“Fe” Edatının Arap Dilindeki Fonksiyonu

Yıl 2015, Sayı: 26, 247 - 278, 01.12.2015

Yusuf Böyük

Öz

Arap dilinde cümlenin yapısı fiiller, isimler ve harfler

(mana/hece) olmak üzere üç temel unsurdan oluşmaktadır.

Bu üç unsurdan meydana gelen fiiller ve isimler tek başına

anlam ifade etmekle birlikte, harflerin isim ve fiille birlikte kullanıldığında

anlam ifade ettiği kaçınılmazdır. Dolayısıyla cümlenin

temel unsuru olan isim ve fiiller kullanıldığında, bunlarla

beraber anlam kazanan harflere-edatlara ihtiyaç vardır. Bu

doğrultuda harfler-edatlar fiil ve isimlerle beraber kullanıldığında

anlam ifade ederler. Ne isim ne de fiil anlamına gelen

harflerin-edatlar, dilin eksiksiz ve yanlış anlaşılmasını önlemede

kuşkusuz büyük rol oynamaktadır.

Bu makalemizde fiil ve isimle birlikte kullanıldığında anlam

kazanan ve dilin doğru anlaşılmasına olanak sağlayan

“fe” edatının Arap dilinin; ses ilminde, sarf ilminde, nahiv ilminde,

yazım ve sözlük ilmindeki fonksiyonundan bahsedeceğiz.

Fakat bu kapsamda detaylı bir şekilde ele alacağımız

asıl mevzu “fe” harfinin-edatının nahiv ilmindeki fonksiyonunun

ne olduğunu çalışmamızda ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Harfler (mâna/hece), “fe” harfi, Nahiv ilmi, Harfler-Edatlar

Kaynakça

• ‘Abbâs, Hasan, en-Nahvu’l-Vâfi, I-IV, Dâru’l-Ma‘ârif, Kahire, 1398.
• Âlûsî, Ebu’l-Fadl Mahmûd, Rûhu’l-Me‘ânî fi Tefsîri’l-Kur’âni’l- ‘Azîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabi, Beyrut 1985.
• Câsim, Alî Selman, Mevsu‘atu Me‘ânî’l-Hurûfi’l-‘Arabiyye, Dâru’l Usâme, Ürdün, 2003.
• Civelek, Yakup, Arap Dilinde İ‘râb Olgusu, Araştırma Yayın- ları, Ankara, 2003.
• el-Curcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf, et-Ta‘rifât, Mekte- betu’l-Lübnan, Lübnan, 1978.
• Durmuş, İsmail, “Harf”, DİA, XVI, İstanbul, 1997.
• Ebu’l-Hasan, Alî b. İsa er-Rummânî, en-Nahvi, Me‘ânî’l- Hurûf, Thk: Abdulfettah İsmâil Çelebi, Dâru’l-Şurûk, Cidde, 1981.
• el-Ferâhîdî, Halil b. Ahmed, Kitâbu’l-‘Ayn, Thk: Mehdi el- Mahzûmî, I-VIII, tsz.
• Feyâd, Süleyman, İstihdâmâtu’l-Hurûfi’l-‘Arabîyye, Dâru’l- Meriğ, Riyâd, 1998.
• Günday, Hüseyin-Şahin, Şener, Arapça’da Edatlar, Rağbet Yayınevi, İstanbul, 2000.
• Hamed, Alî Tevfik-Yûsuf Cemil Za‘bî, el-Mu'ccemu'l-Vâfi fi Edevati’n-Nahvi’l-‘Arabî, Dâru’l-Eml, Ürdün, 1993.
• Yazıcı, Hüseyin, Örnekleriyle Arapçada Bağlaçlar ve Yapılar, Dağarcık, İstanbul, 2013.
• Hâttab, Fethî Hasan Ali, “Delâletu’l-Fâ’î fi’l-‘Arabiyye”, Sabha Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Libya, tsz.
• Herdân, Safâ Abdullâh Nâ’if, Vâv ve Fâ ve Summe fi’l- Kur’âni’l-Kerim, Nşr: Ahmed Hasan Hâmid, Filistin, 2008.
• İbn ‘Aşûr, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, I-XXX, Dâru’t-Tûnusiye, Tu- nus, 1984.
• İbn Fâris, Zekeriya el-Kazvînî er-Râzî Ebu’l-Hasan, es-Sâhibî fi Fıkhi’l-Luğati’l-‘Arabiyye ve Mesâiluhâ ve Sunenu’l- ‘Arabî fi Kelâmihâ, 1997.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddîn Abdullâh b. Yûsuf, Şerhu Katru’n- Nedâ ve Belli’s-Sadâ, Dâru’l-Kutubi’l- ‘İlmiye, Beyrut, 1971.
• İbn Hişâm, Muğni’l-Lebib ‘an Kutubi’l-E‘ârîb, Thk: Abdullatif Muhammed el-Hatip, I-VII, bey, Kuveyt, 2000.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-‘Arab, Thk: Abdullah el-Kebir, Hâşim Muhammed el-Şâzilî, Muhammed Ahmet Hasbillah, I- XX, Dâru’l-Me‘ârif, Kahire, 1119.
• İbn Nûriddin, Mesâbîhu’l-Meğânî fi Hurûfi el-Ma‘anî, Thk: ‘Aid el-Ömerî, Dâru’l-Menâr, Beyrut, tsz.
• İbrahim, Muhammed Tayyib, İ‘râbu’l-Kurani’l-Kerim, Dâru’l- Nefâs, Beyrut, 2009.
• Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamid, Tuhfetu’s-Senniyye, Seyda Yayınevi, Diyarbakır, 2013.
• Nureddin Sâfi, Mahmûd b. Abdurrahim, el-Cedvel fi Αrâbi’l- Kur’âni’l-Kerîm, I-XXXI, Dâru’l-Râşid, Dımeşk, 1418.
• Özbalıkçı, Mehmet Reşit, Kur’ân ve Hadîs’in Arap Gramerin- deki Rolü, Yeni Akademi Yayınları, İstanbul, 2006.
• er-Râcihî, Şerefeddin Ali, el-Fâât fi’n-Nahvî’l-‘Arabîyye ve’l- Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’l-Ma‘rife, İskenderiye 1995.
• Râşid, Sâdık Halîfe, Devru’l-Hurûf fi Edâ’i Ma‘ne'l-Cûmle, Dâru’l-Kitâbi’l-Vatanî, Bingazi, 1996.
• Sarı, Mehmet Ali, “Harf”, DİA, XVI, D.İ.B Yayınevi, İstanbul, 1997.
• Şimşek, Mehmet Ali, “Arap Dilinde Zâid Edâtların İletişim Değeri-Kur’an-ı Kerim Örneği-”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001, C.V, S.2.
• ez-Zebîdî, Tâcu’l-‘Arûs, Thk: Abdu’s-Settâr Ferrâc, Matba‘atu Hukûmeti’l-Kuveytiyye, Kuveyt, 1965.
• Zevalsiz, Halit, “Harf”, DİA, XIII, İstanbul, 1997.
• Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları Kur’ân-ı Kerîm Meâli.
• (http://kuran.diyanet.gov.tr). 279