• Vahidî, A., (2004), Esbabu'n-Nüzûl, Dâru’z-Zehâir, Bey- rut.
• Yıldırım, Suat,(1983) Kur’ân-ı Kerîm ve Kur’ân İlimle- rine Giriş, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Zehebî, (1992) Siyeru A'lami'n-Nubelâ, (thk. Şuayb Ar- navut), Müessesetü'r-Risale, Beyrut.
• ……….., (1987) Tarihü'l-İslâm ve Vefeyatü'l-Meşâhir-i ve'l-A'lâm, (thk. Ömer Abdüsselam Tedmuri) Dârü'l-Kitâbi'l-Arabi, Beyrut.
• ez-Zerkanî, Muhammed Azîm (1995) Menahilu’l-İrfan, (Tahk. Fevvaz Ahmet Zemerlî) Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut.